Morgunblaðið - 28.02.2019, Blaðsíða 35

FRÉTTIR 35Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 2019
hefðu þá eftirlits- og úrlausnarvald
um tvíhliða samning Bretlands við
ESB). Það þýðir að þeir mundu ekki
taka upp allar réttarreglur Evrópu-
sambandsins … og síðan gætu þeir
haft sinn fulltrúa og dómara, senni-
lega jafnvel tvo, enda er landið svo
stórt. Fyrir land eins og Bretland er
gerðardómur ekki nóg heldur þarf
viðvarandi dómstól. Svisslendingar
ættu einnig að átta sig á þessu.“
Myndi endurmóta dómstólinn
– Myndi EFTA-dómstóllinn vera
framtíðarvalkostur fyrir Bretland
eða valkostur til bráðabirgða?
„Enginn getur sagt til um það. Það
er alltaf erfitt að spá um framtíðina.
En þegar þú ert kominn inn, og þér
finnst það ganga vel, verðurðu
áfram.“
– Hversu mikið gæti Bretland
endurmótað dómstólinn?
„Bretland myndi endurmóta dóm-
stólinn. Hann er nú mjög lítill. Eins
og Sven Svedman, síðasti forseti
Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA),
sagði eru stofnanir EFTA-
stoðarinnar ekki veikar en þó við-
kvæmar. Séu þær aðeins þrjár er
það ekki mikið að mínu áliti. Ef
Bretar ganga í EES myndi það vera
til góða.“
– Hvaða áhrif gæti þetta haft á Ís-
landi?
„Ég hef tekið eftir því að íslensk
stjórnvöld eru hlynnt því að Bretar
verði aðilar að EES. Ég held að Ís-
lendingar sjái að EFTA-stoðin yrði
mikilvægari og hefði meiri vigt.“
Icesave eitt stærsta málið í sögu
EFTA-dómstólsins
Baudenbacher segir Icesave-málið
eitt það stærsta, ef ekki stærsta sem
hafi komið til kasta dómstólsins.
Nefna þurfi tiltekin samkeppnismál
til samanburðar.
Dómsmálið hafi vakið athygli um
allan heim og fjölmiðlar í Banda-
ríkjunum, Asíu og víðar sagt frá því.
„Það var ekki aðeins vegna stað-
reynda málsins. Það var líka dæmi
um smáríki sem þorði að standa á
rétti sínum og dæmi um lítinn dóm-
stól sem fór sína eigin leið.“
– Fjöldi ríkja hefur glímt við
skuldavanda. Gæti Icesave-málið átt
við þeirra stöðu?
„Eitt af vandamálum sem ríki
ESB standa frammi fyrir í þessu efni
er að þau björguðu öll bönkum sín-
um. Og þau eru enn að hluta að
borga til baka skuldir en Íslendingar
gerðu það ekki. Þeir gátu það ekki og
frá efnahagslegum sjónarhóli var
það heldur ekki rétt. Ekki allir spari-
fjáreigendur Icesave-reikninganna
voru fátækt fólk. Þar voru líka á ferð
stórar stofnanir sem höfðu fjárfest.
Annaðhvort erum við í markaðs-
hagkerfi, og þá þurfum við að taka
afleiðingum gerða okkar, eða við er-
um það ekki.“
Ekki skattgreiðenda að borga
– Afleiðingar áhættunnar?
„Já, sá sem tekur áhættu tekur
áhættu. Frjálslyndir hagfræðingar
halda því ekki fram að skattgreið-
endur eigi að stíga inn í slíka at-
burðarás.“
– Þú nefnir í bók þinni hugtakið
freistnivanda og vitnar í Joseph Stig-
litz (sem fékk nóbelsverðlaun í
hagfræði árið 2001)?
„Ég held að þetta sé í fyrsta sinn í
samrunasögu Evrópu sem vitnað
hefur verið til hagfræðings í dómi.
Hugmyndin um að forðast freistni-
vanda er að ekki ætti að skapa að-
stæður þar sem einhver getur tekið
áhættu vitandi að aðrir muni
borga … Slíkt ber að forðast. Því ef
einhver borgar að lokum, skatt-
greiðandinn, munu bankarnir taka
of mikla áhættu. Það er það sem við
segjum í þessum dómi.“
– Getur slíkt þá skapað hættulegt
fordæmi?
„Já.“
– Hvað er að öðru leyti áhugavert
við Icesave-málið?
„Ég taldi alltaf að við hefðum
tekið rétta ákvörðun. Eftir á að
hyggja get ég staðfest það.“
Þrýstingur frá ESB
– Varstu undir einhverjum þrýst-
ingi?
