Morgunblaðið - 02.11.2019, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER 2019
Við glugga Ung stúlka horfði dreymnum augum á mannlífið frá rólegum veitingastað.
Eggert
Fyrir réttu ári, í október 2018, skrifuðu
undirrituð blaðagrein til að lýsa mikilvægi
dagdvalarþjónustu fyrir veika og aldraða og
vekja athygli á brösugum samninga-
viðræðum um þjónustuna milli stjórnvalda og
rekstraraðila dagdvala sem staðsettir eru
vítt og breitt um landið. Viðræðurnar höfðu
þá siglt í strand sjö mánuðum áður vegna
þess tugprósenta mismunar sem var á raun-
kostnaði krafna ríkisins til þjónustunnar og
því fjármagni sem ríkið var tilbúið að greiða
fyrir hana.
Viðræður stöðvuðust í mars 2018
Í byrjun árs 2018 hófust viðræður milli
Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu
(SFV) og Sambands íslenskra sveitarfélaga
(SÍS) annars vegar og Sjúkratrygginga Ís-
lands (SÍ) hins vegar um gerð rammasamn-
ings fyrir þjónustu í dagdvalarrýmum. Í við-
ræðunum sýndi samninganefnd SFV og SÍS
fram á að nauðsynlegt væri að hækka dag-
dvalargjald um 30% ef mæta ætti öllum þeim
kröfum sem ríkið gerði um þjónustuna. Þeg-
ar þessar upplýsingar voru lagðar á samn-
ingaborðið fóru viðræðurnar í uppnám og
ekki hefur verið haldinn formlegur fundur
frá því í lok mars árið 2018 eða í nítján mán-
uði.
Lítill samningavilji og
auknar skerðingar
Af hálfu stjórnvalda virðist lítill samnings-
vilji til staðar. Því til vitnis má nefna að ein-
ingaverð rekstrar var skorið niður bæði 2018
og 2019 og samkvæmt fyrirhugðum fjár-
lögum er gert ráð fyrir auknum niðurskurði
á næsta ári auk þess sem fjármálaáætlun
ríkisstjórnarinnar gerir líka ráð fyrir áfram-
haldandi niðurskurði til málaflokksins á
árinu 2021.
Dagdvalir mikilvægt stuðningsúrræði
Dagdvalir eru stuðningsúrræði við þá sem
að staðaldri þurfa eftirlit og umsjá til að geta
búið heima og er mikilvægur valkostur í
þjónustu við veika og aldraða. Dagdvalir eru
ætlaðar einstaklingum 67 ára og eldri en
einnig í sértækum tilvikum yngri ein-
staklingum eða ákveðnum hópum. Þjón-
ustuþegar koma að morgni og fara aftur
heim síðdegis og sækja þjónustuna ýmist
daglega eða tiltekna daga í viku. Í dag-
dvölum er lögð áhersla á að efla líkamlega og
andlega færni ásamt því að rjúfa félagslega
einangrun sem margir finna fyrir við þessar
aðstæður. Í endurhæfingardagdvölum fer
fram markviss endurhæfing í ákveðinn tíma
eftir veikindi eða slys. Einnig eru til sér-
hæfðar dagdvalir sem eru fyrir einstaklinga
með heilabilun. Dagdvalir eru í boði í flestum
sveitarfélögum og aðallega reknar af sveit-
arfélögunum sjálfum, hjúkrunarheimilum eða
félagasamtökum. Óumdeilt er að dagdvalir
stuðla að auknum lífsgæðum og geta í mörg-
um tilvikum dregið úr tíðni innlagna á
sjúkrahús. Þjónusta dagdvalarrýma er því
mikilvæg forvörn sem viðheldur og eflir
heilsu og eykur lífsgæði sem aftur stuðlar að
því að viðkomandi einstaklingar geta búið
lengur á eigin heimili og seinkað búferla-
flutningi sínum til hjúkrunarheimilis.
