Skessuhorn - 25.11.2015, Qupperneq 76

MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 201576
Ævisaga Jóns Magnússonar skip-
stjóra og útgerðarmanns á Patreks-
firði er komin út. Hún heitir „Þetta
var nú bara svona,“ og er færð í let-
ur af Jóhanni Guðna Reynissyni.
Þar rifjar Jón upp ævi sína og starfs-
feril frá því hann ólst upp sem lítill
drengur á Patreksfirði og allt fram
á þennan dag. Jón fæddist 1930 og
er því 85 ára í dag. „Það var helvítis
harkan. Þegar ég var eins árs fékk ég
lugnabólgu. Og það dóu flestir sem
fengu lungnabólgu á þessum tíma.
Pabbi sótti lækni sem var nú svona
einum of blautur. Þegar hann kemur
inn í húsið og sér „kvikindið“ – sem
var ég, hvað heldurðu að hann segi:
„Hann drepst. Komdu með kaffi.“
Og brennivín út í eins og alltaf var
gert í gamla daga. En ég drapst
ekki,“ segir Jón í bókinni.
Landsþekktur aflamaður
Jón Magnússon hætti svo að reykja
12 ára gamall og hefur farið sín-
ar eigin leiðir í lífinu og berst þá
ekki alltaf með straumnum. Hann
er löngu landsþekktur skipstjóri og
aflamaður, ekki síst á Vestfjörðum
og á Vesturlandi. Fyrstu árin voru
þó oft þyrnum stráð og Jón hef-
ur marga fjöruna sopið á lífshlaupi
sínu. Jón og Lilja Jónsdóttir eigin-
kona hans hafa rekið sjávarútvegs-
fyrirtækin Odda hf. og Vestra ehf. á
Patreksfirði um árabil og staðið fyr-
ir útgerð og fiskvinnslu. Starfsem-
in hefur ávallt verið einn af horn-
steinum heimabyggðar þeirra þar
sem leitast hefur við að veita fólki
trygga atvinnu. Þetta hefur tekist þó
oft hafi gefið á bátinn. Fjölmarg-
ir þekkja til Jóns eftir farsælan feril
hans í sjómennsku og útgerð. Hann
var iðulega á bátum sínum í höfnum
Snæfellsness og á Akranesi. Bræð-
ur hans voru dugandi skipstjórar og
sjómenn undir Jökli.
Tekinn í landhelgi
Hér fer stuttur kafli úr bókinni þar
sem Jón segir með sínum hætti frá
því þegar varðskip tók hann við
netaveiðar fyrir innan línu í Breiða-
firði:
“Ég held að það hafi verið 1969
eða ’70 sem var ástandið þannig að
ég sá ekki fram á að hafa neitt út úr
verkuninni, var ekki mjög fjáður og
þurfti að grípa til einhverra ráða.
Þannig að ég landaði um vertíðina á
Hellissandi hjá Skúla Alexanderssy-
ni og fiskaði um 1100 tonn. Það var
eina skiptið sem ég var tekinn í land-
helgi, he he.
Þá mátti ekki fara yfir ákveðna línu
með netin í Breiðafirðinum. Ég vissi
um lænu á bannsvæðinu sem ég vissi
að fiskur kæmi í svo ég fer þarna að
skoða þetta, hvort eitthvað væri að
hafa. Og það lóðaði svona helvíti fal-
lega, maður. Svo ég tók þrjár trossur
og henti þeim þarna um miðnætti,
dró um klukkan 5 um morguninn og
allt fullt af fiski. Þegar ég var búinn
að draga tvær trossur voru skakarar
að koma út en þeir máttu veiða þarna
en ég ekki. Ég dreif mig á brott og
landaði um 20 tonnum úr þessum
tveimur trossum. Ég lagði þær svo
aftur á sama stað daginn eftir þótt ég
vissi alveg að ég mætti þetta ekki. Að
sunnanverðu voru menn hálfa mílu
þarna inni á svæðinu sem varðskipin
ráku út fyrir og ég ætlaði að láta reka
mig bara út líka.
