Morgunblaðið - 19.12.2019, Blaðsíða 40

40 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 2019
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Við þurfum öll að geta nærst vel;
öðruvísi líður okkur ekki vel, né
getum notið dagsins. Því þarf
stundum að útbúa mat við hæfi
fólks sem ekki getur nærst á hefð-
bundin hátt. Mikilvægt er að koma
til móts við þann stóra hóp sem á
erfitt með að kyngja, en getur
komið niður maukuðum mat,“ segir
Guðlaug Gísladóttir næringarfræð-
ingur.
Ná ekki að tyggja og kyngja
Veikindi af ýmsum toga geta
valdið því að fólk getur ekki nærst
eðlilega – og borðað almennan mat
sem þarf að tyggja og kyngja. Hér
má nefna sjúkdóma eins og MND,
sem er hrörnun hreyfitauga, park-
inson, sumar tegundir krabba-
meina. Er líka nokkuð algengt að
eldra fólk tapi kyngingargetu. Oft
verður því fangráð að fólk fái nær-
ingu um slöngu. Eigi að síður er
mikilvægt að geta sem lengst feng-
ið mat í munn eða eins og Guðlaug
segir: fallegt og næringarríkt fæði
„Aðstandendur sem ég hef rætt
við segja mikilvægt að geta boðið
öllum í fjölskyldunni upp á sama
mat, en útbúinn þannig að það
henti þeim sem glíma við kyng-
ingarerfiðleika. Og það vil ég ein-
mitt gera með kynningu á mauk-
fæði,“ segir Guðlaug sem hefur
lengi starfað á næringarstofu
Landspítala, en er nú í meist-
aranámi í klíniskri næringarfræði
við HÍ.
Lokaverkefni Guðlaugar er að
skoða þörfina fyrir maukaðan mat.
hver framleiðir og hver framtíðin
geti orðið. Niðurstöður muni von-
andi hjálpa við frekari þróun verk-
efnisins. Vegna þessa hefur Guð-
laug meðal annars verið í samstarfi
við Guðjón Sigurðsson, formann
MND-félagsins. Einnig Mennta-
skólann í Kópavogi, fagskóla mat-
vælagreina. Í skólanum fóru Guðný
Jónsdóttir næringarrekstrarfræð-
ingur, Ægir Friðriksson mat-
reiðslumeistari, Sigurður Daði
Friðriksson matreiðslumeistari og
Margrét Sigurbjörnsdóttir hús-
stjórnarkennari í brautryðendastarf
og þróuðu fæðið og uppskriftir. Úr
varð svo glæsileg 55 manna,
þriggja rétta veisla með maukfæði
sem efnt var til í haust.
„Í fyrstu ætlaði ég að halda mat-
reiðslunámskeið hjá MND-félaginu
en fann að betra væri að leita til
fagfólks. Markmiðið er að koma
þessari sérþekkingu út í þjóðfélagið
með von um vitundarvakningu,“
segir Guðlaug og heldur áfram:
Mauka og móta matinn
„Maukmatur kemur misvel út
hvort heldur er horft til bragð- og
litgæða. Flest hráefni er þó hægt
að fínmauka og móta, svo sem fisk,
kjöt, grænmeti, ávexti, og brauð.
Mikilvægt er að maukið sé örðu-
laust og með réttri áferð. „Mik-
ilvægt er að tryggja öryggi fólks
við að kyngja, matast, njóta og
uppfylla næringarþörf. Þeir sem
borða lítið eða undir orkuþörf þurfa
að fá fæðið prótein- og orkubætt.“
Uppskriftir að maukfæði þarf að
þróa með tilliti til áferðar, bragð-
og litagæða. Í sumum tilvikum get-
ur líka þurft að nota þykkiefni eða
annan vökva til að þynna eða
þykkja mat í rétta áferð. Þegar bú-
ið er að fínmauka til dæmis kjúk-
ling er maukið sett í form og svo í
frysti. Maturinn er svo hitaður upp
í örbylgjuofni þar sem hann heldur
sér fullkomlega, segir Guðlaug og
bætir við að hún hafi oft séð fólk
með kyngingaerfiðleika einangrast
því það hættir að vilja eða geta
borðað með öðrum. Fjölskyldu-
spjall við eldhúsborðið dettur út.
Gleðihormón fara í gang
Skynfærin, til dæmis lykt og
sjón, ráða miklu um matarlyst.
