Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Blaðsíða 78

hlutverk og störf hjúkrunarfræðinga á bráðamóttöku eru
margvísleg. Þeir þurfa að takast á við stjórnun, tungumála-
erfiðleika og síbreytilegt ástand auk óvissu um komufjölda og
ástand sjúklinga á hverjum tíma (Curtis o.fl., 2009; Schriver
o.fl., 2003; Dagbjört Bjarnadóttir, 2010). jafnframt þurfa þeir
að hafa yfirgripsmikla þekkingu á hjúkrun fólks á öllum aldri
með fjölbreytta sjúkdóma og misalvarleg líkamleg og andleg
sjúkdómseinkenni. Þá þurfa þeir að þekkja lífshættuleg ein-
kenni, oft með takmörkuðum upplýsingum frá sjúklingnum
sjálfum, og hefja inngrip ef nauðsyn krefur með það að mark -
miði að draga úr alvarlegum afleiðingum. Einnig kemur í þeirra
hlut að forgangsraða sjúklingum eftir alvarleika einkenna, grípa
inn í ef bráðaástand kemur upp og veita hjúkrun í erilsömu
umhverfi (Curtis og fl, 2009; Schriver o.fl., 2003; Valdez, 2009).
hjúkrunarfræðingar og læknar á landsbyggðinni horfast
iðulega í augu við krefjandi aðstæður en margar stofnanir þar
hafa ekki aðstöðu eða fjármagn til að kaupa dýr og háþróuð
greiningartæki og hafa færri sérhæfð úrræði en stórar bráða -
móttökur (justum, 2010). Ekki eru í boði sérstök slysateymi
eða önnur gátteymi og oft er bið í næsta sjúkrabíl, þyrlu eða
flug vél þegar flytja á sjúklinga á aðrar stofnanir. flutningur
sjúklings á stærra sjúkrahús getur tekið nokkra klukkutíma auk
þess sem veður og færð geta hindrað flutninginn.
Þá vinna hjúkrunarfræðingar fjölþætt störf á landsbyggð -
inni þar sem bráðaþjónustan getur verið einungis hluti af þeim
verkefnum sem þeir sinna (ross og Bell, 2009). Þetta þýðir að
starfsfólk á bráðamóttökum landsbyggðarinnar þarf að búa yfir
einstakri klínískri þekkingu og kunnáttu.
Samanburður á erlendum bráðamóttökum landsbyggðar og
í þéttbýli sýnir að þær á landsbyggðinni hafa færra starfsfólk
en stærri bráðamóttökur í borgum, sem gerir það að verkum
að fáa er hægt að kalla til aðstoðar í lífsógnandi tilfellum. Einnig
er komufjöldi bráðasjúklinga minni, en sumstaðar er daglegur
komufjöldi á bráðamótttöku í borg sambærilegur við heilan
mánuð á landsbyggðinni (Bragard o.fl., 2015; Williams o.fl.,
2001). Í ársskýrslu Landspítalans (jón Baldvin halldórsson o.fl.,
2017) frá árinu 2016 má sjá að rétt rúmlega 100.000 einstak-
lingar leituðu á bráðamóttökur Landspítalans en á sama tíma
leituðu um 11.500 einstaklingar á bráðamóttöku heilbrigðis-
stofnunar Suðurlands (Björn Steinar Pálmason o.fl., 2017). Á
landsbyggðarmóttökum eru hjúkrunarfræðingar jafnvel einir
á vakt, með takmarkaðan búnað, hafa fáa til að kalla sér til
aðstoðar og læknir er jafnvel ekki á staðnum þegar bráðatilvik
kemur upp (ross, 2007). hjúkrunarfræðingarnir hafa mismikla
reynslu af bráðaaðstæðum og geta lent í stöðu sem þeir hafa
sjaldan eða aldrei tekist á við áður (ross og Bell, 2009).
hjúkrunarfræðingar á landsbyggðinni hafa oft áhyggjur af við -
brögðum hjúkrunarfræðinga á stærri bráðamóttökum í borgum.
