Bændablaðið - 01.11.2018, Blaðsíða 42

Bændablaðið | Fimmtudagur 1. nóvember 201842
Dagana 15. til 18. október var
haldin árleg ráðstefna á vegum IDF
(International Dairy Federation),
en það eru alþjóðasamtök um
mjólkurframleiðslu og -vinnslu.
Þessi samtök eru leiðandi í
heiminum innan þessa hluta
matvælaframleiðslu og að þessu
sinni var ráðstefnan haldin í
Daejeon í Suður-Kóreu.
Ráðstefnan bar heitið „Dairy for
next generation“ sem þýða má sem
„Mjólkurframleiðsla og -vinnsla
fyrir komandi kynslóð“ og hana
sóttu rúmlega tvö þúsund manns
frá 57 löndum víðs vegar að úr
heiminum og að sjálfsögðu einnig
frá Íslandi.
Um IDF
IDF samtökin eru frjáls félagasamtök
sem bæði afurðastöðvar, samtök
bænda og fyrirtæki geta átt aðild
að með mismunandi hætti og að
baki þessum alþjóðlegu samtökum
er um 75% af allri framleiddri mjólk
í heiminum.
Samtökin standa fyrir árlegri
aðalráðstefnu en eru þess á milli
með margar minni ráðstefnur um
sérstök málefni sem varða starf-
semi IDF. Þá starfa innan IDF ótal
ráð og nefndir sem móta stefnu
samtakanna, vinna að alþjóðlegum
reglum og viðmiðum fyrir þessa
matvælaframleiðslu og nær sú vinna
alla leið frá kúabúinu og út í verslun
til neytenda og allt þar á milli. IDF
mótar til dæmis hinn alþjóðlega ISO
staðal fyrir greinina og gefur árlega
út ótal skýrslur og greinargerðir
um bæði mjólkurframleiðslu og
-vinnslu.
Mjólkurframleiðsla leið
gegn fátækt
Ban Ki-moon, fyrrverandi
aðalritari Sameinuðu þjóðanna,
hélt aðalávarp ráðstefnunnar
og ræddi m.a. um mikilvægi
mjólkurframleiðslu heimsins sem
leið íbúa í þróunarlöndum út úr
fátækt. Sagði hann að í öllum
löndum þar sem fólk hefur brotist
úr fátækt hafi mjólkurframleiðslan
skipt sköpum. Skýrist það af
því að flest fólk í dreifbýli,
sem vinnur oftast við einhverja
matvælaframleiðslu, fái oftar en
ekki bara greitt fyrir vinnu sína einu
sinni á ári þ.e. þegar uppskera af
ökrum þeirra er seld eða gripum
slátrað. Mjólkurframleiðslan sé
hins vegar öðruvísi og gefur tekjur
jafnt og þétt allt árið. Það gjörbreyti
aðstöðu fólks og möguleikum og
um leið tryggi mjólkurneysla á
þessum svæðum fólki mikilvæga
næringu.
9 milljarðar árið 2050
Ban Ki-moon hélt áfram og sagði
að í ljósi þess að mannfjöldaspár
geri ráð fyrir að á jörðinni muni
verða um 9 milljarðar íbúa árið
2050 þá muni mjólkurframleiðsla og
-vinnsla verða enn mikilvægari en
nú ef takast eigi að tryggja næringu
fyrir allt þetta fólk. Þá sagði hann
að á vettvangi Sameinuðu þjóðanna
hafi mjólk og mjólkurvöruneysla
svo sannarlega sýnt mikilvægi sitt
enda ein mikilvægasta næringin sem
gefin er t.d. í flóttamannabúðum
og þar sem fólk býr við ótryggt
ástand vegna stríðs eða þurrka. Þá
sagðist hann afar þakklátur fyrir
þann stuðning sem afurðafyrirtæki í
mjólkurvinnslu í heiminum hafi sýnt
svokölluðum sjálfbærnimarkmiðum
Sameinuðu þjóðanna en það var
einmitt Ban Ki-moon sem náði
því í gegn árið 2015 að fá öll lönd
heimsins, sem standa að Sameinuðu
þjóðunum, til að sameinast um
markmið sem ætlað er að bæta
lífskjör í heiminum til lengri tíma
litið. Þessi markmið eru 17 talsins og
mörg þeirra snerta mjólkuriðnaðinn
og kúabúskap almennt.