Góður matur og vel útlítandi kemur
gleðihormónum í gang.
„Maukaður matur sem er borinn
fram sem kúlur eða klessur á disk
er óaðlaðandi. Þegar matarlystin
dvínar vegna þessa þá borðar fólk
minna sem leiðir oft til þyngd-
artaps og vannæringar með tím-
anum sem veldur mörgum öðrum
kvillum. Fallegt, mótað maukfæði
hefur jákvæð áhrif gagnvart matn-
um sem skiptir máli þegar fæðið er
borið fram,“ segir Guðlaug að síð-
ustu.
Maukað fæði leysir margra vanda
 Nýmæli í næringarfræði  Stór hópur á erfitt með að kyngja  MND og krabbamein  Hannar
lausnir í háskóla  Samstarf og sérþekking  Vel útlítandi matur kemur gleðihormónum í gang
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Næringarfræðingur „Mikilvægt er að tryggja öryggi fólks við að kyngja,
matast, njóta og uppfylla næringarþörf, segir Guðlaug Gísladóttir.
Mauk Vel mótaðir maukréttir eru bragðgóðir og afar næringarríkir.
Kiwanisklúbburinn Eldey í Kópa-
vogi kom á dögunum færandi hendi
í Ljósið, endurhæfingarmiðstöð
krabbameinsgreindra og aðstand-
enda þeirra, og gáfu styrk að and-
virði 2 milljóna króna.
Var þetta afrakstur af tveimur
góðgerðargolfmótum sem leikin
hafa verið á þessu og síðasta ári.
Mótin hafa alltaf verið haldin á
Leirdalsvelli, sem er völlur Golf-
klúbbs Kópavogs og Garðabæjar.
Golfklúbburinn hefur alla tíð stutt
við mótin, m.a. með afslætti á vall-
argjaldi og aðstoð við mótahaldið.
Árið í ár var hið ellefta sem mótin
eru haldin og hefur allur ágóði af
þeim síðustu árin runnið til Ljóss-
ins. Fjöldi keppenda á mótunum
hefur verið í kringum 80.
Þá hefur Eldey einnig verið með
svokallaða Eldeyjar-óskabrunna
sem eru staðsettir á fjölförnum
stöðum og hafa þeir verið að safna
peningum til Ljóssins. „Við
ákváðum að styrkja Ljósið eftir að
nokkrir af okkar félögum höfðu
nýtt sér starfsemi þess með góðum
árangri. Fulltrúar Ljóssins hafa
líka verið mjög öflugir í að fá fyrir-
tæki til að taka þátt í góðgerð-
argolfmótinu með því að kaupa eitt
eða fleiri holl og leggja til kepp-
endur,“ segir Eyþór K. Einarsson,
formaður fjáröflunarnefndar Eld-
eyjar og fv.umdæmisstjóri Kiwanis.
Styrkur Erna Magnúsdóttir, forstöðumaður Ljóssins, tók við styrknum frá
félögum í Kiwanisklúbbnum Eldey í Kópavogi, tveimur milljónum króna.
Tvær milljónir til Ljóssins
frá Kiwanisklúbbnum Eldey
 Afrakstur góðgerðargolfmóta síðustu tveggja ára
Íbúar Reykjavík-
urborgar eiga nú
þess kost að
sækja sér salt og
sand á hverfa-
stöðvar og verk-
bækistöðvar
borgarinnar vilji
þeir vinna á
hálku og bæta
þannig öryggi á
gönguleiðum og í
heimkeyrslum. Kemur þetta fram í
tilkynningu frá Reykjavíkurborg.
Eru íbúar þá jafnframt beðnir
um að hafa með sér margnota ílát.
Þeir plastpokar sem staðið hafa
fólki til boða heyra brátt sögunni til
og verða aðeins lagðir til á meðan
birgðir endast. Þá er sérstaklega
vakin athygli á því að hverfastöðin
fyrir Vesturbæ, sem var á Njarð-
argötu, er flutt að Fiskislóð 37C.
Ekki er ætlast til þess að fólk í
fyrirtækjarekstri sæki sér salt og
sand á þessar stöðvar, þetta er ein-
ungis í boði til heimilisnota.
Reykjavíkurborg
útvegar salt og sand
Vetur Það getur
tekið á að moka.
Suðurlandsbraut 26 Sími: 587 2700
Opið 11-18 virka daga og 11-16 laugardaga. www.alno.is