Bændablaðið - 01.11.2018, Blaðsíða 2

Bændablaðið | Fimmtudagur 1. nóvember 20182
Undanfarin misseri hefur talsvert
borið á umræðu um lagaumgjörð
eignarhalds á bújörðum, gjarnan
í tengslum við kaup erlendra
auðmanna á fjölda íslenskra jarða
á undanförnum árum. Starfshópur
um eignarhald á bújörðum hefur
skilað skýrslu til sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra þar sem fram
kemur að nauðsynlegt sé að tryggja
efnahagsleg tengsl þeirra við Ísland,
sem eiga bújarðir hér á landi.
Einnig að tryggja tengsl eignar-
halds á bújörðum við hlutaðeigandi
byggðalög, svo og að bújarðir
séu nýttar til landbúnaðar í þágu
matvæla framleiðslu.
Í skipunarbréfi sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra var
starfshópnum falið að bera kennsl á og
gera tillögu um úrræði til að viðhalda
ræktanlegu landbúnaðarlandi og
búsetu í sveitum landsins. Var vinna
starfshópsins nánar afmörkuð við
þau úrræði sem væru til þess fallin
að ná því markmiði og unnt væri að
lögfesta í ábúðarlög og jarðalög.
Hægt að ráðast í lagabreytingar
til að ná markmiðunum
Starfshópurinn telur fært að ráðast
í lagabreytingar í því skyni að ná
markmiðum skipunarbréfsins.
Tillögur starfshópsins til ráðherra
eru eftirfarandi:
• Lögfesta búsetuskilyrði í
ábúðarlög; skilyrði um byggingu
lands í landbúnaðarnotum á þann
veg að landeigandi eða ábúandi
skuli hafa þar lögheimili (fasta
búsetu), og/eða að lögfesta þar
skilyrði um nýtingu lands í
landbúnaðarnotum.
• Lögfesta búsetuskilyrði í jarðalög;
skilyrði um að einstaklingar sem
öðlast eignarrétt eða afnotarétt
yfir landi í landbúnaðarnotum
skuli hafa lögheimili hér á landi
eða hafi áður haft hér lögheimili
um tilgreindan tíma, til dæmis
fimm ár.
• Lögfesta takmarkanir á stærð
lands og/eða fjölda fasteigna
(lands í landbúnaðarnotum) í
jarðalög.
• Að áskilnaður um fyrirfram
samþykki hins opinbera
fyrir aðilaskiptum að landi
í landbúnaðarnotum verði
lögfestur í jarðalögum.
• Að víðtækari forkaupsréttur
ábúenda og/eða bænda verði
lögfestur í jarðalög.
• Að verðstýringarheimild verði
lögfest í jarðalög.
• Að lögfest verði í jarðalög
reglur um sameignarland til að
treysta fyrirsvar og liðka fyrir
ákvarðanatöku.
• Að breyta reglum jarðalaga
um stjórnsýslu við
landskipti og lausn lands
úr landbúnaðarnotum og
skilgreina í lögum eða
s t j ó r n v a l d s f y r i r m æ l u m
hlutlæg viðmið í þágu slíkrar
ákvarðanatöku.
Í skýrslunni kemur fram að
starfshópurinn hafi kannað eldri
og gildandi ábúðarlög og jarðalög
– auk löggjafar í Danmörku og
Noregi – í því skyni að bera
kennsl á þau úrræði sem væru
til þess fallin að ná áðurgreindu
markmiði og samræmdust
jafnframt skuldbindingum
íslenska ríkisins samkvæmt EES-
rétti. Hafði starfshópurinn meðal
annars hliðsjón af leiðbeiningum
sem Framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins hefur gefið út
varðandi aðilaskipti og eignarhald
á landbúnaðarlandi.
Starfshópurinn leggur áherslu
á að við val á takmörkunum
og nánari útfærslu þeirra, til
breytinga á jarðalögum nr. 81/2004
og ábúðarlögum nr. 80/2004,
verði að gæta að sjónarmiðum
um eignarréttarvernd og
skuldbindingum íslenska ríkisins
samkvæmt EES-rétti, svo og að
takmarkanir taki til einstaklinga,
lögaðila og raunverulegra eigenda
þeirra. Starfshópurinn leggur
einnig áherslu á að við útfærslu
einstakra takmarkana þurfi að huga
að því að tengja þær raunhæfum
og virkum réttarúrræðum og
eftirlitsheimildum.
Nýr starfshópur til að meta
lögmæti leiða
Eftir að tillögum starfshópsins var
skilað, gaf forsætisráðuneytið út
tilkynningu um að í framhaldinu
yrði nýr starfshópur skipaður
um endurskoðun laga og reglna
er varða eignarhald á landi og
fasteignum. Meginmarkmið
þeirrar endurskoðunar yrði að
meta lögmæti mismunandi leiða
til að setja almennar takmarkanir
á stærð landareigna og/eða fjölda
fasteigna sem einn og sami aðili,
sem og tengdir aðilar, geta haft
afnotarétt yfir.
Þá er verkefni hópsins að skoða
leiðir til að sporna gegn því að land
í landbúnaðarafnotum sé tekið til
annarra nota og tryggja að búseta
á jörð haldist, ef ekki telst vera
grundvöllur fyrir áframhaldandi
landbúnaðarafnot, í því skyni
að hamla gegn íbúafækkun og
viðhalda byggð á viðkomandi
svæði.