„Ekki opinberlega. Það þýðir að
enginn hringdi í okkur dómarana og
sagði: „Við reiknum með að þið gerið
þetta og hitt“ heldur er staðreyndin
sú að framkvæmdastjórn ESB gekk
inn í málið og tók þátt í máls-
meðferðinni, ásamt Bretum og
Hollendingum, og því fylgdi viss
pressa.“
– Svo kannski sýndi dómstóllinn
fram á sjálfstæði sitt?
„Ég held það.“
– Hver voru viðbrögð Hollendinga
og Breta eftir Icesave-dóminn?
„Eftir Icesave-dóminn var sá
fræðilegi möguleiki að Evrópusam-
bandið mótmælti niðurstöðunni og
færi fram á sáttameðferð en ég var
ávallt þeirrar skoðunar að dómur
EFTA-dómstólsins hefði verið skýr
og ef dómurinn væri vel rökstuddur
yrði Evrópusambandið aldrei í stöðu
til að gera þetta. Það yrði þá enda
fyrir álitshnekki.“
Á máli Versala-samningsins
– Hvernig héldu Íslendingar að
þínu mati á Icesave-málinu í upp-
hafi?
„Upphaflega voru þeir tilbúnir að
semja og fallast á skuldbindingar.
Þeir voru undir miklum þrýstingi.
Ég sá Icesave-samningana. Þeir
voru mjög einhliða og skrifaðir á
óviðeigandi máli.“
– Hvernig þá?
„Það var tungutak einræðis. Það
var á máli Versala-samninganna. Á
vissum tímapunkti áttaði forseti
ykkar sig á því að tækifæri væri að
skapast fyrir hann og hann kallaði til
þjóðaratkvæðagreiðslu,“ segir Bau-
denbacher og bætir við að lögfræð-
ingar Íslands í Icesave-deilunni hafi
staðið sig vel. Þ.m.t. Tim Ward mál-
flytjandi, Miguel Poiares Maduro,
og Kristján Andri Stefánsson.
Hann vitnar svo í nýja bók sína,
Judicial Independence, nánar til-
tekið tilvitnun í fulltrúa ESB þess
efnis að Icesave-málið hefði farið á
annan veg ef það hefði farið fyrir
Evrópudómstólinn. Þ.e.a.s. tapast.
„Hér er undirliggjandi ásökun um
að við höfum gert Íslandi greiða.“
– Með því að fara gegn megin-
reglunni um einsleitni?
„Svar mitt er í bókinni – þetta er
rangur skilningur á einsleitni,“ segir
Baudenbacher og rifjar upp stuðn-
ing dagblaða á borð við Guardian og
Financial Times við málstað Íslands.
– Skipti sá stuðningur máli. Lög
eru lög?
„Lög eru lög en í slíku máli er
einnig alltaf pólitísk vídd.“
Ísland varð aðili að Fríverslunar-
samtökum Evrópu (EFTA) árið
1970. EFTA-dómstóllinn var stofn-
aður 1994 en sama ár tók EES-
samningurinn gildi á Íslandi.
Fram kemur á Evrópuvefnum að
hlutverk dómstólsins sé fyrst og
fremst að tryggja samræmda túlk-
un og beitingu EES-samningsins
og þeirra ákvæða í löggjöf ESB
sem tekin eru efnislega upp í þann
samning.
Dómstóllinn er með aðsetur í
Lúxemborg og hefur lögsögu yfir
þeim þremur ríkjum sem eru aðilar
að EES-svæðinu; Íslandi, Liechten-
stein og Noregi. Þrír dómarar eru
við dómstólinn, einn frá hverju að-
ildarríki, og sex eru til vara.
Carl Baudenbacher var skipaður
dómari við EFTA-dómstólinn árið
1995, fyrsta árið sem dómstóllinn
starfaði. Páll Hreinsson er nú for-
seti dómstólsins.
Þór Vilhjálmsson var forseti
EFTA-dómstólsins 2000-2002 en
hann hóf þar störf árið 1994. Davíð
Þór Björgvinsson, síðar dómari við
Mannréttindadómstól Evrópu, var
þá aðstoðarmaður Þórs.
Með aðsetur í Lúxemborg
EFTA-DÓMSTÓLLINN
NÝTT – Veggklæðning
Rauvisio Crystal
• Mikið úrval lita og áferða
• Auðvelt í uppsetningu og umgegni
• Framleiðum eftir óskum hvers og eins
• Hentar fyrir heimili, vinnustaði og almenningssvæði
Fanntófell hefur sérhæft sig í framleiðslu á borðplötum og sólbekkjum síðan 1987.
Fanntófell ehf. | Gylfaflöt 6-8 | 112 Reykjavík | Sími 587 6688 | fanntofell.is
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is
amlegt ka
nýmalað,
en in h l i.
ynntu r Jura a v lar í Eirví . i óðum þér í kaffi.
s
k
é V ð jK k ffi
y
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
ÞARFTU AÐ LÁTA GERA VIÐ?