Morgunblaðið - 28.12.2019, Page 58

58 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 29.12. 2019
Vísindin auðga okkur með því að færa okkur
fegurð í margvíslegum myndum.
Stundum finnst hún í einföldustu birtingar-
myndum náttúrunnar: mynstri skeljar perslu-
snekkjunnar; litir og viðkvæm form ilmviðar-
ins; sjónaukamyndir af iðandi sólkerfum með
sjónrænum skilaboðum um mikla leyndar-
dóma og víðáttu.
Stundum er það fínleiki samspils mólekúla
heimsins, fruma, lífvera og viskerfa sem við
með naumindum skiljum og höfða til ímynd-
unarafls okkar og valda furðu.
Stundum er fegurð í hinni einföldu hugmynd
um vísindi í leit að sannleika, eða framkvæmd
hinnar vísindalegu rannsóknar þar sem sköp-
unarkraftur og snilligáfa mannsins afhjúpar
mynstur þar sem áður virtist glundroði og
óskiljanleiki.
Og er ekki fegurð og tíguleiki í þeirri stað-
reynd að aðeins fjögur núkleótíð erfðaefnis-
ins eru mynstruð til að búa til hinar sameigin-
legu genetísku upplýsingar sem liggja að baki gnótt að því er virðist óskyldra lífsforma?
© 2019 The New York Times Company og Elizabeth Blackburn. Á vegum The New York Times Licensing
Group.
Rob Searcey
Elizabeth Blackburn
Elizabeth Blackburn hlaut ásamt öðrum Nóbelsverðlaunin í
lífeðlisfræði eða læknavísindum árið 2009.
Skilgreining einstaklings á fegurð er afstrakt, flókið og einkar persónuleg hugsjón, sem verður að leið-
arljósi út lífið. Okkar langar í það sem við teljum fallegt og sú löngun getur hæglega orðið að þrá, sem
síðan verður eldsneytið, sem knýr okkur til dáða. Fegurð hefur afl til að geta af sér metnað og ástríðu og
verður þannig hvatinn að því að við látum drauma okkar rætast.
Í starfi okkar sem tískuhönnuðir fáumst við oft við fegurð í efnislegri birtingarmynd hennar. En fegurð
getur einnig verið tilfinningalegt, skapandi og mjög andlegt afl. Kjarni hennar fjölbrigðinn. Hún getur tek-
ið á sig ótakmarkaðar myndir, sem leyfir okkur að skilgreina hana á þeim forsendum, sem okkur eru
skiljanlegastar.
Við njótum einstakrar gæfu að lífa á tímum þegar fegurð er hyllt og heiðruð í margvíslegum myndum
og mælikvarðar ná yfir fleiri og fjölbreyttari hópa en áður, óháð kynþætti, kyni, kynhneigð eða trú. Ein-
staklingseðlið er fallegt. Val er fallegt. Frelsi er fallegt.
Fegurð mun alltaf hafa kraft til að veita okkur innblástur. Hún er ráðgáta, óþekkjanleg músa, sem ýtir á
okkur að vera betri, gera betur, leggja meira á okkur. Og samkvæmt þeirri skilgreiningu er það sem við á
okkar tímum þurfum mest á að halda í heimi einfaldlega meiri fegurð.
© 2019 The New York Times Company, Lazaro Hernandez og Jack McCollough. Daniel Weiss
Lazaro Hernandez og Jack McCollough
Lazaro Hernandez and Jack McCollough stofnuðu og hönnuðu Proenza Schouler.
Flestum mínum vökustundum (og mörgum
næturdraumum) ver ég í að hugsa um feg-
urð og merkingu hennar. Allt mitt ævistarf
hefur verið tilraun til að tjá fegurð í gegnum
hönnun.
Fyrir mér er fegurðin nokkuð sem er
ólýsanlegt og ég upplifi hana á marga
vegu. Til dæmis elska ég garðyrkju. Form
og litir blóma fylla mig yfirleitt af furðu og
gleði. Tíminn sem ég ver í garðinum hefur
iðulega áhrif á lögun kjólanna minna, rétt
eins og þeir hlutir, sem ég vel að hafa í
kringum mig. Ég færist jafnvel nær því fólki
sem deilir með mér þessari ástríðu.
Sem manneskjur erum við öll meira eða
minna stillt inn á fegurð. Fyrir vikið reynum
við öll að drekka hana í okkur með einum
eða öðrum hætti – hvort sem það er með
því að vera úti í náttúrunni, lesa ljóð eða
verða ástfangin. Og þótt samskipti okkar
við fegurðina kunni að vera í einrúmi, tengir
hún þegar best lætur fólk, sem deilir því að
kunna að meta sömu fegurð.
Fegurðin gerir okkur kleift að upplifa hið ótrúlega ríkidæmi umhverfisins. Að skynja
hana er eins og að vera með vegabréfsáritun inn í okkar innra sjálf og restina af heim-
inum í sömu andrá. Það áhugaverða við fegurðina er að á henni eru engir gallar, hún
getur bara aukið líf okkar og bætt.
