Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Qupperneq 56

rannsókn health Council of Canada (bls. 13, 2012) en þar
flokkuðust skjólstæðingar að meirihluta í efri flokka MaPLe
(health Council of Canada, 2012).
Það er umhugsunarvert að í þessari rannsókn fengu þeir
sem bjuggu á akranesi og voru í MaPLe-flokki 5 meiri þjón-
ustu frá heimahjúkrun (dag- og kvöldþjónustu) en þeir sem
bjuggu á Sauðárkróki þó að matstækið gæfi til kynna að þeir
hefðu svipaðar þarfir. Þetta gæti bent til þess að skjólstæðingum
í mestri þörf á Sauðárkróki sé ekki veitt nægileg þjónusta en
rannsóknir hafa sýnt að það er mikilvægt að veita viðeigandi
heimahjúkrun og félagslega heimaþjónustu til að koma í veg
fyrir ótímabæra stofnanavistun (gruneir o.fl., 2013). Einnig var
um helmingur skjólstæðinga á báðum stöðum kominn með
minnisskerðingu en rannsóknir hafa bent til að einstaklingar,
sem dvelja heima og eru með heilabilun, hafa fjölþættar þarfir
fyrir þjónustu, s.s. uppvinnslu og stuðning út af sínum sjúk-
dómi, almenna læknisaðstoð, öruggt umhverfi, aðstoð við al-
mennar daglegar athafnir og aðgengi að uppbyggilegu félags -
starfi (johnston o.fl., 2011). Í þessu tilliti eru hjúkrunarfræð -
ingar í heimahjúkrun í kjöraðstæðum til að meta þarfir skjól -
stæðinga og sjá til þess að þjónustan sé í samræmi við þarfir
(Yamagishi og kusumi, 2016).
niðurstöður sýndu að fleiri þjónustuúrræði voru á akranesi
þar sem heimahjúkrun veitir kvöldþjónustu og félagsleg
heimaþjónusta veitir kvöld- og helgarþjónustu, þessi þjónusta
var ekki veitt á Sauðárkróki. hér hefur það hugsanlega áhrif að
þjónustusvæði heimahjúkrunar á Sauðárkróki er margfalt víð -
feðmara en á akranesi og því bæði tímafrekara og dýrara að
veita þjónustu þegar um langan veg er að fara. rannsóknir hafa
einmitt sýnt að einstaklingar, sem búa í dreifbýli, fái mun minni
heimaþjónustu en þeir sem búa í þéttbýli og það veldur miklu
álagi á aðstandendur (Mcauley o.fl., 2009; Ehrlicha o.fl., 2017).
Ekki er veitt kvöldþjónusta heimahjúkrunar á Sauðárkróki
en hún er veitt á akranesi að mestu leyti skjólstæðingum í
MaPLe 3, 4 og 5. Skjólstæðingar á akranesi og á Sauðárkróki,
sem flokkast í MaPLe 1 og 2 hafa einungis dagþjónustu. Skjól -
stæðingar í MaPLe-flokkum 3, 4 og 5 hafa vaxandi þörf fyrir
þjónustu og þeir sem eru í flokkum 4 og 5 hafa jafnvel þörf fyrir
varanlega vistun (Sörbye o.fl., 2009). Bent hefur verið á að á Ís-
landi sé hlutfallslega meiri þjónusta veitt skjólstæðingum með
litla skerðingu á færni miðað við skjólstæðinga með mikla
skerðingu á færni (Sigurdardottir o.fl., 2011) og að ósamræmi
geti verið í veittri heimaþjónustu miðað við heilsufar og færni
skjólstæðinganna (Carpenter o.fl., 2004). Vísbendingar um
fjölgun aldraðra einstaklinga í heimaþjónustu með verri and-
lega, líkamlega og félagslega líðan (Berta o.fl., 2013) gerir það
enn mikilvægara að þeir sem eru í mestri þörf gangi fyrir við
þjónustu því heimahjúkrun er til þess fallin að koma í veg fyrir
eða seinka stofnanavistun (gruneir o.fl., 2013; Yang o.fl., 2016).