Stór hópur bíður eftir
hjúkrunarheimili
Í dag hafa vel á annað hundrað aldraðir
gilt færni- og heilsumat til þess að mega
flytjast á hjúkrunarheimili. Þessir ein-
staklingar bíða allir eftir að pláss losni, en
úrræðin vantar. Margir í þessum hópi bíða í
legurými á Landspítalanum. Einstaklingarnir
eru of veikir til að geta búið á eigin vegum
og komast heldur ekki á hjúkrunarheimili
vegna skorts á hjúkrunarrýmum. Við sem
störfum í velferðarþjónustu við aldraða höf-
um af þessu miklar áhyggjur. Á meðan þjón-
ustuþegum öldrunarþjónustunnar fjölgar um
2% á hverju einasta ári fjölgar viðeigandi úr-
ræðum lítið.
Dagdvalir auka lífsgæði
og spara fjármuni
Afleiðingarnar eru vaxandi vandi ár frá ári
með tilheyrandi óþægindum fyrir þá veiku
og öldruðu og aðstandendur þeirra, en einn-
ig fyrir ríkissjóð sem geldur fyrir með mikl-
um og óþarfa tilkostnaði. Dagdvalir eru
nefnilega hlutfallslega ódýrt úrræði sem
styður við áframhaldandi sjálfstæði þjón-
ustuþega og búsetu á eigin vegum. Það spar-
ar mikla opinbera fjármuni þegar unnt er að
draga úr tíðni sjúkrahúsinnlagna og stytta
tíma sjúkrahúslegu með tíðari útskriftum.
Það er ljóst að þeim sem þurfa á þjónustu
dagdvala að halda mun halda áfram að
fjölga. Það er því einkennileg og ómarkviss
forgangsröðun hjá stjórnvöldum að draga úr
fjármagni til rekstursins. Það hlýtur að vera
eðlileg krafa að stjórnvöld greiði gegnsætt
og sanngjarnt verð fyrir dagdvalarþjónustu,
ekki síst þegar ljóst er að þjónusta dag-
dvalanna er þjóðhagslega hagkvæm. Dag-
dvalir sinna forvörnum og þær stuðla að
auknum lífsgæðum fólks, það þarf að tryggja
þessum rekstri fjármagn til samræmis við
þær kröfur sem stjórnvöld setja fram.
Eftir Pétur Magnússon og
Þórunni Bjarneyju Garðarsdóttur
» Þegar upplýsingarnar voru
lagðar á borðið strönduðu
viðræðurnar og ekki hefur
verið fundað formlega síðan
eða í nítján mánuði.
Pétur
Magnússon
Pétur er formaður SFV og Þórunn fulltrúi í
samninganefnd Samtaka fyrirtækja í velferðar-
þjónustu um rammasamning dagdvala.
Þórunn Bjarney
Garðarsdóttir
Engar viðræður um dagdvalir í nítján mánuði
Gögn sem birst hafa undanfarna
daga staðfesta grun um saman-
súrrað samráð og samskipti Kast-
ljóss RÚV og Seðlabanka Íslands í
aðdraganda innrásar í höfuð-
stöðvar Samherja og við gerð
makalausra Kastljósþátta í lok
mars og byrjun apríl 2012. Þar
birtust rakalausar og ósannar full-
yrðingar um lögbrot Samherja og
Vinnslustöðvarinnar og dylgjað
var um íslenskan sjávarútveg yfir-
leitt.
Í Kastljósþætti 2. apríl 2012 fékk ég tæki-
færi til að bera af Vinnslustöðinni sakir og
sagði síðan:
„Þetta vekur mér spurningar um vinnu-
brögð Kastljóss. Það vekur mér líka spurn-
ingar um tímasetningu Kastljóss. Samherji
daginn áður, strax í framlagningu fiskveiði-
stjórnarfrumvarpsins. Við daginn eftir … Það
sem er óhreint og stendur eftir er aðdragand-
inn og rannsókn á aðdraganda umfjöllunar
Kastljóss og tímasetningin í tengslum við
framlagningu fiskveiðistjórnarfrumvarpsins.“
Af þessu tilefni leyfi ég mér að leggja fyrir
Helga Seljan og Sigmar Guðmundsson,
ábyrgðarmenn umfjöllunar Kastljóss, einfalda
spurningu: Standið þið enn við yfirlýsingu sem
þið birtuð á sínum tíma og hljóðaði svo:
„Vegna orða framkvæmdastjóra Vinnslustöðv-
arinnar vill Kastljós taka fram að þátturinn
stendur í einu og öllu við umfjöllun sína“?
