Morgunblaðið - 28.02.2019, Blaðsíða 18

SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
„Menn sögðu það á sínum tíma,
þegar banninu var aflétt, að næst
leiðtogafundinum væri þetta sá at-
burður hér sem hefði fengið mesta
alþjóðlega athygli. Þetta var dálítið
skemmtilegur tími,“ segir Stefán
Pálsson, sagnfræðingur og kennari
í Bjórskólanum. Á morgun verða
liðin þrjátíu ár síðan banni við sölu
á bjór var aflétt hér á landi. Lands-
menn höfðu ekki getað nálgast bjór
nema eftir krókaleiðum um ára-
tugaskeið og tóku því fagnandi þeg-
ar 1. mars árið 1989 rann upp.
Í Morgunblaðinu mátti lesa að
verslunum ÁTVR var fjölgað af
þessu tilefni og þeim breytt auk
þess sem vínveit-
ingastöðum fjölg-
aði hratt með til-
komu bjórsins.
Sjö bjórtegundir
áttu að vera í
boði í upphafi,
fjórar erlendar
og þrjár inn-
lendar. Forstjóri
ÁTVR boðaði í
viðtali við blaðið
að í júní það ár yrði hægt að fá bjór
frá flestum löndum Vestur-Evrópu í
sérversluninni að Stuðlahálsi.
Mikill viðbúnaður var á veit-
ingastöðum þennan dag. Talað var
um að „öltröð“ gæti myndast. Á Öl-
kjallaranum áttu boðsgestir til að
mynda að mæta klukkan hálf tólf og
á hádegi átti að fylla ölkrúsir að
lokinni klukknahringingu. Í frá-
sögnum fréttaritara blaðsins úti á
landi kom fram að rólegri stemning
væri víðast hvar en í höfuðstaðnum.
Til að mynda var engin bjórpöntun í
fyrstu póstferðinni til Grímseyjar
eftir að banninu var aflétt. „Það er
engin hálfvelgja í mönnum hér.
Menn láta sig hafa brennd vín ef
þeir eru á annað borð að fá sér
áfengi og er þá drukkið sterkt og
mikið,“ var haft eftir Alfreð Jóns-
syni, flugumsjónarmanni í eynni.
Áhyggjur af ölvunarakstri
Eins og margir muna voru afar
skiptar skoðanir um hvort leyfa ætti
sölu bjórs að nýju hér þó þær radd-
ir heyrist ekki hátt í dag. „Það sem
menn óttuðust við bjórinn var
þrennt. Að barna- og unglinga-
drykkja myndi aukast, sem hún
gerði í blábyrjun en minnkaði aftur
síðar. Menn óttuðust einnig að ölv-
unarakstur myndi aukast,“ segir
Stefán en Umferðarráð fékk Valgeir
Guðjónsson til að semja lagið „Ég
held ég gangi heim“ til að sporna
við ölvunarakstri. Var snældum með
laginu dreift í von um að hljóm-
sveitir myndu leika lagið í lok dans-
leikja „þegar þörfin sé mest á því að
boðskapurinn nái til fólksins“.
„Stóra áhyggjuefnið var að bjór-
inn myndi stuðla að dagdrykkju
hér, að menn færu að sulla í þessu í
vinnunni. Menn verða að skilja
hversu langvinnt bjórbannið var,
þarna tengdu Íslendingar við ein-
hverja gamla staðalmynd af Dönum
að þeir væru alltaf fullir í vinnunni.
Það þýddi auðvitað vinnuslys og
minni afköst. Íslendingar skil-
greindu sig að þeir væru með al-
mennilegt vinnusiðferði á meðan
Danir væru aumingjar sem væru
alltaf að fá sér,“ segir Stefán.
Höfðu vart undan
En hvernig tókst svo til fyrsta
daginn? Samkvæmt fréttum Morg-
unblaðsins seldust nærri 340.000
dósir úr verslunum ÁTVR, þar af
213.000 á höfuðborgarsvæðinu.
Mest var salan í vínbúðinni í
Kringlunni, um 46.000 dósir. Næst
mest var hún á Snorrabraut og á
Lindargötu. Haft er eftir Sævari
Skaftasyni, verslunarstjóra í
Kringlunni, að örtröð hafi verið fyr-
ir utan verslunina þegar hún var
opnuð. Á Akureyri kváðust starfs-
menn vart hafa haft undan við að
fylla á.
Vinsælustu tegundirnar þennan
fyrsta dag voru Löwenbräu og Eg-
ils Gull. Lítið var þó til af Budwei-
ser og seldist hann fljótt upp. Tu-
borg-sendingin barst seint og
Kaiser var aðeins til á flöskum og
því eingöngu seldur á veitinga-
húsum.
Gæddi miðbæinn lífi á ný
Stefán segir að bjórinn hafi að
sumu leyti komið miðbæ Reykjavík-
ur til bjargar. Menn hafi lengi haft
áhyggjur af því að miðbærinn væri
að deyja, að hann myndi ekki geta
keppt við yfirbyggðar versl-
unarmiðstöðvar. Í ljós hafi komið
að stórir skemmtistaðir á mörgum
hæðum, sem mokuðu út vodka í
kók, urðu undan að láta en kaffihús
og krár gæddu miðbæinn lífi á ný.