Um morguninn var ég að dra-
ga þegar Gráni kom þarna sunnan
við mig. Ég hélt bara áfram að dra-
ga með alveg bunkuð net. Svo kom
hann þarna að okkur og sagði að ég
mætti ekki vera á þessum stað. Ég
sagðist vera alveg klár á því hvar ég
væri. Stýrimaðurinn kom aðeins um
borð til mín ég benti honum á an-
nan bát, utar, sem var líka fyrir in-
nan línuna. Hann að sagði mér að
draga netin inn og koma með sér til
Patreksfjarðar og fór svo að kíkja á
hinn bátinn.
Ég var kominn með um 45 tonn í
lestina þegar þetta var svo ég keyrði
á það sem ég var búinn að leggja og
sagði strákunum að taka bólin af
því sem átti eftir að draga. Svo kom
Gráni aftur, engin ból sjáanleg og
við fórum af stað. Það var náttúrle-
ga farið til sýslumanns og menn set-
tir um borð til að meta aflann sem
þeir gátu auðvitað ekki því það var
svo mikið í lestinni. Við yfirheyrslur
sagði kafteinninn á Grána:
Helvíti var falleg veiði hjá þér.
En hvernig var hjá hinum, spurði
ég?
Hann kunni ekkert að leggja í
fisk!
Eftir að þetta hafði staðið í tvo
tíma fór ég beinustu leið í Rif og
landaði þar. Það var ekkert gert upp-
tækt á staðnum, aflinn bara metinn.
Strákarnir sögðu að ég myndi aldrei
finna trossurnar sem við tókum bó-
lin af en ég sagði að við skyldum sjá
til með það og það fór þannig í næs-
tu ferð að við húkkuðum strax í þær.
Og það þurfti ekkert að reka eftir
strákunum þarna, allt fullt af fiski og
við vorum fljótir að ná því inn, mil-
li 30 og 40 tonnum held ég. Samtals
hafði ég út úr þessu um 90 tonn en
málið endaði með dómssátt þannig
að ég átti að borga þrjátíuþúsundkall
held ég. Sem var reyndar aldrei
rukkað.
Þetta var eina skiptið sem ég var
tekinn en þetta voru ágætismenn.
Mig minnir að Guðmundur Kjær-
nested hafi verið að verki í þetta
skiptið. Hann var fínn kall. Það var
ekkert upp á Gæsluna að klaga.”
mþh/ Ljósm. Jóhann Guðni Reyn-
isson.
Skipstjóri og athafnamaður á fiskimiðum Vesturlands
Jón Magnússon á bát sínum Teistu en á honum hóf hann sjómennskuferil sinn.
Jón við vélbátinn Garðar en á honum lauk hann skipstjóraferli sínum. Þá setti Jón
bátinn á land í Skápadal við Patreksfjörð þar sem hann stendur í dag.
Bókin „Listamaður á söguslóðum“
fjallar um ferðir hins þekkta danska
listmálara Johannes Larsen til Íslands
1927 og 1930 vegna myndskreytinga
hans við hátíðarútgáfu Íslendinga-
sagna í Danmörku árið 1930. Gunn-
ar Gunnarsson rithöfundur og vin-
ur hans, danski rithöfundurinn Jo-
hannes V. Jensen, áttu frumkvæði að
því að Íslendingasögurnar yrðu gefn-
ar út í Danmörku á dönsku. Til að
gera veg sagnanna sem mestan fengu
þeir Larsen til að túlka sögusviðið
í myndum. Larsen fór í tvær lang-
ar og erfiðar ferðir um Ísland á ár-
unum 1927 og 1930, kynntist landi
og þjóð og vann verk sitt á aðdáun-
arverðan hátt. Ólafur Túbals, bóndi
og listmálari í Múlakoti í Fljótshlíð,
var aðalfylgdarmaður hans. Myndir
Johannesar Larsens eru eftirminni-
leg, hófstillt og blæbrigðarík lista-
verk, alls á fjórða hundrað talsins, og
dagbækur hans og Ólafs Túbals mik-
ilsverðar heimildir um íslenskt sam-
félag á miklu breytingaskeiði. Bókin
„Listamaður á söguslóðum“ byggir á
þessu og er gerð af danska rithöfund-
inum Vibeke Nørgaard Nielsen.
