Bændablaðið - 01.11.2018, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Fimmtudagur 1. nóvember 201820
Norski lagaprófessorinn Peter T.
Örebech frá Tromsö hélt erindi á
fjölmennum fundi á háskólatorgi
Háskóla Íslands þann 22. október
sl. Samkvæmt orðum Örebech
er verið að stefna íslenskum
hagsmunum í orkumálum og
þar með sjálfsákvörðunar- og
fullveldisrétti þjóðarinnar í
stórhættu ef Alþingi samþykkir
að innleiða regluverk ESB á bak
við orkupakka 3.
Að fundinum stóð Heimssýn,
hreyfing sjálfstæðissinna í
Evrópumálum, en þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir fékkst enginn
til að tala fyrir sjónarmiðum
Þórdísar Kolbrúnar R. Gylfadóttur
iðnaðarráðherra.
Fullyrt að orkupakki 3 hafi ekki
áhrif á réttarstöðu íslenskra
orkumála
Iðnaðarráðherra lét héraðsdóms-
lögmanninn Birgi Tjörva Pétursson
vinna fyrir sig greinargerð sem
efnislega telur enga hættu felast í
því fyrir Íslendinga að samþykkja
orkupakka 3. Í áliti sínu, sem birtist í
september, sagði Birgir Tjörvi meðal
annars að reglurnar í orkupakkanum
myndu ekki hafa áhrif á eignarrétt
á orkuauðlindum á Íslandi, þar sem
125. grein EES-samningsins, um
að samningurinn hafi ekki áhrif á
reglur samningsríkis um skipan
eignaréttarins.
Þórdís Kolbrún sagði í
tilkynningu um greinargerðina í
september síðastliðinn að hún hafi
lagt sig fram við að hlusta eftir
gagnrýnisröddum á mál sem snúa
að þriðja orkupakkanum. Hún sagði
þar að greinargerð Birgis Tjörva
væri ítarleg og svara þeim helstu
álitamálum sem hefur verið rætt um
opinberlega.
„Athugun á innihaldi þriðja
orkupakkans styður ekki sjónarmið
um að innleiðing hans fæli í
sér slík frávik frá þverpólitískri
stefnumörkun og réttarþróun á
Íslandi að það kalli sérstaklega á
endurskoðun EES-samningsins.
Með innleiðingu hans væri ekki
brotið blað í EES-samstarfinu,“
sagði ráðherra.
Álit sem unnið var fyrir ráðherra
er þvert á álit lagaprófessorsins
Sú staðhæfing sem finna má
í málinu sem unnið var fyrir
iðnaðarráðherra er algjörlega þvert
á það sem kom fram í máli Peter
T. Örebech á fundinum í HÍ. Hann
hefur líka skilað greinargerð til
norska Stórþingsins vegna sama
máls.
Um greinargerð Birgis Tjörva
gerir Peter T. Örebech mjög ítarlegar
athugasemdir og segir hann m.a.
misskilja eða sjást yfir mikilvæg
atriði grundvallarsamninga
fyrir tilurð ESB og ekki taka
tillit til fordæmisgefandi dóma
um ýmis atriði hans, m.a. um
eignarréttarákvæði. Örebech segir
m.a.:
„Jafnvel þótt skrif lögmannsins
séu dálítið óskýr m.t.t. þess, hvort
hann haldi því fram, að reglur EES-
samningsins skuli ekki gilda, nema
afleidda lagasetningin nefni það
sérstaklega, þá sé ég ástæðu til að
nefna, að þessu er þveröfugt farið:
Allar nýjar gerðir og tilskipanir,
sem varða EES-samninginn – ef
EES-löndin undirgangast þær –
gilda fyrir allt EES. Ef EES-ríki
óskar eftir undanþágu frá einu eða
fleiri ákvæðum í nýrri Evrópugerð,
já, þá þarf að semja sérstaklega um
það, og undanþágurnar verða að
koma fram í viðkomandi reglugerð.“

Ályktanir standast ekki og eru í
mótsögn við EES-samninginn
„Niðurstaða mín er sú, að
lögmaðurinn BTP dragi ályktanir,
sem ekki standast. Þetta á við
um skoðanir lögmannsins á, að
EES-samningurinn gildi ekki um
orkugeirann vegna þess í fyrsta lagi,
að grein 125 í EES-samningnum –
reglan um eignarrétt, sem sé á valdi
hverrar þjóðar – að sögn – útiloki
slíkt.
Í öðru lagi sú afstaða
lögmannsins, að greinar 11, 12 og 13
um magnbundnar viðskiptahindranir
gildi ekki um Ísland vegna þess að
landið, eins og staðan er í dag, sé án
strengtenginga við útlönd.
Hver sá, sem hefur kynnt sér
réttarvenjur, mun auðveldlega sjá,
að grein 125 gildir um – andstætt
því sem lögmaðurinn BTP heldur
fram – eignarréttarlegar aðstæður
á Íslandi, vegna þess að ESB-
dómstóllinn hefur slegið því
föstu, að þessar aðstæður séu ekki
almennt undanþegnar hvorki innri
markaðinum né „fjórfrelsinu“.
Þessu er einnig slegið föstu fyrir
orkugeirann, sbr. úrskurð EFTA-
dómstólsins 2007 „Hjemfallssaken“
[þar sem dómstóllinn féllst á
réttmæti eignarupptöku norska
ríkisins af einkafyrirtækjum á
vatnsaflsvirkjunum eftir ákveðinn
tíma virkjananna í rekstri].
