Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Qupperneq 77

Ágrip
Tilgangur: Bráðamóttökum landsbyggðarinnar er ætlað að veita
skammtímabráðaþjónustu sjúklingum sem hafa slasast eða veikst al-
varlega. Tilgangur rannsóknarinnar var að kanna hvernig hjúkrun-
arfræðingar landsbyggðarinnar, sem taka á móti og sinna bráðveikum
og slösuðum sjúklingum, meta hæfni sína.
Aðferð: rannsóknin er lýsandi þversniðsrannsókn sem gerð var vorið
2016. notuð var íslensk þýðing mælitækisins nurse Competence Scale
(nCS) sem samanstendur af 73 spurningum sem skiptast í sjö hæfni -
þætti. Spurningalisti var sendur til 87 hjúkrunarfræðinga á lands-
byggðinni sem taka á móti og sinna að minnsta kosti tíu bráðveikum
og slösuðum sjúklingum á mánuði. Svörun var 60%. gögnin voru
greind með lýsandi tölfræði og ályktunartölfræði.
Niðurstöður: hjúkrunarfræðingar mátu hæfni sína mesta og fram-
kvæmdu oftast verkefni í hæfniþættinum stjórnun í aðstæðum. Þeir
mátu hæfnina minnsta í tryggingu gæða en framkvæmdu sjaldnast
verkþætti í kennslu- og leiðbeinandahlutverki. Í einstökum hæfniverk-
efnum mátu þeir hæfni mesta og framkvæmdu oftast hæfniverkefnið
sjálfstæði í störfum. hjúkrunarfræðingar með meira en fimm ára
starfsaldur meta hæfni sína marktækt meiri í fimm hæfniþáttum
(stjórnun í aðstæðum, starfshlutverk, greiningarhlutverk, hjúkrunarí-
hlutanir og kennslu- og leiðbeinandahlutverk) en þeir sem hafa styttri
starfsaldur. hjúkrunarfræðingar sem höfðu lokið viðbótarnámi í
hjúkrun að loknu B.S. prófi mátu hæfni sína marktækt meiri í öllum
hæfniþáttum en þeir sem höfðu ekki lokið viðbótarnámi.
Ályktanir: niðurstöður rannsóknarinnar gefa vísbendingu um að
viðbótarnám og starfsreynsla hafi áhrif á hvernig hjúkrunarfræðingar
sem sinna bráðatilvikum á landsbyggðinni meta hæfni sína. Stjórn-
endur stofnana almennt ættu að gera hjúkrunarfræðingum fært að
sækja sér endurmenntun og leitast við að halda í þá sem hafa mikla
starfsreynslu.
Lykilorð: hæfni, bráðamóttaka, landsbyggð, hjúkrunarfræðingar,
hjúkrun bráðveikra.
Inngangur
Bráðahjúkrun er sérgrein innan hjúkrunar og felur í sér
umönnun einstaklinga á öllum aldri sem skynja eða hafa raun-
veruleg frávik á heilsu af óþekktum orsökum sem krefjast frek-
ari skoðunar (alpi, 2006; newberry og Sheehy, 2003). Starfsfólk
bráðamóttaka tekur á móti sjúklingum með bráðatilvik en þau
hafa verið skilgreind sem slys eða bráð veikindi sem koma
skyndilega og standa yfir í minna en einn mánuð (Mosby’s
Medical Dictionary, 2009). Bráðamóttökum á landsbyggðinni
er ætlað að veita skammtímabráðaþjónustu sjúklingum sem
hafa slasast eða veikst alvarlega (jutsum, 2010).
Slysa- og bráðamóttaka eða slysadeildir eru á flestum heil-
brigðisstofnunum landsins. Ef þær eru ekki opnar allan sólar-
hringinn þurfa þeir sem þurfa á bráðaþjónustu að halda utan
opnunartíma að hringja í neyðarnúmer til að fá samband við
hjúkrunarfræðing. hann metur hvort ástæða sé til að viðkom-
andi tali við lækni. Ef svo er gefur hann samband við vakthaf-
andi lækni á þeirri stofnun sem er næst viðkomandi. Einnig er
alltaf hægt að hringja í neyðarnúmer til að fá sjúkrabíl (Lækna-
vaktin e.d.; Þjóðskrá Íslands e.d.).
Ísland er strjálbýlt land en á landsbyggðinni búa um 125.000
manns eða tæplega þriðjungur landsbúa (hagstofa Íslands,
e.d.). fjöldi fólks sem bráðamóttökur landsbyggðarinnar þurfa
hugsanlega að sinna getur þó margfaldast þegar horft er til
ferðamanna. Sem dæmi má nefna að árið 2014 fóru 969.181 er-
lendur gestur um flugstöð Leifs Eiríkssonar, 1.261.938 árið
2015, 1.767.726 árið 2016 og 2.195.860 árið 2017 (ferðamála-
stofa, e.d.). Þá eru ótaldir þeir sem koma með skipum. Einnig
er fjöldi fólks sem dvelur í sumarhúsum á hverjum tíma, en í
lok árs 2017 voru skráð 13.938 sumarhús á landsbyggðinni
(Þjóðskrá Íslands, e.d.b). Árið 2016 leituðu rúmlega 6600 er-
lendir ferðamenn á heilbrigðisstofnanir landsbyggðarinnar
(Skrifstofa alþingis, e.d.). Þar fyrir utan eru þeir íslensku ferða -
menn sem þurfa að sækja bráðaþjónustu á landsbyggð inni.
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 94. árg. 2018 77
Íris kristjánsdóttir, Deildarstjóri Slysa- og bráðamóttaka heilbrigðisstofnun Suðurnesja
herdís Sveinsdóttir, hjúkrunarfræðideild háskóla Íslands og skurðlækningasvið Landspítla
Mat hjúkrunarfræðinga sem sjá um
bráðatilvik á landsbyggðinni á eigin hæfni:
Lýsandi þversniðsrannsókn
niðurstöður þessarar rannsóknar gefa skýra vísbendingu um
að endurmenntun og starfsreynsla hafi áhrif á hæfni hjúkr -
unar fræðinga sem sinna bráðatilvikum á landsbyggðinni.
Stjórnendur stofnana ættu því að gera hjúkrunarfræðingum
fært að sækja sér endurmenntun og leitast við að halda í þá
sem hafa mikla starfsreynslu.
Hagnýting rannsóknarniðurstaðna