„Ég held að flestum beri saman um
að kúltúrinn hafi batnað.“
Þjóðin var leyst úr álögum
 Þrjátíu ár frá því bjórbanni var aflétt hér á landi  Mikill viðbúnaður fyrsta
söludaginn  Mest seldist af Löwenbräu og Egils Gull  Gleði á veitingastöðum
30 ára afmæli bjórdagsins Sala á bjór frá 1989 til 2018
Milljónir lítra
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
17 milljónir lítra voru seldar af bjór árið 2018 sem
samsvarar 1 klst. meðalrennsli
Elliðaáa í Reykjavík
3 sinnum kringum jörðina næði röð af hálfs lítra
bjórdósum með öllum þeim
bjór sem selst
hefur síðan
1989 ef
þeim
væri
raðað
enda
í enda
Banni við sölu
á bjór var afl étt
1. mars 1989
15,9 milljónir lítra
17 milljónir lítra
346.397.000
lítrar af bjór voru seldir samtals frá
1. mars 1989 til ársloka 2018
Árið 1989 seldust tæplega 7 milljónir
lítra en rúmlega 17 milljónir lítra árið
2018 sem er um 150% aukning
300 baðkör á dag eða 47 þúsund
lítrar voru seldir af bjór á degi
hverjum árið 2018
FÖ
S
S
A
R
I
20
18
’89 ’90 ’91 ’92 ’93 ’94 ’95 ’96 ’97 ’98 ’99 ’00 ’01 ’02 ’03 ’04 ’05 ’06 ’07 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12 ’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18Heimild: ÁTVR. Útreikningar blaðsins.
340.000 dósir seldust
1. mars 1989 í verslunum ÁTVR.
Það jafngildir 135.000 lítrum
100 krónur kostaði dós af Egils Gull. Að núvirði
er það um 410 krónur en sams-
konar 33 cl dós kostar
289 krónur í Vínbúðunum í dag
6 leyfi til vínveitinga voru afgreidd úr borgarráði daginn fyrirbjórdaginn 1989 og fl eiri bættust síðar við. Nýir veitingastaðir
spruttu upp, svo sem Kringlukráin, Rauða ljónið, Kabarett og Ölkjallar-
inn, sem var í kjallara hússins þar sem nú er veitingastaðurinn Skólabrú.
Kort Lesendur Morgunblaðsins gátu glöggvað sig á úrvali og sölustöðum.
Stefán
Pálsson
18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 2019
Aðalfundur Landssamtaka landeigenda á Íslandi
(LLÍ) verður haldinn að Hótel Sögu fundarsal Kötlu
II, þann 14. mars og hefst klukkan 14:00.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf samkvæmt samþykktum félagsins.
2. Málþing hefst að aðalfundi loknum, um kl. 15:00
Efni: Hver á Ísland?
Frummælendur á málþingi:
Kristján Skarphéðinsson, ráðuneytisstjóri atvinnuvega – og
nýsköpunarráðuneytis.
Sigurður Jónsson, hrl. stjórnarmaður í LLÍ.
Magnús Leópoldsson, fasteignasali
Fundurinn er öllum opinn og bæði félagar í LLÍ og
aðrir áhugasamir eru hvattir til að mæta.
Fyrir hönd stjórnar LLÍ
Óskar Magnússon
Aðalfundarboð
„Ég man vel eftir þessu kvöldi.
Þarna var þjóðhátíðarstemning,
fólk dansaði uppi á borðum eins
og við hefðum verið að losna und-
an oki Dana eða vinna Englend-
inga í fótbolta,“
segir Jón Ólafs-
son tónlist-
armaður.
Jón og hljóm-
sveit hans,
Bítlavina-
félagið, léku
fyrir dansi á
Gauki á Stöng
miðvikudags-
kvöldið 1. mars
1989. Í umfjöll-
un fjölmiðla kemur fram að stans-
laust stuð hafi verið á gestum
þetta kvöld og þeir hrópað
„meira, meira, meira“ í lok
kvöldsins. Talað var um að þessi
fyrrum forboðni drykkur hefði
augljóslega lagst vel í viðstadda,
en þó hefði enginn verið áberandi
ölvaður.
„Þetta var mjög eftirminnilegt
og skemmtilegt kvöld. Það var
eins og fólk hefði verið leyst úr
álögum enda hafði bjórinn verið
munaður fram að þessu og fólk
verið að drekka bjórlíki,“ segir
Jón og rifjar upp að meðlimir
Bítlavinafélagsins hafi verið til-
búnir fyrir þetta sérstaka kvöld.
Blöðrur voru á sviðinu og helíum-
kútur sem notaður hafi verið til
að fá „meiri vídd í raddirnar“.
Jón samsinnir því að undarlegt
sé til þess að hugsa að 30 ár séu
frá þessum viðburði. Hann telur
að heillaspor hafi verið stigið með
því að leyfa bjórinn að nýju.
„Mér sýnist það. Miðað við það
sem ég hef séð til unga fólksins á
skólaböllum í gegnum tíðina þá
hefur það verið í betra ásigkomu-
lagi en mín kynslóð. Ég held að
við Íslendingar séum reyndar enn
að læra að drekka en þetta var já-
kvætt skref.“
Fólk dans-
aði uppi á
borðum
 Bítlavinafélagið
skemmti kráargestum
Jón
Ólafsson