Morgunblaðið - 04.04.2019, Blaðsíða 38

38 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 2019
Sjávarútvegsráðherra hefur
svarað fyrirspurn minni til
Kristjáns Þórs Júlíussonar sjáv-
arútvegsráðherra um hrygning-
arfriðun þorsks. Þessu svari
fylgir greinargerð frá Hafrann-
sóknastofnun þar sem sjö spurn-
ingum mínu er svarað ítarlega og
vel eftir efnum. Mér er bæði ljúft
og skylt að þakka fyrir það.1)
Fyrsti dagur ársins í svoköll-
uðu hrygningarstoppi við veiðar
á þorski var nú 1. apríl. Með því
eru þorskveiðar bannaðar víðast á grunnslóð
næst ströndinni lungann úr aprílmánuði.
Þessari friðunaraðgerð er ætlað að gefa
þorskinum næði til að hrygna. Hún hefur ver-
ið viðvarandi árlega síðan 1992, eða í 27 ár.
Með fyrirspurn minni vildi ég beina athygli að
þessu hrygningarstoppi, fá umræðu um
markmið þess og tilgang, og velta því upp
hvort nú sé í ljósi aðstæðna ekki orðið óhætt
að slaka aðeins á klónni?
Ríflega ferföld aukning
Í greinargerð Hafrannsóknastofnunar
kemur fram að hrygningarstofn þorsksins
hafi verið talinn um 652 þúsund tonn í fyrra.
Hann hefur þannig ekki verið jafn stór síðan
um 1960, stækkað úr um 154 þúsund tonnum
árið 1992 þegar hrygningarstoppið var inn-
leitt og stofninn talinn við lágmark. Þannig
hefur hann ríflega ferfaldast á árabilinu.
Hrygningarstoppið hefur ekki skaðað þorsk-
stofninn. Kannski er það þáttur í því að hryg-
ingarstofninn hefur braggast mjög, og þá
einkum eftir 2009 (sjá mynd). Sjálfsagt kemur
fleira til.
Mér þykir hins vegar sláandi að lesa að
engar beinar rannsóknir hafa farið fram hér
við land á því hver áhrif algers veiðibanns á
þorski geta verið á árangur við hrygningu hjá
þessum mikilvægasta fiskistofni þjóðarinnar.
Útfærslan á hrygningarstoppinu virðist þann-
ig vera tilraun sem er að mestu
eða alfarið byggð á getgátum.
Furðu sætir að árangur af jafn
viðamikilli og langvarandi veiði-
friðunaraðgerð skuli ekki hafa
verið rannsakaður, né það hvort
veiðar með kyrrstæðum og
dregnum veiðarfærum hafi trufl-
andi áhrif á atferli og útbreiðslu
hrygningarþorsks hér við land.
Þetta endurspeglar sjálfsagt
að haf- og fiskirannsóknir við Ís-
land hafa verið í viðvarandi fjár-
svelti um margra ára skeið. Það
sæmir ekki þjóð sem lagt hefur
áherslu að hafa vísindin og vísindalega ráð-
gjöf að leiðarljósi við nýtingu fiskistofna
sinna.
Áhyggjur í góðri stöðu
Þótt það hljómi kannski mótsagnakennt þá
veldur það ákveðnu hugarangri að við skulum
nú búa við jafn sterkan þorskstofn þar sem
stærstur hluti hans er kynþroska fiskar af
eldri árgöngum. Þetta gerist nefnilega á sama
tíma og mikill brestur kemur í loðnustofninn.
Því miður eru horfur daprar á því að loðnan
rétti úr kútnum í fyrirsjáanlegri framtíð.
Upprennandi árgangar hennar eru veikir. Á
loðnuskortur eftir að raska jafnvægi í vist-
kerfi sjávar við landið? Mun þorskurinn finna
nóg æti? Dregur úr vaxtarhraða hans og með-
alþyngd fiska?
Þorskurinn er mikill ránfiskur, ekki síst
þeir stærri. Rannsóknir Norðmanna og Rússa
úr Barentshafi sýna að eldri þorskar geta við
ákveðnar aðstæður farið hamförum í áti á af-
kvæmum sínum.2 Við vitum að þetta gerist
einnig hér við land. Sjá má myndband af slíku
á netinu. Þetta hlýtur að vekja spurningar um
hvort ekki sé í þeirri stöðu sem nú er komin
upp, rétt að vakta betur hugsanlegt sjálfsát
þorsksins? Hef ég sent sjávarútvegsráðherra
aðra fyrirspurn sem lýtur að slíku sjálfsáti og
bíð svara.
Er endurskoðunar þörf?
Í ofangreindri fyrirspurn minni um hrygn-
ingarstoppið beini ég m.a. sjónum að því
hvaða rök liggi að baki því að bannað sé að
veiða með kyrrstæðum veiðarfærum (línu og
handfærum) á tilteknum svæðum í hrygning-
arstoppi? Enn sem áður virðast rök Hafrann-
sóknastofnunar fyrir því vera byggð á getgát-
um án þess að nokkrar eiginlegar rannsóknir
liggi að baki.
Spyrja má hvort ekki sé nú rétt að rýmka
reglur um veiðifriðun þorsks í svokölluðu
hrygningarstoppi? Það væri þá í ljósi þess að
stofninn stendur nú sterkt. Hætta sé á að
mikill fjöldi aldurhniginna stórþorska sporð-
renni nú eigin afkvæmum með tilheyrandi
neikvæðum afleiðingum fyrir nýliðun í hrygn-
ingarstofninn á næstu árum.
Fyrirspurn mín til ráðherra um hrygning-
arstofn okkar verðmætasta nytjastofns var
eftir föngum ítarleg og svörin athygli verð.
Ég hvet allt áhugafólk um þjóðarhag til að
kynna sér efni þessa þingskjals ásamt öðru ít-
arefni sem ég vísa til, og ígrunda það sem ég
beini ljósi að hér í þessari stuttu grein.
Heimildir og ítarefni:
1) Svar sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra við fyr-
irspurn frá Ingu Sæland um hrygningarfriðun þorsks.
149. löggjafarþing 2018-2091. Þingskjal 1202 – 663.
mál. Hlekkur: https://www.althingi.is/altext/pdf/149/
s/1202.pdf
2) Natalia A. Yaragina, Bjarte Bogstad & Yurt A. Kova-
lev (2009) Variability in cannibalism in Northeast Arc-
tic cod (Gadus morhua) during the period 1947–2006,
Marine Biology Research, 5:1, 75-85, DOI: 10.1080/
17451000802512739
Um hrygningarstofn þorsksins
Eftir Ingu Sæland
»Með fyrirspurn minni vildi
ég beina athygli að þessu
hrygningarstoppi og fá umræðu
um markmið þess og tilgang.
Inga Sæland
Höfundur er alþingismaður
og formaður Flokks fólksins.
Þróun hrygningarstofns þorsksins (í þúsundum tonna) á árunum 1955 til 2018 skipt upp eftir
aldri fiska. Hrygningarstoppið var innleitt 1992.