Hugur og hönd - 01.06.1981, Blaðsíða 53

hneppa reiðbuxnaskálmunum, og hjálpuðu oft stúlkurnar
helclri gestum til þess. I langferðum voru menn oftast í
skinnsokkum, er náðu upp að hné eða hærra.” (2, bls 319).
I íslenskum þjóðsögum er víða getið um fatnað á
draugum og fylgjum samanber Móra í mórauðri peysu, en
aðrir draugar voru betur búnir. Þannig var um Brand, og
var hann ,,svo búinn, að hann var í blárri yfirhöfn af þeim,
er kavíur eru nefndar; var hún bæði víð og síð og með
stórunr kraga”. „Var hann auðkenndur, því að kavían
flaksaðist frá honum og var hann allgustmikill.” (3, bls.
307).
„Nokkra menn sá ég í síðtreyjum, sem einnig voru kall-
aðar skipstreyjur og mussur. Þær voru hér um bil eins og
jakkar gerast nú”. ( 2, bls 318 )
Hér eru mussur sagðar svipaðar jökkum, en í dag á
nafnið við blussu eða stakk sem er nokkuð víður og laus,
oftast úr bómullarefni og það síður að hann nái niður á
mjaðmir eða lendar. Síðtreyju- og skipstreyju nafnið á enn
við um þykkar yfirhafnir tvíhnepptar.
En hvaðan er þá nafnið káfía komið? Erlendir menn,
sem hingað lögðu leið sína voru flestir danskir og til Dan-
merkur leituðu menn menntunar. Þeir sem þaðan kornu
báru með sér nýju tískuna á öllum sviðum. Ekki er ósenni-
legt að einhver hafi komið lieim í nýrri og finni slagkápu
og sagt að þetta væri „kavej” I Nudansk ordbog stendur:
>>kavaj — en, er (fra hollansk Kabaai der maaske er laant
fra polsk kabat tröje) lang sver frakke”. Ekki þarf mikið
hugmyndaflug til að breyta framburðinum úr dönsku yfir
1 íslensku, og er þá skýringin fengin.
Sé leitað í erlendum bókum um sögu fatnaðar, kemur
1 ljós að yfirhafnir karlmanna með 3—5 földum kraga eða
herðaslái, tilheyra tímabilinu upp úr 1800 (4, bls 267) (5,
bls 455). En Broby-Johansen segir í bók sinni „Krop &
Klær”. „Havelock, opnevnt efter eng. General i 1850-erne
lang Herrekappe uden ærmer, men m. pelerinelignende
slag”. Þessi tíska í yfirhöfnum hefur því verið um 30 ár að
ná útbreiðslu hér sbr. t.d. „um þetta leyti eða kringum
1820 kornu hér upp hinar útlendu vagnstjóra yfirhafnir
(kafeiurnar) sem náðu niður á kálfa. Voru þær með
yfirkraga fram yfir olnboga og þar að auki flákraga um
hálsinn og mittisbandi þóttu þær rétt góðar í rigningum.
Þær féllu úr gildi um 1860.” (6, bls 112) og „karlmenn
gengu ýmist í frakka cða treyju þ.e. allir búðar og heldri-
menn í frökkum en hinir á stutttreyjum. Svo var ein flík
enn, sem kölluð var mussa. Það var víst yflrhöfn. (7, bls
18).
Ferðafrakki Ludwigs I. af Bayern um 1820-
30. Munclien, Bayern, Nat.-Museum.
Lýsingin á við Akureyri um 1865, og sýnir vel hve stétta-
skifting hefur verið mikil í þeim bæ. Ætla má að notkun
káfía hafi einnig endurspeglað stéttaskiftingu og að þær
hefi einungis verið í eigu þeirra sem betur voru efnum
búnir. Því tæplega hefur það verið á allra færi að eyða 14
álnum af vaðmáli í eina flík. Enda var það sýslumaðurinn,
sem klæddist káfíu í Skugga-Sveini.
1. Brandstaðaannáll, útg. Sögufélag Húnvetninga, 1941.
2. Þjóðhættir og æfisögur frá 19 öld, Finnur Jónsson frá Kjörseyri,
Bókaútgáfa Pálma H. Jónssonar Akureyri, 1945.
3. Gríma hin nýja, Þorsteinn M. Jónsson. Þjóðsaga Reykjavík, 1965.
4. 'Fhe Mode In Gostume, R. Furner Wilcox. Útg. Charles Scribner
Sons 1948, New York.
5. History of costume, Blance Payne. Útg. Harper & Row New York,
1965.
6. Þjóðlífsmyndir, Gils Guðmundsson, Iðunnarútgáfan Reykjavík,
1949.
7. Minningar, Guðrún Borgfjörð, Hlaðbúð, Reykjavík, 1947.
HUGUR OG HÖND
53