Morgunblaðið - 16.05.2019, Síða 62

62 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2019
VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Það er óhætt að segja að þetta séu
ákveðin persónuleg tímamót,“ segir
Steinunn Birna Ragnarsdóttir sem
nýverið var endurráðin óperustjóri
Íslensku óperunnar til næstu fjög-
urra ára. „Það er afar góð tilfinning
að vera treyst fyrir öðru tímabili hjá
þessari stofnun sem er eitt af flagg-
skipum listsköpunar og menningar á
Íslandi. Erlendis er talað um tvær
gerðir listrænna stjórnenda sem á
ensku nefnast „campers“ og „farm-
ers“ sem þýða mætti sem ferðamenn
og bændur. Ferðamaðurinn tjaldar
til einnar nætur og getur gert mjög
flotta hluti, en eftirlætur öðrum að
taka til eftir sig. Bóndinn, sem ég vil
frekar líkjast, gefur sér tíma til að
skoða aðstæður, taka jarðvegssýni,
endurskipuleggja eftir þörfum, sá
vandlega og hafa síðan þolinmæði til
að bíða eftir uppskerunni. Eftir und-
irbúningsvinnu síðustu ára líður mér
núna eins og að Íslenska óperan sé að
byrja að blómstra eins og hún hefur
burði til. Það er gríðarlega dýrmætt
að fá að fylgja eftir eigin breytingum
og nýta meðbyrinn sem kemur eftir
þetta breytingaskeið síðustu ára.
Á slíkum tímamótum er einnig
mikilvægt að rýna í það hvernig
kraftar manns nýtast best og þá
finnst mér rétti tímapunkturinn að
endurnýja stefnumótunina í góðri
samvinnu við hagaðila. Stefnumótun
er mikilvæg ekki aðeins til að vita að
hverju skuli stefnt heldur ekki síður
hvað eigi ekki að gera,“ segir Stein-
unn Birna og bendir á að flestum
þeirra markmiða sem sett voru í
stefnumótun Íslensku óperunnar
2016 hafi þegar verið náð.
„Ég setti mér þrjú persónuleg
markmið þegar ég tók við sem óperu-
stjóri árið 2015. Í fyrsta lagi vildi ég
styrkja enn frekar listrænan metnað
og gefa engan afslátt af fagmennsku
því gæði og innihald listviðburðanna
eru mestu verðmæti hverrar lista-
stofnunar. Í öðru lagi innleiða stöð-
ugan rekstur án taps,“ segir Steinunn
Birna og nefnir að annað starfsárið í
röð verði rekstrarafkoma Íslensku
óperunnar jákvæð.
Þurfti nýtt box fyrir óperuna
Hverju þakkar þú það?
„Það er margt sem spilar saman,
en fyrst og fremst helgast þetta af því
að sýningarnar okkar hafa fengið
góðar viðtökur og aðsókn. Það eru
mestu verðmætin, því þá fer sköp-
unarhjólið af stað. Síðan hef ég end-
urskoðað allar rekstrarforsendur
stofnarinnar. Mikilvægasti liðurinn í
því sambandi var endurskoðun á
samningi Íslensku óperunnar við
Hörpu sem eykur sveigjanleika okk-
ar. Nú getum við valið sýningarstaði
sem hentar best hverju verki,“ segir
Steinunn Birna og tekur fram að það
geti ekki allar óperur notið sín í Eld-
borg.
„Það gefur okkur mikinn meðbyr
inn í næsta tímabil. Áður en samning-
urinn var endurskoðaður fóru um
60% af tekjum stofnunarinnar í fast-
an rekstrarkostnað, sem var auðvitað
alltof hátt hlutfall. Meginhlutinn
verður að fara til listframleiðslunnar
ef vel á að vera,“ segir Steinunn
Birna og tekur fram að til standi að
lækka rekstrarkostnað Íslensku
óperunnar enn frekar til að geta sett
meira fé í sjálfa listsköpunina.
„Það skal alveg viðurkennast að
reksturinn hefur verið erfiður á um-
liðnum árum, sem helgast af því að á
svipuðum tíma og Íslenska óperan
fór úr eigin húsnæði í Gamla bíói í
leiguhúsnæði í Hörpu fékk hún mest-
an niðurskurð allra listastofnana í
kjölfar bankahrunsins. Í stað þess að
gera ráð fyrir að Íslenska óperan
fengi hærra framlag til að mæta
hærri rekstrarkostnaði í Hörpu var
skorið niður. Afleiðingin var sú að
Íslenska óperan neyddist til að nota
söluandvirði Gamla bíós til að borga
með sér í Hörpu,“ segir Steinunn
Birna og tekur fram að við þær að-
stæður hafi stofnunin verið í sífelldri
lífshættu. „Það er ekki góð forskrift
fyrir listsköpun að þurfa alltaf að
vera að berjast fyrir lífi sínu. Þegar
ég tók við sem óperustjóri gerði ég
mér grein fyrir að ég þyrfti ekki bara
að hugsa út fyrir boxið heldur þyrfti
ég nýtt box. Ég fór bjartsýn í það
verkefni sem hefur skilað sér í fjölg-
un tekjustofna, endurskipulagningu
rekstursins, fleiri áhorfendum og
aukningu á framlagi ríkisins, þótt
skerðingin eftir bankahrunið sé ekki
öll komin til baka að raunvirði.“
Í ljósi þess að tekist hefur að snúa
rekstrinum í plús óttast þú ekkert að
ríkið minnki þá framlög sín aftur sem
því nemur?