Það er enn fremur misskilningur,
þegar lögmaðurinn BTP heldur því
fram, með einfaldri tilvísun til þess,
að Ísland er ekki tengt erlendum
rafkerfum, að landið sé þar með
undanþegið grundvallarákvæðum
í greinum 11, 12 og 13 í EES-
samningnum. Þetta er í mótsögn
við sjálfan EES-aðalsamninginn,
sbr. „Viðauka IV orka“ (grein 24)
og EES-grein 2 a). Sömu ályktun
má draga af innganginum að nýjum
reglugerðum og tilskipunum í
orkugeiranum, sbr. hugtakið „EES-
tengdur texti“.
Allar samþykktir aðalsamnings
EES eiga – eftir því, sem hinir ýmsu
„orkupakkar“ koma fram og öðlast
samþykki – algerlega við um Ísland.
Þetta þýðir t.d. að íslenskt bann við
því að stofna til sæstrengstenginga
við útlönd væri andstætt 12. grein
EES-samningsins,“ segir Peter T.
Örebech.
Víðtækt valdaafsal í orkumálum
Samkvæmt orðum norska
lagaprófessorsins er það kristaltært
að innleiðing á orkupakka
Evrópusambandsins númer 3 mun
leiða til þess að ACER, Orkustofnun
ESB, mun ná yfirþjóðlegri stöðu
á Íslandi. Það þýðir að regluverk
orkupakkans mun yfirkeyra íslensk
lög og standa skör hærra í lagalegu
tilliti. Það felur í raun í sér algjört
og mjög víðtækt valdaafsal Íslands
í orkumálum. Afleiðingin yrði sú
að hvaða lög og reglur sem menn
kunna að setja um mögulegt bann
við lagningu sæstrengs yrðu ekki
pappírsins virði.
Sæstrengur yrði líklega
næsta skref
Íslenska ríkisfyrirtækið Lands-
virkjun er enn með sæstrengslögn
um „IceLink“ til Bretlands á sinni
stefnuskrá og fer ekki dult með það
á sinni heimasíðu. Slíkur strengur
myndi um leið og hann yrði tengdur
við Bretland hafa afdrifarík áhrif
hér á landi.
Því hefur m.a. verið haldið fram
af Landsvirkjun að slíkur strengur
myndi leiða til betri nýtingar á
launafli í íslenska orkukerfinu. Það
er að hluta til rétt, en umtalsverður
hluti af slíku launafli sem færi inn
á strenginn yrði orkutapi að bráð.
Þá er yfirleitt ekkert talað um að
strengurinn yrði rándýr og yrði
aldrei lagður nema að inn á hann
yrði tryggt stöðugt flæði raforku frá
Íslandi. Það segir okkur að miðað
við þær tölur sem forsvarsmenn
Landsvirkjunar hafa sett fram að
hér þyrfti að byggja sem svaraði
einni Kárahnjúkavirkjun eða þrem
Blönduvirkjunum til þess eins að
fóðra strenginn af hreinni raforku.
Afar litlar líkur eru á að samstaða
næðist um slíkt meðal núverandi
stjórnarflokka. Sú spurning hlýtur
því að vakna hvort yfirþjóðlegt vald
sem fælist í undirritun orkupakka 3
gæti yfirunnið mögulegar íslenskar
FRÉTTASKÝRING
Hörður Kristjánsson
hk@bondi.is
Lagaprófessorinn Peter T. Örebech telur samþykkt orkupakka 3 frá ESB geti reynst íslensku þjóðinni stórskaðleg:
Meiri háttar valdaframsal
í uppsiglingu í orkumálum
– Ákvarðanataka yrði flutt til ACER orkustofnunar ESB, galopnað fyrir sæstrengslögn og einkavæðingu Landsvirkjunar
Þórdís Kolbrún R. Gylfa dóttir
iðnaðar ráðherra.
Birgir Tjörvi Pétursson lögmaður
vann greinargerð fyrir ráðherra.
Lagaprófessorinn Peter T. Örebech
hefur m.a. unnið greinargerð um
orkupakka 3 fyrir norska Stórþingið.
Norski lagaprófessorinn Peter T. Örebech í pontu á fundi sem Heimssýn stóð fyrir í Háskóla Íslands mánaudaginn 22. október sl. Lengst til vinstri á myndinni
er Haraldur Ólafsson, prófessor og formaður Heimssýnar, en hægra megin við Örebech er Vigdís Hauksdóttir, sem einnig hélt erindi á fundinum ásamt
Bjarna Jónssyni rafmagnsverkfræðingi. Enginn fulltrúi fékkst frá iðnaðarráðuneytinu til að tala fyrir áliti sem ráðherra hefur látið gera um málið. Mynd / HKr.
Framtíðarhugmyndir ESB um raforkunet sem nefnt hefur verið SuperGrid.
Rauðu línurnar eru tengingar sem þegar eru komnar. Þarna er gert ráð
fyrir IceLink rafstreng á milli Íslands og Bretlands. Strengurinn er þegar
inni á verkefnaskrá sameiginlegra hagsmuna ESB. Íslensk stjórnvöld
geta ekki komið í veg fyrir þá lagningu, að mati Örebech, verði þriðji
orkumarkaðslagabálkur ESB samþykktur á Alþingi. Það mun m.a. hafa
víðtæk áhrif m.a. á raforkuverð til almennings á Íslandi.