©2019 The New York Times Company og Zac Posen. Á vegum The New York Times Licensing
Group.
Zac Posen
Zac Posen er tískuhönnuður.
Collins Nai / Bottega Agency LLC
„Tilgangur kynlífs er tímgun,“ sagði gagnkyn-
hneigður sískynja maður eitt sinn við mig er
hann var að reyna að verja andúð sína á sam-
kynhneigðum. „Þannig að það sannar að sam-
kynhneigð er vísindalega og líffræðilega röng.
Hún þjónar engum tilgangi.“ Ég þagði augna-
blik. „Ha,“ sagði ég síðan, „þannig að … hver
er þá tilgangurinn með munnmökum?“ Það
þaggaði snarlega niður í honum.
Oft heyri ég röksemdafærslu þar sem tilvist
mannsins er smættuð í líffræðilega virkni eins
og það að lifa af og framleiðni væri okkar eini
tilgangur og „afkoman“ okkar síðasta orð. Það
er freistandi afstaða vegna þess að hún krefst
minnstrar áreynslu eða ímyndunarafls. Og fyrir
flest dýr er það eini kosturinn – kólibrífuglinn
sem teygar hunangssafa er aðeins að svala
hungri sínu. Hann veit ekki einu sinni af fegurð
sinni, hefur ekki getu til að skynja hana. En við
gerum það. Við njótum listaverka, tónlistar,
ljóða. Við smíðum fóðurskammtara fyrir fugla.
Við gróðursetjum blóm.
Aðeins maðurinn leitar uppi og tjáir fegurð.
Hvers vegna erum við með þennan einstaka hæfileika ef okkur var ekki ætlað að nota hann?
Jafnvel kvarkar, þessar grunneiningar í kjarna lífsins, voru upprunalega nefndir eftir „fegurð“ og
„sannleika“.
Þess vegna skiptir fegurð mig máli. Þegar við sjáum fegurð í einhverju erum við að nota líf-
fræðilega getu okkar til fulls. Með öðrum orðum: við erum aldrei jafn lifandi og þegar við skynj-
um fegurð lífsins.
© 2019The New York Times Company og Constance Wu. Á vegum The New York Times Licensing Group.
Ruven Afanador
Constance Wu
Constance Wu er sjónvarps- og kvikmyndaleikkona.
Hver myndi ekki halda því fram að hlutir væru
fallegir í sjálfum sér? Margt af því, sem við
sjáum í náttúrunni, myndi falla undir það: sól-
arlag, snævi þaktir fjallstindar, fossar, villiblóm.
Slíkar myndir fylla skilningarvit okkar ánægju
og róa þau og eru meðal þeirra, sem hvað oft-
ast hafa verið gerðar í sögu siðmenningarinnar.
Það er vitaskuld staðreynd að við erum ekki
einu verurnar, sem laðast að blómum. Býflugur
og fiðrildi geta ekki staðist þau heldur – en það
er vegna þess að þau þurfa á blómum að halda
til að lifa af.
Á hinum enda fegurðarrófsins eru skriðdýr.
Þeirra hlutskipti hefur verið frekar slæmt. Í vís-
indaskáldskap í aldanna rás hefur útlit þeirra ver-
ið líkanið að gríðarlegum fjölda ljótra skrímsla,
allt frá Godzilla til verunnar í „Skepnan úr svarta
lóninu“ („Creature From the Black Lagoon“) og
Gorns í „Geimleiðangri“ („Star Trek“).
Það kann að vera góð ástæða fyrir því að
við löðumst að sumum hlutum af eðlisávísun og höfum ekki smekk fyrir öðrum. Ef forfeður
okkar af spendýrakyni, á hlaupum niðri við jörð, hefðu ekki óttast risaeðlurnar hefðu þeir ver-
ið étnir í einni svipan. Að sama skapi myndu næstum allir taka undir að skaðlaust fiðrildi væri
fallegra en býfluga með stungubroddi – mögulega fyrir utan býflugnabændur.
Hættan á líkamstjóni virðist skipta miklu máli í sameiginlegu mati okkar á því hvað sé eða
sé ekki fallegt. Fegurð gæti vel verið leið fyrir skilningarvit okkar að láta vita hvenær við eig-
um að finna til öryggiskenndar í hættulegum heimi.
Ef svo er get ég ekki að því gert að velta fyrir mér hversu mikil fegurð er rétt utan seilingar,
falin fyrir framan nefið á okkur vegna þess að við erum bara með fimm skilningarvit til þess
að upplifa heiminn.
© 2019The New York Times Company og Neil deGrasse Tyson. Á vegum The New York Times Licensing
Group.
Chris Cassidy
Neil deGrasse Tyson
er stjarneðlisfræðingur við náttúrusögusafnið American Museum of Natural
History og gegnir þar stöðu stjórnanda Hayden Planetarium, sem kennd er
við Frederick P. Rose. Hann er höfundur bókarinar „Bréf frá stjarneðlisfræð-
ingi“ („Letters From an Astrophysicist“).
STÓRA SPURNINGIN