„Nei, þvert á móti finn ég fyrir
auknum stuðningi. Góð rekstrar-
afkoma sýnir að við erum ábyrg í
okkar rekstri og förum vel með það fé
sem okkur er úthlutað. Ég tel lík-
legra að ráðuneytið verðlauni okkur
fyrir það en hið gagnstæða,“ segir
Steinunn Birna og tekur fram að bak-
land Íslensku óperunnar hafi með
markvissum aðgerðum verið stækk-
að á umliðnum misserum með auknu
sjálfsaflafé, m.a. í formi styrkja frá
fyrirtækjum og einkaaðilum.
Vill laða að erlenda þekkingu
„Þriðja markmiðið mitt var að
koma okkur á alþjóðlega óperukortið
og það er að ganga eftir. Þó við séum
að vinna lókalt er okkur mikilvægt að
hugsa ávallt glóbalt,“ segir Steinunn
Birna og bendir í því samhengi á að
það sé mikill heiður fyrir Íslensku
óperuna að vera boðið að sýna Broth-
ers eftir Daníel Bjarnason sem opn-
unarsýningu Armel-óperuhátíðar-
innar í Búdapest í júlí, en sjónvarps-
stöðin ARTE hefur sýnt því áhuga að
streyma beint frá sýningunni.
„Samhliða þessu erum við að
ganga frá samningum við nokkur er-
lend óperuhús sem vilja leigja af okk-
ur uppfærsluna okkar á La Traviata
sem eru gleðitíðindi. Það er mikill
heiður fyrir okkur að Íslenska óperan
geti framleitt óperur sem erlend óp-
eruhús sækjast eftir að fá til sín.
Samtímis felst í þessu nýr tekjustofn
fyrir okkur þar sem tekjurnar koma
á móti þeirri fjárfestingu sem liggur í
að gera leikmynd og búninga fyrir
stóra óperuuppfærslu. Ég legg
höfuðáherslu á að Íslenska óperan sé
listrænn gerandi í eigin starfsemi,
sem er ekki sjálfgefið. Erlendis þar
sem óperuhús setja sum upp sjö til
tíu uppfærslur á ári eru kannski fjór-
ar þeirra frumskapaðar, tvær eru
gamlar að rata aftur á svið og síðan
tvær leigðar frá öðrum óperuhúsum.
Sumir héldu að uppfærslan okkar
á La Traviata væri leigð sýning að ut-
an, sem hún var sannarlega ekki.
Kannski var það af því að leikstjórinn
og hönnuðir voru erlendir, en það er
mín leið til að laða að ákveðna þekk-
ingu til okkar og hækka gæðastuðul-
inn. Með fullri virðingu fyrir okkar
frábæra innlenda listafólki þá er
þetta mjög sérhæft listform sem
þarfnast mikillar reynslu. Við leggj-
um eftir sem áður áherslu á að ís-
lenskir söngvarar séu alltaf í miklum
meirihluta í okkar uppfærslum enda
eru íslenskir söngvarar erfðaefni
Íslensku óperunnar,“ segir Steinunn
Birna og tekur fram að það færist í
vöxt að óperuhús taki sig saman og
samframleiði óperur og móti þá upp-
færsluna saman frá grunni.
„Brothers er gott dæmi um slíkt
samstarf, en þar framleiddum við
óperuna í samstarfi við Jósku
óperuna og komum sameiginlega að
listrænum ákvörðunum. Mér finnst
slíkt samstarf mjög jákvætt, því þá er
tryggt að verkið fari víðar og eigi
möguleika á lengri framtíð. Meðan
við erum ekki með fleiri uppfærslur á
ári en raunin er myndi mér ekki líða
vel að leigja sýningar frá útlöndum
og hafa ekkert um listræna innihaldið
að segja. Hver einasta uppfærsla
okkar, líka þegar verið er að vinna
með eldri óperuverk, er ný sköpun
þar sem verið er að búa til nýtt kons-
ept og nýja uppfærslu. Ég hef reynt
að fara þá leið að taka stórar upp-
„Dýrmætt að fá að fylgja eftir eigin
 „Íslenska óperan listrænn gerandi
í eigin starfsemi,“ segir Steinunn
Birna Ragnarsdóttir óperustjóri
Stærra sjónvarp
eða betri gleraugu?
Eyesland . Grandagarði 13 og Glæsibæ, 5. hæð
sími 510 0110 . www.eyesland.is