Bændablaðið - 19.07.2018, Síða 38

Bændablaðið | Fimmtudagur 19. júlí 201838
Heimsókn á Stóru- Reyki í Flóa:
Samfélagið er með eindæmum gott
– Ungt fólk hefur sótt í heimahagana í Flóanum á síðustu árum og samvinna á milli bæja er til fyrirmyndar
Á Stóru-Reykjum hefur undan-
farin ár verið lyft grettistaki í
stækkun búsins, bæði með aukinni
jarðrækt en ekki síst með nýjum
byggingum, bæði fyrir kýr og
sauðfé. Stóru-Reykir eru í gamla
Hraungerðishreppi sem nú er
hluti af Flóahreppi. Þar búa hjón-
in Jónína Einarsdóttir og Gísli
Hauksson og Geir Gíslason, sonur
þeirra, býr einnig á bænum ásamt
unnustu sinni, Aldís Þórunni
Bjarnadóttur.
Komu inn í búskap foreldranna
Gísli og Jónína gengu inn í bú for-
eldra Gísla árið 1984, en þau höfðu
stundað sinn búskap á jörðinni alla
sína tíð. Þá var nýbúið að byggja
30 kúa básafjós með mjaltagryfju
eins og víða var gert á þeim árum.
Árið 1988 tóku þau svo alfarið við
kúabúinu. Árið 1997 tóku þau svo
við fjárbúinu sömuleiðis og voru þá
með um 120 kindur. Eftir að Geir
lauk námi í búfræði frá Hvanneyri
árið 2010 fluttist hann heim ásamt
Aldísi og fór að taka þátt í bú-
skapnum.
Stöðugar framkvæmdir frá 2010
Ekki er um eiginlegt félagsbú að
ræða heldur halda Jónína og Gísli
utan um kúabúskapinn og Geir
og Aldís sjá um sauðfjárbúskap-
inn. Samhliða búskapnum starfar
Aldís utan búsins og Geir starfar
hluta úr ári við smíðar. Árið 2010
hóf Geir að kaupa fé úr Öræfum til
uppbyggingar á fjárstofni bæjarins.
Þá keypti hann 50 ær af foreldrum
sínum og hefur verið að fjölga fénu
jafnt og þétt. Til að byrja með voru
kindurnar í flatgryfju, en 2011 voru
þær færðar í gömul fjárhús og flat-
gryfjunni breytt í nautahús. Árið
eftir hófust svo framkvæmdir við
fjárhús sem stóðu yfir í einn vetur.
Sú bygging var nánast alfarið reist
af ábúendunum sjálfum. Þar er
pláss fyrir um 300 kindur í 280
fermetra húsi. Til viðbótar er 160
fermetra vélaskemma í enda hússins.
Samhliða þessum framkvæmdum
var fénu fjölgað og ærgildi keypt.
Árið 2015 hófst fjósbygging og
var tekin með trompi. Framkvæmdir
hófust 6. júní það ár og 24. nóvem-
ber voru kýrnar fluttar yfir. Gísli
segir að sú ákvörðun hafi verið tekin
að vera ekki að breyta gamla fjósinu
fyrir kýrnar, heldur byggja frekar
nýja byggingu undir þær og nýta
gamla fjósið frekar fyrir uppeldið.
Framkvæmdin gekk vonum framar.
Kríutangi, byggingaverktaki í eigu
Stefáns Helgasonar frá Vorsabæ,
hafði yfirumsjón með verkinu og
lagðist fjölskyldan á eitt að drífa
verkið áfram. Í stað þess að fara út
í stóra fjárfestingu með mjaltaþjóni
var farið í að kaupa meira greiðslu-
mark og einnig fékk mjaltagryfjan
andlitslyftingu. Hún var lengd og
er nú 2x6 básar. Hins vegar er gert
ráð fyrir mjaltaþjóni í allri hönnun
fjóssins.
Stærra fjós kallar á aukna
ræktun og kvóta
Til að mæta aukinni fóðrunarþörf í
nýju fjósi hefur jafnt og þétt verið
brotið upp nýtt land til ræktunar.
Til að mynda var bætt við um 18
hekturum í rýgresi nú í vor. Þá hafi
einnig verið ræktað korn í þónokkur
ár, en eins og staðan sé núna er fyrst
og fremst verið að rækta það til að
fá hálm, kornið sé orðin hálfgerð
aukaafurð.
Gísli talar um að þau vanti kvóta
til að geta keyrt fjósið á fullum
afköstum.
„Það gætu 2 fjölskyldur lifað
af þessum búskap allt árið ef það
fengist meiri kvóti. Það hefur bara
ekki verið hægt með núverandi fyr-
irkomulagi að ná í nokkurn kvóta.
Það er alltaf verið að breyta kerfinu
og það versnar alltaf. Það þyrfti að
setja reglur um að menn gætu ekki
boðið í meira en 20 þúsund í einu.
Það eru fjórir markaðir á ári.“
Samblöndun úr Öræfum
Flestir sauðfjárbændur á svæðinu
reka fé sitt á afrétt sem liggur upp
undir Hofsjökul. Hins vegar fara
kindurnar á Stóru-Reykjum ekki
fet, heldur spóka sig um í heima-
löndunum yfir sumarið. Geir seg-
ist ekki útiloka að setja fé á fjall,
að minnsta kosti hluta hópsins,
en það sé óneitanlega þægilegt
að hafa féð heima við. Geir segir
að óhjákvæmilegt sé að sauðfjár-
bændur dragi úr framleiðslunni
svo að verðið fari að hækka aftur.