Bóklegt hjúkrunarnám fer fram í borgum og oftast verklegt nám
líka. Þar af leiðandi hafa margir hjúkrunarfræð ingar enga reynslu
af hjúkrun á landsbyggðinni (Bushy, 1998). Mörgum hjúkrun-
arfræðingum á landsbyggðinni finnst hjúkrunarfræðingar á stærri
sjúkrahúsum ekki skilja þær takmarkanir sem landsbyggðin býr
við og óttast gagnrýni á þá þjónustu sem þeir veita eða veita
ekki. Þeir óttast að litið sé svo á að skortur á aðstöðu og búnaði
sé álitinn skortur á hæfni (Bushy, 1998; ross og Bell, 2009).
hjúkrunarfræðingar eru stærsta heilbrigðismenntaða fag-
stéttin á bráðamóttökum. hæfni þeirra er hægt að skilgreina
sem getu til að þætta þekkingu og færni saman við eigin við -
horf og gildi og geta beitt þeim á fullnægjandi hátt í því um-
hverfi og aðstæðum sem starfað er í hverju sinni (Meretoja,
Leino‐kilpi og kaira, 2004). hæfni hefur einnig verið lýst sem
getu einstaklings til að ljúka ákveðnum verkefnum eða störfum
og því hvernig hæfnin er nýtt sem þekking og kunnátta við sér-
stakar aðstæður. Enn fremur felur hæfni í sér viðhorf, þátttöku
og ábyrgð á að beita henni (andersson og nilsson, 2009).
hæfni hjúkrunarfræðinga er mjög tengd afdrifum og öryggi
sjúklinga svo sem mistökum, spítalasýkingum, fylgikvillum
aðgerða og dánartíðni (aiken o.fl., 2012; aiken o.fl., 2014; Lak-
anmaa o.fl., 2014). hæfari hjúkrunarfræðingar ættu því ekki
aðeins að fækka mistökum heldur auka skilvirkni og gagn-
reynda starfshætti og bæta afdrif sjúklinga (jutsum, 2010;
Meretoja, isoaho o.fl., 2004; Meretoja og koponen, 2012). Meiri
hæfni tengist einnig auknu sjálfsöryggi og starfsánægju starfs-
fólks sem eykur aftur öryggi sjúklinga þar sem styrkur hvers
hjúkrunarfræðings er nýttur til hagsbóta fyrir sjúklinga svo að
þeir fá bestu hugsanlegu umönnun (Meretoja, isoaho o.fl.,
2004; Meretoja og koponen, 2012; Salonen o.fl., 2007).
kröfur um hæfni hjúkrunarfræðinga geta verið breytilegar
eftir deildum heilbrigðisstofnana. Starfsfólk sem vinnur á lands-
byggðinni sinnir yfirleitt færri bráðatilfellum en starfsfólk á stór -
um sjúkrahúsum í borgum, það er talið geta leitt til minna
sjálfs trausts og meiri efasemda um eigin hæfni miðað við það sem
ætlast er til að þeir kunni í bráðaaðstæðum (jones o.fl., 2015). Oft
getur liðið langur tími á milli þess að starfsfólk bráða móttaka á
landsbyggðinni sinni sjúklingum í lífshættulegu ástandi. Þetta
gerir það að verkum að nauðsynlegt er að starfsfólkið viðhaldi
hæfni sinni m.a. með því að fara á endurmenntunarnámskeið,
en þjálfun starfsmanna á landsbyggðinni er stundum ábótavant
(Bragard o.fl., 2015; jutsum, 2010; Williams o.fl., 2001).
Þessi rannsókn sem hér er lýst er hluti af stærri rannsókn
sem hefur það markmið að skoða hæfni hjúkrunarfræðinga sem
vinna með bráðveika sjúklinga. niðurstöður um hæfni hjúkr-
unarfræðinga sem starfa á bráðamóttöku Landspítala í fossvogi
hafa verið birtar í meistararitgerð (Dóra Björnsdóttir, 2015) og
eru meginniðurstöður þær að starfsaldur í hjúkrun og starfslýs -
ingar skýrðu mat hjúkrunarfræðinganna á eigin hæfni.
Markmið rannsóknarinnar nú var að kanna hvernig hjúkr-
unarfræðingar landsbyggðarinnar, sem taka á móti og sinna
bráðveikum og slösuðum sjúklingum, meta hæfni sína. Leitast
var við að svara eftirfarandi rannsóknarspurningum:
• hvernig meta hjúkrunarfræðingar landsbyggðarinnar,
sem taka á móti og sinna slösuðum og bráðveikum sjúk-
lingum, eigin hæfni?
• hversu oft þurfa hjúkrunarfræðingar landsbyggðarinnar,
sem taka á móti og sinna slösuðum og bráðveik um sjúk-
lingum, að sinna verkefnum sem reyna á hæfni þeirra?
• hvert er samband starfsaldurs í hjúkrun, viðbótarnáms
í hjúkrun og starfshlutfalls á núverandi vinnustað við
mat hjúkrunarfræðinga á eigin hæfni?
íris kristjánsdóttir, herdís sveinsdóttir
78 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 94. árg. 2018