Bændablaðið - 16.11.2017, Blaðsíða 42

42 Bændablaðið | Fimmtudagur 16. nóvember 2017
Dráttarvélaframleið-
andinn Steyr rekur
uppruna sinn til
rifflaframleiðslu og
þar til fyrir skömmu
líktist lógó fyrirtækisins
skotskífu. Talsvert hefur
verið flutt inn af Steyr
dráttarvélum til Ísland.
Uppruna dráttarvéla-
fram leið andans Steyr
má rekja til rifflafram-
leiðandans Josef und
Franz Werndl & Co
sem var stofnsett í Ástralíu árið
1864. Skömmu fyrir aldamótin
1900 bætti fyrirtækið við sig
framleiðslu á reiðhjólum og 1918
hóf Steyr framleiðslu á bifreiðum.
Fyrirtækið óx hratt í fyrri
heimsstyrjöldinni og var um
tíma með fjórtán þúsund manns
í vinnu. Árið 1924 breytti
fyrirtækið nafninu í Steyr-
Werke AS og tíu árum
síðar sameinaðist það
Austro-Daimler-Puch
og kallaðist eftir
það Steyr-Daimler-
Puch og jók við
framleiðslu sína á
bílum.
Vinnuafl úr útrýmingarbúðum
Í seinni heimsstyrjöldinni, þegar
Austurríki var undir stjórn
nasista, lagði Georg Meindl,
framkvæmdastjóri fyrirtækisins,
til að fangar í útrýmingarbúðum
yrðu notaðir sem ódýrt
vinnuafl fyrir Steyr við
framleiðslu hergagna.
Hann mun hafa verið fyrstur
þýskra iðnjöfra til að leggja
slíkt til og draga þannig úr
framleiðslukostnaði. Tillaga
Meindl var samþykkt og
voru fangar fluttir í lestum
milli búanna og verksmiðju
Steyr undir eftirliti vopnaðra
hermanna. Seinna í bréfi
lagði hann til að minni
fangabúðir yrðu reistar nær
verksmiðjunni til að spara
tíma og draga úr kostnaði við að
koma föngunum í verksmiðjuna.
Seinna fylgdu fyrirtæki eins og
Mercedes-Benz og Man í kjölfarið
og notuðu einnig fanga sem ódýrt
vinnuafl við framleiðslu hergagna.
Dráttarvélaframleiðsla
Árið 1928 setti fyrirtækið á markað
fyrsta traktorinn en framleiðsla á
honum var takmörkuð þar til eftir
lok seinni heimsstyrjaldarinnar.
Árið 1947 tók dráttarvéla-
framleiðslan verulegan
kipp og árið 1965 hafði
fyrirtækið framleitt
160 þúsund traktora.
Dráttarvélarnar
voru einfaldar
í hönnun og
endingargóðar, eins
til tveggja strokka og
28 til 30 hestöfl.
Steyr 185, sem var
settur á markað 1963,
var eingöngu framleiddur
fyrir Austurríkismarkað
og naut mikilla vinsælda
þar í landi. Týpan þótti
einstaklega vönduð
dráttarvél og framleiddi
Steyr vélina.
Upp úr 1960 hóf Steyr
framleiðslu á flóknari og
aflmeiri dráttarvélum með
Perkins dísilmótor. Týpan
760a sem kom á markað 1974 var
fjögurra strokka og 66 hestöfl og
ólík eldri týpum í útliti en hún var
kassalaga.
Um miðjan síðasta áratug
síðustu aldar kynnti Steyr til leiks
9000 útgáfuna. Nýja og háþróaða
gerð dráttarvél sem fáanleg yrði
í fjórum gerðum. Traktorarnir
voru 100 til 150 hestöfl og með
glussabúnaði með níu tonna
lyftigetu. Steyr hannaði
sjálft túrbó-dísilmótorinn
en hann var framleiddur af
Valmet í Finnlandi.
Yfirtökur og eignaskipti
Sama ár, 1996, og fyrsta
9000 týpan sett á markað
var Steyr yfirtekið af Case
– International Harvester. Í
dag er Steyr hluti af CNH
Global sem er í eigu Fiat.