Meðan að verð á erlendum mörk-
uðum er ekki viðunandi sé ekkert
annað í stöðunni en að fækka fé.
Samdrátturinn muni bitna frekar á
yngri bændum frekar en þeim sem
hafa búið lengur.
Samfélag á uppleið
Það vekur eftirtekt hversu mikið
af ungu fólki hefur sótt til baka í
heimahagana í Flóanum undanfarin
ár. Fjölskyldufólk streymir til baka
í gömlu hreppana og byggir sér
íbúðarhús, oft út úr bújörðum, og
sest að. Einnig hafa þó nokkrir ungir
bændur tekið við búum á svæðinu
undanfarið. Gísli kann góðar skýr-
ingar á þessu.
„Fólk sem hefur komið hingað og
farið aftur talar um það að samfélag-
ið hér sé með eindæmum gott. Fólki
sé tekið vel og samvinna á milli bæja
sér til fyrirmyndar.“
Dæmi um þessa samvinnu á milli
bæja er að menn vinna mjög gjarn-
an saman að því að ná inn korni og
viðhorf bændanna sé á þann hátt að
vilja aðstoða þegar á reynir. Sameign
í kringum heyvinnuvélar sé mjög
algeng á milli bæja og slíkt fyrir-
komulag kalli á gott samkomulag
og samþættingu verka.
Geir talar um að sín kynslóð sé
mjög áhugasöm um landbúnað.
„Þetta er frekar stór árgangur sem
hefur haldið vel hópinn og áhuga-
málið hjá flestum er búskapur. Það
eru flestir einhvern veginn á þeirri
blaðsíðu.“
Sem dæmi um samkennd meðal
bændanna á svæðinu er nautgripa-
ræktarfélagið í hreppnum, sem Gísli
segir að sé einstaklega öflugt og allar
samkomur þess séu vel sóttar af
bændum og áhugasömu fólki. Ferðir
félagsins séu sérstaklega vinsælar og
félagsskapurinn fólki kær.
Mikill vinnusparnaður
Þessar miklu framkvæmdir sem
staðið hafa yfir undanfarin ár hafa
skilað sér í miklum vinnusparnaði
fyrir bændurna en á sama tíma fært
álagið yfir á önnur svið. Gísli talar
um að mjaltir og gjafir taki nú mun
minni tíma en áður, en með auknum
fjölda gripa skapist þörf fyrir auk-
inn heyfeng og meiri jarðvinnu.
Tilkoma liðléttings hafi einnig haft
mikið að segja til að létta undir í
öllum gjöfum.
Í fjárhúsinu var mikið hugsað
fyrir góðri vinnuaðstöðu við hönnun
hússins. Þar er hlaupaköttur sem
getur flutt rúllur í gjafagrindur og
miðjugangur sem nýtist þegar verið
er að ragast í fénu. Húsinu er skipt
upp í 8 krær og auðvelt er að koma
fyrir einstaklingsstíum á sauðburði
og einangra gripi til meðhöndlunar.
Samlegðaráhrifin mikil
Þótt búskapurinn sé ekki sameigin-
legur á pappír eru samlegðaráhrifin
á milli gríðarlega mikil. Sauðfjárbúið
njóti góðs af því að geta keypt hey
af kúabúinu, og haft aðgengi að
tækjum og verkfærum á báða bóga.
Eins fái kúabúið aukin verðmæti í
skít frá sauðfjárbúinu og bætta nýt-
ingu á beit á haustin. Þá er ónefndur
vinnuþátturinn sem getur stutt við
báða aðila. /BR
Í HLAÐVARPANUM
Bændurnir á Stóru- Reykjum, þau Jónína Einarsdóttir, Geir Gíslason og Gísli Hauksson, standa í myndarlegu fjósi
sem var byggt árið 2015. Myndir/BR
ARCTIC TRUCKS
AT35
Arctic Trucks býður AT35 lausnir fyrir margar tegundir bíla. Lausnin er frábær kostur fyrir þá sem vilja
öflugan bíl til fjallaferða að sumri en auk þess aukna drifgetu í snjó.
Verð frá kr. 1.850.000,-
AT35 LAUSNIR
EXPLORE WITHOUT LIMITS
®
ARCTIC TRUCKS ÍSLAND EHF.
KLETTHÁLSI 3
110 REYKJAVÍK
SÍMI: 540 4900
NETFANG: info@arctictrucks.is
www.arctictrucks.com
TOYOTA HILUX AT35
NISSAN NAVARA AT35
TOYOTA LC150 AT35 MB X-CLASS AT35
Grjóttínsluvél er draumur margra
og hefur létt líf bænda til muna.
Búnaðarfélag sveitarinnar á vélina.
af gamla fjósinu. Byggingin er mjög björt og loftræstingin góð. Gísli lét bæta
við gluggum til að svala forvitninni um hver sé á ferðinni. Mynd úr einkasafni
Um 300 kindur rúmast í fjárhúsi sem
byggt var árið 2012.