Nú kemur nefnilega á daginn að tölvupóstar
gengu linnulítið milli gjaldeyriseftirlits Seðla-
bankans og RÚV. Póstur var til dæmis sendur
frá RÚV daginn fyrir innrásina í Samherja og
með honum uppkast að frétt um væntanlegar
aðgerðir – til birtingar að aðgerðum loknum!
Í Kastljósseríunni var Vinnslustöðin tekin
fyrir sem dæmi um samsæri íslenskra útvegs-
manna gegn íslensku samfélagi.
Samvinna Kastljóss RÚV og Seðlabankans
leiddi til rannsóknar bankans á tiltekinni
starfsemi Vinnslustöðvarinnar, án vitneskju
fyrirtækisins. Seðlabankinn kærði Vinnslu-
stöðina í framhaldinu til efnahagsbrotadeildar
ríkislögreglustjóra, sem fór yfir málið og fann
ekkert athugavert. Þá loksins lagði Seðla-
bankinn niður skottið og afturkallaði kæruna.
Í þessu ferli höfðu stjórnarmenn og fram-
kvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar rétt-
arstöðu grunaðra í þrjú ár án þess að hafa
hugmynd um það sjálfir! Á sama tíma veitti
Vinnslustöðin gjaldeyriseftirliti Seðlabankans
allar upplýsingar um viðskiptafærslur og ann-
að sem óskað var eftir. „Glæp-
urinn“ fannst aldrei, enda ekki
til nema sem hugarfóstur Kast-
ljóss og gjaldeyriseftirlitsins
sjálfs.
Vinnslustöðin fékk ekki stað-
festa vitneskju um það fyrr en
löngu síðar að Seðlabankinn
hefði allan tímann leikið tveimur
skjöldum gagnvart fyrirtækinu.
Atburðarásin sem hér er lýst
er hvorki atriði úr bíómynd né
skálduð lýsing á stjórnarháttum
í einhverju bananalýðveldi sem
Íslendingar kenna sig helst ekki
við. Þetta er birtingarmynd samsæris og spill-
ingar með sjálft Ríkisútvarpið og sjálfan
Seðlabankann í aðalhlutverkum, væntanlega
með vitneskju og velþóknun forystumanna
ríkisstjórnar landsins á sínum tíma.
Sérlega áhugavert er að formaður Blaða-
mannafélagsins skuli nú veita framferði Kast-
ljóss heilbrigðisvottorð sem nauðsynlegu „að-
haldshlutverki“ og „heimildarvernd“ til að
sinna skyldum sínum sem fjölmiðli í lýðræð-
issamfélagi. Helgar þá tilgangurinn meðalið?
Hvernig gagnast það lýðræði að Kastljós beri
á borð dylgjur og ósannindi um lögbrot fyr-
irtækja og láti þar við sitja?
Kastljós RÚV fór með falsfréttir og stærði
sig meira að segja af því að vera gerandi í
„rannsókn“ á meintum lögbrotum. Ekkert
stendur nú eftir nema skömm RÚV og Seðla-
bankans. Kastljós hefur enga tilburði sýnt til
að segja frá því sem sannara reyndist og því
síður biðjast velvirðingar á vinnubrögðum sín-
um.
Við getum þrátt fyrir allt prísað okkur sæl
yfir því að lögregla og dómstólar stóðu í lapp-
irnar. Þökk sé líka forsætisráðherra og nýjum
seðlabankastjóra fyrir að láta ekki fyrri seðla-
bankastjóra komast upp með að leyna upplýs-
ingum um skandalinn. Sérstaklega ber að
þakka að jafnframt því sem forsætisráðherra
vísaði málinu til lögreglu voru opinberuð skjöl
sem staðfesta sameiginlega og grófa misbeit-
ingu valds í Efstaleiti og við Kalkofnsveg.
Einföld spurning fyrir
„rannsakendur“ Kastljóss
Eftir Sigurgeir B.
Kristgeirsson
Sigurgeir B.
Kristgeirsson
» Þetta er birtingarmynd
samsæris og spillingar
með sjálft Ríkisútvarpið
og sjálfan Seðlabankann
í aðalhlutverkum
Höfundur er framkvæmdastjóri
Vinnslustöðvarinnar hf.