Ferð í Borgarnes
Þegar Johannes Larsen fór um Ísland
ferðaðist hann í báðum ferðum sín-
um um Borgarfjarðarhérað og raun-
ar allt Vesturland, teiknaði fjölda
mynda og kynntist samfélaginu, enda
um að ræða sögusvið margra helstu
Íslendingasagnanna. Hér á eftir fer
lýsing á því þegar þeir Jóhannes og
Ólafur fara með bát frá Reykjavík til
Borgarness 27. júlí 1927 eða fyrir 88
árum síðan.
„Það er basl með vélina. Við kom-
um um borð og stuttu seinna fer hún
að ganga rétt þegar við vorum farnir
að ræða um hvort við ættum að fara
upp á hótelið aftur. Ef hún færi ekki í
gang fyrir kl. 12 gætum við nefnilega
ekki siglt fyrr en í fyrramálið vegna
fjöru. En nú gekk hún og við sigld-
um af stað. Þetta er fyrrverandi fiski-
Bjarna Guðmundssyni var vel tek-
ið við opnun sýningar sinnar síðast-
liðinn laugardag í Safnahúsi Borg-
firðinga. Þar sýnir hann texta og
teikningar, en hann er þekktur fyr-
ir textasmíð sína og hefur alltaf haft
áhuga á teikningu sem dægradvöl
eins og hann segir sjálfur frá. Sýn-
ingin verður opin kl. 13.00 - 18.00
alla virka daga og stendur til 20.
janúar.
mm
Búið að opna
sýningu Bjarna
Félagarnir og nágrannarnir Bjarni og Haukur Júlíusson við opnun sýningarinnar.
Ljósm. gj.
bátur. ... Við klifrum ofan í káetuna
og þar er lítill kolaofn sem kveikt er
upp í. Þar er haugaskítugt en nota-
legt. Bóndinn þarf að hvíla sig og
er lagstur í aðra kojuna og Ólafur
Túbals í hina og sofnar strax, hann
þarf á því að halda. Ég sit og reyki
nokkrar pípur, læt fara vel um mig og
blunda, það er gott að vera kominn
á sjóinn aftur, skríð svo upp og lít í
kringum mig. Það kemur stór hvalur
og blæs nokkur hundruð álnum frá
okkur, skipverji stendur við hlið mér,
segir að hann sé með kálf með sér, en
ég sá hann ekki, ég skipaði eftir hon-
um í kíkinum en það gagnaði ekkert,
það var orðið rökkvað og báturinn
hristist. Hann blés nokkrum sinnum
og ég sá á vatnssúlunum að þeir hlutu
að vera tveir. Niður aftur. Ég sit og
sofna en vakna öðru hverju. Einn af
áhöfninni kemur niður og fer að hita
sér kaffi og drekkur stóra krús. Ég
steinsofna og þegar ég vakna fæ ég
hann til að hita kaffið aftur og drekk
krús og kveiki mér í pípu og fer upp.
Við erum rétt að koma að mynni
Borgarfjarðar. Sólin er að koma upp
fyrir framan okkur, lítil, lág sker og
há fjöll inn til landsins, næstum logn
og skýjað, það er eins og að sigla með
ströndinni í Grænlandi.“ mþh
Bók um listamann á söguslóðum Vesturlands fyrir nær níu áratugum
Bókin er vönduð útgáfa í stóru broti.
Innsíður úr bókinni. Fremst er síða úr dagbók með skissu af hesti sem virðist hafa
verið færð til bókar þegar þeir félagar fóru um Hallmundarhraun í Surtshelli.
Þarna er þessi vísa: Yfir hraunið óðum hjer, eins og stóð á vori. Í Eiríkshelli ultum
vjer, um í hverju spori.