athyglisvert er að mun fleiri skjólstæðingar á akranesi
fundu til einmanaleika, eða 47,5% skjólstæðinga á móti 9,5% á
Sauðárkróki. Þetta háa hlutfall þeirra sem eru einmana á akra-
nesi er ekki í samræmi við rannsókn sem sýndi að einmanaleiki
var mun minni hjá þjóðum í norður-Evrópu eða 6,5% heldur
en í Suður-Evrópu þar sem einmanaleiki mældist 25,4% (fok-
kema o.fl., 2012). Þá er það einnig umhugsunarvert að á akra-
nesi, sem er nálægt höfuðborginni þar sem gott aðgengi er að
heilbrigðisþjónustu, er meira um einmanaleika en á Sauðár-
króki. Þetta samrýmist því ekki rannsóknum sem bent hafa til
að meira geti verið um einmanaleika hjá öldruðum langveikum
sem hafa ekki gott aðgengi að heilbrigðisþjónustu vegna búsetu
í dreifbýli heldur en þeirra sem búa í þéttbýli (Wedgeworth o.fl.,
2016). hins vegar þurfa fleiri skjólstæðingar á akranesi aðstoð
við almennar daglegar athafnir, eins og salernisnotkun, salern-
isferðir og bað, ásamt því að hafa verri hreyfigetu, heldur en á
Sauðárkróki. Þetta ásamt miklum einmanaleika skjólstæðinga
á akranesi er í samræmi við niðurstöður rannsókna sem sýna
að aldraðir með lífshættulelga langvinna sjúkdóma, færnis-
kerðingu og skort á félagslegum stuðningi, eiga frekar á hættu
að andleg og tilfinningaleg líðan þeirra versni heldur en hinir
(Bölenius o.fl., 2017). hjúkrunarfræðingar ættu að breyta
hjúkr unarmeðferð hjá einmana langveikum skjólstæðingum
sínum og þannig reyna að bæta líðan þeirra (Shankar o.fl.,
2017; Wang o.fl., 2013).
Í ljósi framagreindra niðurstaðna og þess að fleiri skjól -
stæðingar á akranesi höfðu dregið úr félagslegri þátttöku og
um helmingur skjólstæðinga á báðum stöðum voru einir meira
en átta klukkustundir á dag er mikilvægt að hafa í huga hvaða
afleiðingar slíkt getur haft. rannsóknir hafa sýnt að félagslega
einangraðir einstaklingar eiga frekar á hættu en aðrir að fá
hjartasjúkdóma, bólgusjúkdóma vegna streitu og minnisskerð -
ingu. Viðleitni til þess að draga úr félagslegri einangrun og ein-
manaleika er því mikilvæg fyrir velferð skjólstæðinganna
(Step toe o.fl., 2012). Einnig þarf að hafa í huga að það getur
verið gagnlegt að nota virka meðferð til að stjórna streitu og
efla hugarstarfsemi til að auka félagslega færni og draga úr
streitu (Meltzer o.fl., 2012). Þegar horft er til heilsueflingar hjá
eldri borgurum verður þó að hafa í huga að sumum öldruðum
finnst minni félagsleg tengsl ekki vera einangrun. Þeir finna því
ekki til einmanaleika og halda sinni líkamlegu og andlegu
heilsu þó að öðrum þyki minni félagsleg tengsl vera einangrun
og finna til einmanaleika sem veldur verri líkamlegri og and-
legri heilsu. Því þurfa stjórnendur að skipuleggja þjónustuna í
samráði við skjólstæðinga til að þjónustan komi sem best til
móts við persónulegar þarfir hvers og eins (Dempsey og norm-
and, 2016).
Styrkur rannsóknarinnar felst í því að allir skjólstæðingar
heimahjúkrunar, sem þáðu þjónustu á ákveðnum tímabilum á
báðum stöðum, voru metnir, þ.e.a.s. allt þýðið á hvorum stað.
Þetta eykur gildi rannsóknarinnar (field, bls. 35, 2009). Einnig
er interrai-hC-matstækið gagnreynt og áreiðanlegt matstæki
(hirdes o.fl., 2008) og hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar, sem
framkvæmdu matið, höfðu fengið kennslu og þjálfun í notkun
mætstækisins hjá ingibjörgu hjaltadóttur, sérfræðingi í öldr-
unarhjúkrun. Veikleikar rannsóknarinnar eru lítið þýði og þar
sem verið er að bera saman MaPLe-flokka, sem eru fimm tals-
ins, er mikil dreifing einstaklinga og þar með erfitt að fá fram
marktækan mun. Á móti kemur að niðurstöður eru lýsandi
fyrir heilsufar, færni og þjónustuþörf þessara skjólstæðinga.
Einnig má líta á það sem veikleika rannsóknarinnar að ekki var
skoðaður þáttur aðstandenda og nærumhverfis í þjónustu við
skjólstæðinga þar sem stytt matstæki hefur ekki þær breytur
ingibjörg hjaltadóttir og hallveig skúladóttir
56 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 94. árg. 2018