/VH
Steyr – logóið var skotskífa
Talsverðar umræður og
skörp skoðanaskipti hafa átt
sér stað undanfarið innan
bændastéttarinnar í Noregi eftir
að afurðastöðin Nortura ákvað að
flytja út kindakjöt til Afganistan.
Fyrirtækinu lá töluvert á að losa
sig við kjötið því það var frá árinu
2015 og erfitt var að selja það í
heimalandinu svo þeir skrúfuðu
niður verðið og sendu það frá sér.
Vegna þessa hefur fyrirtækið fengið
mikla gagnrýni á sig.
Talsmenn Nortura segja að annar
möguleiki hefði verið að henda
kjötinu en fyrri kosturinn var valinn.
Afganistan er svokallað MUL-land
þar sem þróun er ekki nógu hröð og
ef Nortura hefði ákveðið að „dumpa“
kjötinu eða selja það á lægra verði
en undir markaðsverði þar þá hefði
það getað leitt til þess að afganskir
bændur og matvælaframleiðendur
hefðu einnig fengið lækkun á
sínum vörum. Afganar ná ekki að
framleiða nóg af lamba-, nauta- og
kjúklingakjöti ofan í íbúa landsins
og eru þar af leiðandi háðir því að
flytja inn til að brauðfæða eigið fólk.
Í landinu búa 34 milljónir manna og
er sauðfjárstofninn um 6 milljónir
gripa. Nortura flutti til landsins
4 þúsund kindur, um 102 tonn á
dögunum á markaðsvirði norsks
sauðfjárkjöts á þeim tíma. Eftir
þennan gjörning hefur fyrirtækið
fengið á sig mikla gagnrýni vegna
verðsins. Landbúnaðarráðherra
Noregs, Jon Georg Dale, skarst í
leikinn og kallaði forsvarsmenn
fyrirtækisins inn á teppið sem
harma mjög í hvaða átt málið hefur
farið. /ehg
Heimsmarkaðsverð á matvælum
lækkaði nokkuð í október
samkvæmt úttekt Matvæla- og
landbúnaðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna (FAO). Þá voru
mjólkurvörur um 27% lægri í
verði, en þær voru hæstar í byrjun
árs 2011.
Matvælavísitala FAO var að
meðaltali 176,4 stig í október
og hafði þá lækkað um 1,3 stig
frá því í september, en samt 2,5
stigum hærri en ári áður. Vísitalan
mælir mánaðarlegar hreyfingar á
fyrirfram tiltekinni matvælakörfu
á heimsvísu. Lækkun vísitölunnar
í síðasta mánuði er fyrsta lækkunin
síðan í maí.
Heldur dró úr eftirspurn eftir
mjólkur- og smjörkvótum í október
í takt við það að innflytjendur víða
um heim héldu að sér höndum
vegna væntanlegra nýrra birgða
frá Ástralíu og Nýja-Sjálandi.
Staðan endurspeglar minni
eftirspurn í kjölfar þess
að birgðir mjólkurdufts
frá Evrópusambands-
löndunum hefur verið
stórlækkað í verði.
Vísitala jurtaolíu
lækkaði einnig um
1,1 prósent frá því í
september samhliða
verðlækkun á pálma- og
sojaolíu vegna væntinga um góða
uppskeru.
Þá lækkaði sykurvísitalan um
0,7%, einkum vegna veikingar á
gjaldmiðli Brasilíu, sem er stærsti
útflytjandi á sykri í heiminum. Þá
er lækkunin líka rakin til mikillar
sykurrófuuppskeru í ESB-löndunum
sem og aukins útflutnings Rússa.
Kjötvísitala FAO lækkaði
um 0,9% í október
vegna harðnandi
samkeppni á meðal
svínakjötsútflytjenda,
samfara minnkandi
eftirspurn.
Verðvísitalan á
kornvöru hækkaði
aftur á móti í október um
0,4%. Er það einkum rakið
til hækkana á hrísgrjónum og
minna framboðs á hveitikvótum. Er
því spáð að kornuppskeran á árinu
2017 verði meiri á heimsvísu en
á metárinu 2016. Þá er því spáð
að bæði framleiðsla á korni og
hrísgrjónum muni vera meiri á árinu
2018 en áður hefur sést. /HKr.