Starfshópurinn mun vera
skipaður fulltrúum sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra,
fjármála- og efnahagsráðherra,
dómsmálaráðherra, umhverfis- og
auðlindaráðherra og samgöngu- og
sveitarstjórnarráðherra auk fulltrúa
forsætisráðherra sem mun stýra
vinnu hópsins /smh
FRÉTTIR
Skýrsla starfshóps um endurskoðun eignarhalds á bújörðum:
Tengsl jarðaeigenda við Ísland
og byggðalögin verði tryggð
Tollkvóti ESB til Íslands fyrir alifuglakjöt stefnir í að verða
stærri en í Noregi sem er með 5,3 milljónir íbúa
Noregur líkt og Ísland hefur
samið um tollfrjálsa kvóta fyrir
búvörur í ýmsum viðskipta-
samningum. Löndunum
tveim svipar um margt hvað
varðar rekstrarumhverfi
landbúnaðarins og tolla
á búvörur. Nú stefnir
tollkvóti ESB til Íslands fyrir
alifuglakjöt hins vegar í að
verða stærri en til Noregs, sem
er 15,5 sinnum fjölmennara
ríki.
Samkvæmt Norrænu ráðherra-
nefndinni var íbúafjöldi Íslands
árið 2017 338.349 manns en
Noregs 5.258.317 manns, eða
um það bil 15,5 sinnum fleiri
en Íslendingar. Það er áhugavert
að skoða magn tollfrjálsra
kvóta fyrir búvörur í þessu ljósi
í gagnkvæmum samningum
landanna tveggja við ESB.
Taflan sýnir annars vegar
núgildandi tollfrjálsa kvóta inn
til Noregs frá ESB og hins vegar
til Íslands bæði fyrir gildistöku
samningsins frá 2015 og í lok
innleiðingar hans. Þarna sést
greinilega að ekkert samband
er á milli fólksfjölda og stærðar
tollkvóta. Tollkvóti ESB til
Íslands fyrir alifuglakjöt stefnir
jafnvel í að verða stærri en til
Noregs, jafnvel þó ekki sé miðað
við stærðarmismun þjóðanna.
Samkvæmt upplýsingum frá
forstöðumanni Agri Analyse,
norskrar rannsóknarstofnunar
í landbúnaði, lætur nærri að
innflutt nautakjöt sé um 16%
af heildarneyslu í Noregi (árið
2017). Heildar innflutningskvótar
(ESB, WTO og aðrir kvótar) fyrir
nautakjöt eru 6.184, þar af 3.700
tonna nýir kvótar fyrir Namibíu
og Botswana.
Svínakjötskvótar nema alls
um 2.500 tonnum, eða um 2% af
heildarneyslu. Samsvarandi er kvóti
fyrir alifuglakjöt alls 1.500 tonn,
eða um 3% af norska markaðnum.
Það er síðan einfalt reikningsdæmi
að skoða þessar tölur í samhengi við
íbúafjölda. /Erna Bjarnadóttir
Ísland eftir
innleiðingu
Afurð Noregur** Ísland nú samnings*
Alifuglakjöt 900 200 1.056
* Ísland að lokinni innleiðingu samingsins við ESB frá 2015
ESB kvóti í tonnum
Tillögur starfshópsins um endurskoðun eignarhalds á bújörðum gera meðal annars ráð fyrir að landeigandi skuli
hafa þar lögheimili (fasta búsetu) eða haft hér á landi um tilgreindan tíma og að lögfest verði skilyrði um nýtingu
lands í landbúnaðarnotum. Mynd / smh
Þögn um fund
í ráðuneytinu
Á þriðjudag fór fram fundur á
vegum landbúnaðarráðherra sem
snerist m.a. um framtíðarskipan
stjórnsýslu landbúnaðarins. Á
fundinn var stefnt fjölda fulltrúa
ráðuneytisins auk stjórnar
Bænda samtaka Íslands en
trúnaður var tekinn af fundar-
mönnum um það sem þar fór
fram.
Kristján Skarphéðinsson, ráðu-
neytisstjóri í atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneytinu, vildi í
samtali við Bændablaðið ekkert
gefa upp um viðræður fundarmanna.
Hann sagði einungis að þetta hafi
verið góður fundur og að ýmislegt
hafi þar verið rætt.
Sem kunnugt er auglýsti ráðu-
neytið eftir umsóknum fyrr á
þessu ári um starf skrifstofustjóra
landbúnaðarráðuneytisins. Alls
sóttu 26 manns um starfið og tók
hæfisnefnd til við að leggja mat
á umsækjendur og skila Kristjáni
Þór Júlíussyni sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra greinargerð
um það mat.
Í september var svo tilkynnt
að hætt hafi verið við ráðninguna.
Þótti sú ákvörðun mjög undarleg og
mótmæltu Bændasamtök Íslands,
ásamt fleiri félagasamtökum í
landbúnaði og sveitarfélögum
þessari ákvörðun.
Samkvæmt heimildum Bænda-
blaðsins kom ekkert fram á fundinum
sem beinlínis útskýrði þessa
ákvörðun landbúnaðarráðherra.
Hins vegar hefur komið í umræð-
um manna á milli á liðnum
misserum að hugmyndir séu uppi
um að steypa landbúnaðar- og
sjávarútvegsráðuneytunum saman
í eitt matvælaráðuneyti. Ákvörðun
ráðherra um að hætta við ráðningu
skrifstofustjóra hefur m.a. verið
tengd þessum vangaveltum. Ekkert
hefur þó fengist staðfest í þeim
efnum. /HKr.
Kristján Þór Júlíusson sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra fundaði
á þriðjudag með stjórn BÍ og
ráðuneytisfólki um framtíðarskipan
stjórnsýslu landbúnaðarins.