Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Síða 65

meðaltöl fyrir tíðni þátttöku þá telja eldri borgarar þátttöku sína
ekki vera verulega takmarkaða. Ef til vill hentar meiri þátttaka
þeim ekki þrátt fyrir að möguleikarnir séu fyrir hendi. Þessar
niðurstöður eru ólíkar erlendum rannsóknum sem hafa sýnt
að aldraðir með skerta færni telja gjarnan að hindranir í um-
hverfi þeirra séu meginástæðan fyrir lítilli þátttöku (keysor
o.fl., 2010; White o.fl., 2010). hæsta mælitalan á LLfDi var á
kvarðanum „takmörkun á stjórn á eigin lífi“ (lítil takmörkun)
og sú lægsta á kvarðanum „Tíðni samskipta við aðra“. Ef til vill
má túlka þetta svo að þrátt fyrir landfræðilega einangrun,
versnandi heilsufar og skerta líkamsstarfsemi telji eldri borg-
arar á sunnanverðum Vestfjörðum sig almennt vera við stjórn-
völinn í sínu lífi og eiga möguleika á að vera virkir þó þeir velji
að halda sig til hlés. Þarna hafði þó aldurinn áhrif því fólk í eldri
hópnum upplifði meiri takmörkun en sá yngri og tók sjaldnar
þátt. Þetta gæti tengst því að stór hluti yngri hópsins var enn
þá útivinnandi, en þeir sem eru í launaðri vinnu eru gjarnan
virkari í félagslegum athöfnum en aðrir (hsu, 2007). Þátttaka
á vinnumarkaði útskýrir samt ekki tíðari heildarþátttöku kvenna
en karla, en þar munar mest um samskipti kvennanna við aðra.
Ekki var munur eftir aldurshópum á tíðni eigin umsjár en það
getur ef til vill útskýrst af því að slík þátttaka fer fyrst og fremst
fram inni á heimilinu (haak o.fl., 2007). niðurstöður Desro-
siers (2005)bentu reyndar til hins gagnstæða, en þegar aldurinn
færðist yfir hafði mest dregið úr getu hinna öldruðu til að sinna
sjálfum sér og eigin húsnæði.
Í rannsókn innan OECD-ríkjanna kemur fram að Íslendingar
lifa lengst þeirra þjóða án fötlunar eftir 65 ár, eða í 15 ár, en það
þýðir að um áttrætt fer verulega að halla undan fæti (OECD,
2015). Í sömu rannsókn er því spáð að árið 2050 verði 8% ís-
lensku þjóðarinnar 80 ára og eldri. Með auknum fjölda aldr -
aðra, eykst þörfin á að rannsaka hagi eldri borgara og skipu -
leggja öldrunarþjónustu framtíðarinnar með það að markmiði
að lengri æfi einkennist ekki af heilsubresti og takmörkunum
á athöfnum og þátttöku. Í þessu samhengi hljóta forvarnir
meðal aldraðra að verða mikilvægari með hverju árinu sem
líður (OECD, 2015). Eitt af markmiðum velferðaráðuneytisins
er að 80% þeirra sem eru 80 ára og eldri búi heima. Það kallar
á aukna þjónustu í heimahúsum og þar eru aldraðir á lands-
byggðinni í sérstakri stöðu, einkum á strjálbýlum svæðum þar
sem samgöngur eru erfiðar. Takmarkaðar upplýsingar eru til
um athafnir og þátttöku aldraðra eftir búsetu og því eru niður -
stöður þessarar rannsóknar mikilvægt innlegg í öldrunarrann-
sóknir í dreifðum byggðum. Sambærilegar rannsóknir á öðrum
svæðum landsins geta gefið fræðimönnum og þeim sem sjá um
öldrunarþjónustu mikilvægar upplýsingar sem nýta má til að
efla færni og heilsu eldri borgara.
Þakkir
Þakkir fá vísindasjóður félags sjúkraþjálfara og Byggðastofnun
fyrir veittan fjárstuðning við gerð rannsóknarinnar. Einnig ber
að þakka fjárhagslegan stuðning frá bæjarráði Vesturbyggðar og
sveitarstjórn Tálknafjarðarhrepps. Þakkir fá allir þeir sem tóku
þátt í rannsókninni fyrir að gefa sér tíma í þetta þarfa verkefni.
Heimildir
alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (1996). Alþjóðleg tölfræðiflokkun sjúkdóma
og skyldra heilbrigðisvandamála: ICD 10 (ritstjóri Magnús Snædal). reykja-
vík: Orðabókasjóður læknafélaganna.
alþjóðaheilbrigðismálastofnunin, háskólinn á akureyri og Embætti land-
læknis (2015). ICF: Alþjóðlegt flokkunarkerfi um færni, fötlun og heilsu.