Umdeildur útflutningur á norsku
lambakjöti til Afganistan
UTAN ÚR HEIMI
FAO vísitala matvælaverðs lækkaði í október
Um tíu milljónir manna starfa í
landbúnaði í 28 ESB-ríkjum
– Um 73% þeirra starfa í sjö ríkjum sambandsins
Um 10 milljónir manna
störfuðu við landbúnað í ríkjum
Evrópusambandsins á árinu 2015
samkvæmt tölum Eurostat. Það er
um 4,4% af þeim sem störf höfðu
þá í ESB-ríkjunum.
Hlutfall starfandi fólks í
landbúnaði í Lúxemborg, Bretlandi,
Belgíu, Svíþjóð og í Þýskalandi var
þá rúmlega 1%. Hlutfallið var svo
18% í Búlgaríu og 26% í Rúmeníu.
Í frumatvinnugreinunum í
löndum ESB var hlutfall starfandi
fólks yfirleitt mjög lágt í fiskiðnaði
og skógariðnaði, nema á Möltu þar
sem 23,9% störfuðu við fiskveiðar
og vinnslu og 5,2% á Spáni. Þá skáru
nokkur lönd sig úr varðandi skógrækt
og vinnslu. Þar var hlutfallið hæst í
frumatvinnugreinunum í Svíþjóð, eða
40,2%. Í Slóvakíu 34,7%, Eistlandi
29,2%, Lettlandi 24,5% og 20,8% í
Finnlandi.
Um 72,8% af öllu starfandi
fólki í landbúnaði í 28 ríkjum
Evrópusambandsins var í sjö löndum,
þ.e.: Rúmeníu, Póllandi, Ítalíu,
Frakklandi, Spáni, Búlgaríu og í
Þýskalandi.
Á árinu 2016 var að meðaltali
rúmlega þriðjungur starfsfólks
í landbúnaði konur, eða 35%.
Í Austurríki var hlutur kvenna
þó mestur, eða 45%. Þar á eftir
kom Rúmenía með 43% hlutfall,
Pólland, Grikkland og Slóvenía
með 41% hvert land. Hlutur kvenna
í landbúnaði var hins vegar lakastur
á Írlandi, eða 12% og rétt tæp 20%
í Danmörku.
Nærri 60% allra þeirra sem starfa
í landbúnaði í ESB-ríkjunum er á
aldrinum 40 til 64 ára. Þá var 32%
vinnuaflsins undir fertugu og 9% yfir
64 ára aldri.
Innan Evrópusambandsins var
hæsta hlutfall aldraðra yfir 64 ára
aldri í landbúnaði starfandi í Portúgal,
eða 42%. Á Írlandi var hlutfallið 22%
og 19% í Bretlandi.
Engar tölur eru frá Íslandi né Sviss
í þessari samantekt ESB en aftur á
móti er að finna þar tölur frá Noregi
þar sem hlutfall starfa í landbúnaði af
heildar vinnumarkaði er aðeins hærra
en í Þýskalandi og Svíþjóð, en örlítið
lægra en í Danmörku. /HKr.
Meira af plastögnum á ökrum en í sjó
Rannsóknir í Evrópu og
Norður-Ameríku benda til að
vatn úr fráveitukerfum borga
nái ekki að hreinsa plastagnir
úr skólpi.
Talsverð umræða hefur
undanfarið átt sér stað um
plast og plastagnir í sjó.
Nýlegar rannsóknir í Norður-
Ameríku og Evrópu benda til að
hreinsibúnaður í fráveitukerfum
nái ekki að hreinsa plastagnir úr
skólpi.
Rannsóknir í Noregi og
Svíþjóð sýna að hundruð
þúsunda tonna af örfínum
plastögnum sé dreift með
endurunnu vökvunarvatni yfir
akra og ræktunarland og það í
meira magni en plast sem fer
í sjó.
Þrátt fyrir að strangar reglur
gildi um magn þungmálma
og ýmissa hættulegra efna
í vökvunarvatni, gilda ekki
neinar slíkar reglur um magn
plastagna í vökvunarvatni.
/VH
Rannsóknir benda til að hundruð þúsunda tonna
af örfínum plastögnum sé dreift með endurunnu