Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Síða 67

Útdráttur
Bakgrunnur og tilgangur rannsóknar: hjartasjúkdómar eru ein
aðaldánarorsökin í heiminum, en sterk tengsl eru milli kransæðasjúk-
dóma og óheilsusamlegs lífsstíls. flestir fá hjartasjúkdóm um sextugt
eða seinna og það telst „ungt“ að fá hjartasjúkdóm um eða fyrir fimm-
tugt. Lítið er vitað um reynslu „yngri“ Íslendinga af því að fá hjarta-
áfall. Tilgangur rannsóknarinnar var að auka þekkingu hjúkr unar-
fræð inga og annarra heilbrigðisstétta á þeirri lífsreynslu að fá hjarta-
áfall „ungur“ svo að hægt sé að veita þessum sjúklingahóp viðeigandi
hjúkrun og þjónustu.
Aðferð: Vancouver-skólinn í fyrirbærafræði var valin sem rannsóknar -
aðferð og þátttakendur valdir með tilgangsúrtaki. Tekin voru samtals
19 einstaklingsviðtöl við 11 þátttakendur. Meðalaldur þátttakenda var
48 ár þegar þeir voru fyrst greindir með hjartaáfall og sex höfðu fengið
fleiri en eitt áfall.
Niðurstöður: Yfirþema rannsóknarinnar var endurskilgreining á lífi
og sjálfi. að fá hjartaáfall svo ungir hafði neikvæð áhrif á sjálfsmynd
þátttakenda. alls staðar, þar sem þeir komu, voru þeir yngstir og í
mörgum tilvikum um 20 árum yngri en aðrir hjartasjúklingar. flestir
fundu fyrir þunglyndi, kvíða og hræðslu í kjölfar áfallsins en fannst
vanta fræðslu um þessar erfiðu tilfinningar. hjá nánast öllum varð
vendipunktur eftir hjartaáfallið til heilbrigðari lífsstíls. fyrsta árið eftir
hjartaáfallið litu þátttakendurnir á sig sem hjartasjúklinga, en þegar
lengra leið frá því breyttist sjálfsmyndin aftur og fólk upplifði sig heil-
brigt en þó með þennan „krankleika“. hjá tæplega helmingi þátttak-
enda var hjartaáfallið vangreint sem einhver annar sjúkdómur vegna
ungs aldurs þeirra og minna þekktra einkenna, en þreyta, slappleiki,
veikindatilfinning, mæði og magaverkir voru einkenni sem flestir
þátttakendur fundu fyrir við hjartaáfallið. fæstir fengu hefðbundin
einkenni sem almenningur er mest fræddur um.
Ályktun: að fá hjartaáfall „ungur“ hefur víðtæk áhrif á andlega líðan
og þurfa hjúkrunarfræðingar að vera sérstaklega vakandi fyrir því
með fræðslu og viðeigandi stuðningi. Þá er mikilvægt að hjúkrunar -
fræðingar séu meðvitaðir um ólík einkenni hjartaáfalls og fræði al-
menning um þau.
Lykilhugtök: hjartaáfall, sjálfsmynd, ungur aldur, fyrirbærafræði,
viðtöl.
Inngangur
hjartasjúkdómar eru ein aðaldánarorsökin í heiminum en talið
er að 17,5 milljónir manna hafi látist úr hjarta- og æðasjúk-
dómum árið 2012, en það voru 46,2 % af öllum dauðsföllum í
heiminum það ár. hjartasjúkdómar eru einnig aðaldánarorsök
fólks fyrir 70 ára aldur (WhO, 2014). Tíðni hjartaáfalls hjá 45
ára og yngri er 6–10% en allt að 20% hjá 55 ára og yngri (Mo-
zaffarian o.fl., 2016; Shah, o.fl., 2016). nýgengi og dánartíðni
vegna hjartaáfalla hefur lækkað á Íslandi en nýgengi krans -
æðastíflu meðal fertugra og yngri hefur ekki lækkað eins mikið
og hjá eldri aldurshópum (Björn jakob Magnússon o.fl., 2017).
Vegna bættrar meðferðar við kransæðastíflu lifa sífellt fleiri
ungir einstaklingar það af að fá hjartaáfall, lifa oft lengi með af-
leiðingum hjartaáfallsins og þurfa að breyta lífsstíl sínum til að
takast á við áhættuþætti hjartaáfalla (Björn jakob Magnússon
o.fl., 2017). Þessi rannsókn fjallar um reynslu yngri einstaklinga
af því að fá hjartaáfall en lítið er um rannsóknir á því sviði hér
á landi.
Orsakir kransæðasjúkdóma
æðakölkun og blóðsegamyndun í kransæðum er algengasta
orsök kransæðasjúkdóma (Shah o.fl., 2016; Tómas guðbjarts-
son o.fl., 2014). Líkur á hjartaáföllum aukast með hækkandi
aldri vegna aukinnar æðakölkunar og þess vegna eru hjarta-
sjúkdómar fyrst og fremst sjúkdómar eldra fólks. Sterk tengsl
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 94. árg. 2018 67
Birna gestsdóttir, heilbrigðisstofnun Suðurlands,
Árún k. Sigurðardóttir, heilbrigðisvísindasviði háskólans á akureyri,
Sigríður halldórsdóttir, heilbrigðisvísindasviði háskólans á akureyri
Endurskilgreining á lífi og sjálfi:
Reynsla yngra fólks af því að fá hjartaáfall
Nýjungar: ungir hjartasjúklingar eru móttækilegir fyrir að
breyta óheilsusamlegum lífsstíl strax eir hjartaáfallið sem
mikilvægt er að nýta til fræðslu.
Hagnýting: andleg vanlíðan í kjölfar hjartaáfallsins hjá þess -
um ungu hjartasjúklingum var algeng en fræðslu um slíkt var
o ábótavant.
Þekking: Leggja þarf sérstakt mat á kvíða, þunglyndi og
hræðslu og veita sérstaka hjúkrunarmeðferð sem sérsniðin er
að hverjum einstaklingi þar sem tilfinningaleg viðbrögð hvers
einstaklings eru einstök.
Áhrif á störf hjúkunarfræðinga: rannsóknin dregur fram þau
mörgu mismunandi líkamlegu einkenni sem þátttakendur
fundu fyrir við hjartaáfallið sem mikilvægt er að fræða al -
menn ing um.
Hagnýting rannsóknarniðurstaðna