Stutt útgáfa. reykjavík: Embætti landlæknis.
arnadottir, S.a., gunnarsdottir, E.D., Stenlund, h., og Lundin-Olsson, L.
(2011). Participation frequency and perceived participation restrictions at
older age: applying the international Classification of functioning, Di-
sability and health (iCf) framework. Disability and Rehabilitation, 33
(22–23), 2208–2216.
Árnadóttir, S.Á. (2010). Physical activity, participation and self-rated health
among older community-dwelling Icelanders. Doktorsritgerð: háskólinn í
umeå, Svíþjóð.
Beauchamp, M.k., jette, a.M., ni, P., Latham, n.k., Ward, r.E., kurlinski,
L.a., … Bean, j.f. (2016). Leg and trunk impairments predict participation
in life roles in older adults: results from Boston riSE. Journals of Geronto-
logy, Biological Sciences and Medical Sciences,  71(5), 663–669. DOi:
https://doi.org/10.1093/gerona/glv157.
Christensen, k., Doblhammer, g., rau, r., og Vaupel, j.W. (2009). ageing po-
pulations: The challenges ahead. Lancet, 374(9696), 1196–1208. DOi:
doi.org/10.1016/S0140-6736(09)61460-4.
Desrosiers, j. (2005). Participation and occupation. Canadian Journal of Oc-
cupational Therapy, 72(4), 195–203.
faul, f., Erdfelder, E., Lang, a., og Buchner, a. (2007). g*Power 3: a flexible
statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedi-
cal sciences. Behavior Research Methods, 39(2), 175–191.
folstein, M.f., folstein, S.E., og Mchugh, P.r. (1975). “Mini-mental state”: a
practical method for grading the cognitive state of patients for the cli-
nician. Journal of Psychiatric Research, 12(3), 189–198.
goodman, r.a., Ling, S.M., Briss, P.a., Parrish, r.g., Salive, M.E., og finke,
B.S. (2016). Multimorbidity patterns in the united States: implications for
research and clinical practice. Journals of Gerontology, Biological Sciences
and Medical Sciences, 71(2), 215–220. DOi: https://doi.org/10.1093/ge-
rona/glv199.
haak, M., ivanoff, S.D., fänge, a., Sixsmith, j., og iwarsson, S. (2007). home
as the locus and origin for participation: Experiences among very old
Swedish people. OTJR: Occupation, Participation and Health, 27(3), 95–
103.
hagstofa Íslands (e.d.). Mannfjöldaspá. Sótt á https://hagstofa.is/talnaefni/
ibuar/mannfjoldaspa/mannfjoldaspa/.
haley, S.M., jette, a.M., Coster, W.j., kooyoomjian, j.T., Levenson, S., heeren,
T., og ashba, j. (2002). Late life function and disability instrument: ii.
Development and evaluation of the function component. Journals of Ge-
rontology, Biological Sciences and Medical Sciences, 57(4), M217-M222.
DOi: doi.org/10.10.1093/gerona/57.4.M217.
he, W., og Larsen, L.j. (2014). Older Americans with a disability: 2008-2012.
Sótt á https://www.census.gov/content/dam/Census/library/publications/
2014/acs/acs-29.pdf.
hlíf guðmundsdóttir, kristín Björnsdóttir og ragnar f. Ólafsson (2004).
Líkam leg færni og stuðningur frá formlegum og óformlegum stuðnings -
aðilum hjá 90 ára og eldri á Íslandi. Öldrun, 22(2), 10–15.
hsu, h.C. (2007). Does social participation by the elderly reduce mortality
and cognitive impairment? Aging and Mental Health, 11(6), 699–707. DOi:
https://doi.org/10.1080/13607860701366335.
jette, a.M., haley, S.M., og kooyoomjian, j.T. (2002a). Late-Life FDI Manual.
Boston, Massachusetts, Bandaríkjunum: Boston university.
jette, a.M., haley, S.M., Coster, W.j., kooyoomjian, j.T., Levenson, S., heeren,
T. og ashba, j. (2002b). Late life function and disability instrument: i.
Development and evaluation of the disability component. Journals of Ge-
rontology, Biological Sciences and Medical Sciences, 57(4), M209-M216.
DOi: doi.org/10.1093/gerona/57.4.M209.
jindai, k., nielson, C.M., Vorderstrasse, B.a., og Quinones, a.r. (2016).
Multimorbidity and functional limitations among adults 65 or older,
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 94. árg. 2018 65