Mjólkurframleiðsla stuðlar að
jafnrétti
Ban Ki-moon ræddi einnig
mikilvægi mjólkurframleiðslu í
heiminum til þess að stuðla að
jafnrétti kynjanna. Sagði hann að
fáar ef nokkrar aðrar atvinnugreinar
í heiminum hefðu jafnhátt hlutfall
kvenna í stjórnunarstöðum og
ábyrgðarstöðum og væri það bæði
meðal þróunarlandanna og hinna
sem væru lengra komin. Þá væri
afar algengt að konur stæðu fyrir
mjólkurframleiðslunni á kúabúum
heimsins en talið er að þriðji hver
kúabóndi í heiminum sé kona. Þetta
kvað Ban Ki-moon afar jákvæða
þróun en jafnrétti kynjanna er
einmitt eitt af fyrrgreindum 17
sjálfbærnimarkmiðum Sameinuðu
þjóðanna og fimmta markmið
þeirra fjallar um að tryggja jafnrétti
kynjanna og valdeflingu allra
kvenna og stúlkna.
Skólabókardæmi frá Rúanda
Í kjölfar erindis Ban Ki-moon
var svo haldin málstofa um áhrif
mjólkurframleiðslunnar á líf fólks
og var þar m.a. tekið dæmi um
tilraunaverkefni sem hefur verið
í gangi í Rúanda í Afríku. Þar var
hreinlega gerð tilraun með það
hvernig best er að koma fólki upp
úr fátækt, en eftir þjóðarmorðið í
Rúanda árið 1994 var farið af stað
með verkefni sem kallaðist Girinka
sem stendur fyrir „ein kýr á hverja
fátæka fjölskyldu“.
Verkefnið gekk út á það að í stað
þess að gefa fólki neyðaraðstoð í
formi matvæla þá var keypt kálffull
kýr fyrir fjölskyldurnar. Með gjöfinni
á kúnni fylgdi svo einn skilmáli þ.e.
að þegar fyrsti kvígukálfurinn myndi
fæðast undan kúnni, þá ætti að gefa
hann til næstu fjölskyldu sem var á
fyrirfram gefnum lista.
Þetta verkefni hafði mikil og góð
áhrif og þegar aðstæður fjölskyldna
sem fengu kú að gjöf voru bornar
saman við aðstæður þeirra fjöl-
skyldna sem fengu annars konar
aðstoð kom í ljós að fjölskyldur
hinna nýju kúabænda höfðu það mun
betra en aðrar fjölskyldur. Einnig
kom í ljós að börn sem ólust upp á
þessum nýbýlum með kýr uxu hraðar
og auk þess stuðlaði kúabúskapurinn
að bættri nýtingu landsins með t.d.
aukinni uppskeru korns.
Margar málstofur
Á ráðstefnunni voru haldnar
samtímis margar ólíkar málstofur um
hin fjölbreyttu málefni sem snerta þá
umfangsmiklu starfsemi sem snýr
að mjólkurframleiðslu og -vinnslu
s.s. um bústjórn, heilbrigði dýra,
stefnumál iðnaðarins, markaðsmál,
umhverfismál og margt fleira mætti
nefna enda vettvangurinn ótrúlega
fjölbreyttur og spannar vítt svið. Þá
gafst þátttakendum einnig tækifæri
til þess að lesa sér til um ótal
rannsóknir og margs konar verkefni
á veggspjaldasýningu ráðstefnunnar
sem og að skoða alls konar tæki og
tól sem notuð eru við gæðaeftirlit og
stoðþjónustu í þessari atvinnugrein
á sérstöku sýningarsvæði.
Hitaþolnar kýr
Það er ógerlegt að gera almennilega
grein fyrir öllum erindum þessarar
IDF ráðstefnu og verður því
einungis lýst fáum þeirra hér.
Eitt þeirra var haldið í málstofu
sem sneri að bústjórn og fjallaði
um áhugaverða vinnu ástralskra
kynbótasérfræðinga við að rækta
hitaþolnari kýr. Með breyttu
veðurfari og hlýnun jarðar hafa
áhrif umhverfishita haft aukin
áhrif á mjólkurframleiðsluna í
heiminum.
Kýr eru í eðli sínu kuldasæknar
og þegar hitastigið er komið yfir
20 gráður byrja þær afurðahæstu
að líða í hitanum og því hærri sem
hitinn er, því meira getur dregið úr
mjólkurframleiðslu kúnna. Í dag
er þessu vandamáli mætt með því
að setja upp krafmiklar viftur og
vökvunarkerfi inn í fjósin þar sem
hitastigið fer oft yfir 20 gráður
og með því er umhverfi kúnna
haldið kaldara en þetta er auðvitað
kostnaðarsöm aðgerð.
Í Ástralíu fer sumarhitinn oft
mjög hátt en vísindafólk þar hefur
komist að því að sumar kýr virðast
ekki draga úr mjólkurframleiðslu
sinni þrátt fyrir hitann og nú er unnið
að því að einangra það gen sem talið
er að tengist þessum eiginleika og
má vænta þess að í framtíðinni geti
bændur erlendis valið að sæða kýr
sínar með nauti sem ber þennan
mikilvæga eiginleika.
Minnkandi sala á sýrðum
mjólkurvörum í Evrópu
Á ráðstefnunni var sérstök málstofa
um sýrðar mjólkurvörur en á meðan
slíkar vörur eru í mikilli sókn víða
í heiminum hefur heldur dregið úr
sölu þeirra í Evrópu. Vísindafólk
telur að skýringuna sé að finna í mun
stífari kröfum til upplýsingagjafar
um matvæli í Evrópu en í flestum
öðrum löndum. Þannig var t.d. nefnt
að í Asíu megi upplýsa á umbúðum
um kosti mismunandi sýrðra
mjólkurvara til bætingar á meltingu
og um forvarnir gegn margs konar
sjúkdómum í meltingarvegi en
slíkt megi ekki gera í sama mæli
í Evrópu.
Svokallaðar fæðubætandi
mjólkurvörur eru í mikilli sókn í
Asíu og tekur sú heimsálfa nú við um
50% allrar heimsframleiðslunnar
en þar er þó mjólkurvöruneysla
langtum minni en t.d. í Evrópu.
Í sömu málstofu var einnig fjallað
um áhrif ýmiss konar matvæla
sem unnin eru úr plöntum og eru
markaðssett sem staðgönguvara
fyrir mjólk og jafnvel mjólkurvörur.
Í ljós hefur komið að afar misjafnt
er á milli landa hvernig löggjafinn
flokkar slík matvæli og stundum
hafa t.d. plöntudrykkir með hátt
kalsíum hlutfall verið settir í flokk
með drykkjarmjólk. Á sama tíma
setja yfirvöld í öðrum löndum
þessa drykki í aðra flokka enda
mjólk oftar en ekki í sérflokki, ekki
bara vegna kalsíums heldur margra
annarra næringarefna.
Var á ráðstefnunni kallað eftir
því að alþjóðasamfélagið kæmi
sér saman um sameiginlegar
flokkunarreglur á matvælum og var
Matvæla- og landbúnaðarstofnun
Sameinuðu þjóðanna nefnd þar sem
réttur vettvangur fyrir slíkar reglur.
Heiðursviðurkenningar
Á ráðstefnunni voru fjórir
sérfræðingar heiðraðir sérstaklega
fyrir mikilvæg störf þeirra í þágu
mjólkurframleiðslu og -vinnslu.
Þessar viðurkenningar fóru til
Jean François Boudier, Jaap
Evers, Jean-Marc Delort og Olav
Østerås, sem er mörgum kunnur hér
á landi. Olav er norskur dýralæknir
og mikill Íslandsvinur en fékk
sérstaka heiðursviðurkenningu
IDF fyrir kraftmikið starf sitt í þágu
dýravelferðar og bætts heilbrigðis
nautgripa. Hann hefur m.a. unnið
ötullega að heilbrigðisskráningu
nautgripa í Noregi og komið
að stefnumótun þar að lútandi í
bæði heimalandi sínu og á hinum
Norðurlöndunum en hann hefur
verið afar virkur innan norrænu
NMSM samtakanna.
Á FAGLEGUM NÓTUM
Snorri Sigurðsson
snsig@arlafoods.com
Mjólkurframleiðsla og -vinnsla fyrir komandi kynslóð
Olav Østerås, norskur dýralæknir og mikill Íslandsvinur, fékk sérstaka heiðursviðurkenningu IDF fyrir kraftmikið
starf sitt í þágu dýravelferðar og bætts heilbrigðis nautgripa.
Ban Ki-moon, fyrrverandi aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hélt aðalávarp
ráðstefnunnar og ræddi m.a. um mikilvægi mjólkurframleiðslu heimsins
sem leið íbúa í þróunarlöndum út úr fátækt.