Bændablaðið - 26.09.2019, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 26. september 20196
Þrátt fyrir vitundarvakningu um
umhverfis- og loftslagsmál og vanda málin
sem mannkyn stendur frammi fyrir vegna
vaxandi losunar gróðurhúsalofttegunda
heldur útblástur þeirra áfram að aukast.
Þetta kemur fram í nýútkominni skýrslu
Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar (WMO).
Aukningin hefur verið meiri síðastliðin
fimm ár en sama árafjölda þar á undan.
Þrátt fyrir að við vitum betur virðist erfitt
að ná utan um viðfangsefnið. Hérlendis er
þetta sambærilegt, loftslagsmálin eru mikið
í umræðunni þar sem rætt er um mikilvægi
þess að grípa til aðgerða á meðan að útblástur
eykst.
Vandinn stækkar
Í losunarbókhaldi gróðurhúsalofttegunda frá
hagkerfi Íslands, sem mæld eru í hitunargildum
(CO2 -ígilda) eftir atvinnugreinum á árabilinu
1996 til 2018, eru birtar losunartölur meðal
annars frá matvælaiðnaði, heimilum og
flutningum í lofti og láði. Athyglisvert er að
sjá samanburðinn og hvar losun eykst og hvar
hún dregst saman.
Það er alveg ljóst að ef mannkynið tekst
ekki á við þessar breytingar þá verður
vandinn stærri og stærri. Það verður ekki
á færi eins lands, einnar ríkisstjórnar,
einstakrar atvinnugreinar, eins heimilis eða
einstaklings að breyta um stefnu. Kannski
er það mikilvægasta að viðurkenna að við
þurfum öll að takast á við þessa áskorun hvert
í okkar atvinnugrein, á okkar heimili í okkar
lífi. Lönd og ríkisstjórnir verða að vinna saman
að sameiginlegu markmiði. Við megum ekki
við því að reyna að finna aðra sökudólga til
að geta firrt sjálf okkur ábyrgð. Fjöldamargar
ráðstefnur hafa verið haldnar, yfirlýsingar hafa
verið birtar og áætlanir um minnkun losunar
gefnar út. En við þurfum aðgerðir. Aðgerðir í
öllum krókum og kimum samfélagsins þar sem
hver og einn maður, hver og ein atvinnugrein
og hvert og eitt heimili leggur sitt af mörkum.
Við getum ekki beðið lengur.
Bændur geta minnkað losun
Í íslenskum landbúnaði eru tækifæri til að
minnka losun og bæta nýtingu líkt og í öðrum
greinum. Þar þarf sameiginlegt átak bænda,
ríkisstjórnar, fyrirtækja og stofnana sem og
fræðasamfélagsins til að ná alvöru árangri.
Nú þegar eru verkefni í vinnslu sem stuðla að
því að minnka metanmyndun í meltingarvegi
dýra en það er einn þáttur sem veldur losun.
Bætt nýting búfjáráburðar og hagkvæmari
áburðarnýting er ein leið sem minnkar
loftslagsáhrif landbúnaðar líkt og bætt nýting
lífmassa. Margt er hægt að telja til og víða
liggja tækifæri til að gera betur. Tækifæri verða
þó ekki að neinu nema þau séu nýtt.
Eftir hverju erum við að bíða?
Mikið af þekkingunni er til, verkþekking er
að talsverðu leyti til en hvað er það þá sem
hamlar? Við vitum öll að breytingar eru á
næsta leiti. Hvort sem við tökum frumkvæði
og tökumst sameiginlega á við vandann eða
neitum að horfast í augu hann þá líður tíminn
og við losum meira sem heild. Loftslagsváin
er svolítið eins og tíminn, staldrar ekki við og
bíður meðan við erum að hugsa. Hún nálgast
meir og meir hvort sem við erum tilbúin eða
ekki.
Spurningin er: „Hvað erum við að gera og
hvað ætlum við að gera?“ Þegar við höfum
ákveðið það getum við sett upp plan um
það hvernig við ætlum okkur að takast á við
framtíðina. Við þurfum þekkingu, rannsóknir
og þverfaglega sýn til framtíðar. Við vitum að
það verður erfitt að forgangsraða en við verðum
að taka sameiginlega ábyrgð með hagsmuni
heildarinnar að leiðarljósi. Skilgreinum saman
hvað við viljum gera og finnum leiðina þangað.
Við sköpum samfélögin sem við viljum búa í
með nútíðina og framtíðina í huga en lærum
af fortíðinni. Togstreita milli atvinnugreina,
samfélags og stjórnmála skilar okkur engu til
frambúðar. Það er sama hvernig á það er litið
– við erum öll í sama liðinu hvort sem okkur
líkar betur eða verr.
Matvælastefna er nauðsyn
Í þessu samhengi er veruleg þörf á því að
við Íslendingar náum samkomulagi um það
hvernig landbúnað við viljum sjá á Íslandi og
hvernig við ætlum að haga honum. Viljum
við vera sjálfum okkur nóg um framleiðslu
matvæla og hvaða skilyrði eigum við að búa
matvælaframleiðslu svo hún verði íbúum þessa
lands til heilla? Landbúnaðurinn er mikilvægur
hluti innlendrar matvælaframleiðslu og verður
það áfram. Hins vegar eru margir áhrifaþættir
sem geta skorið úr um hvernig atvinnugreinin
þróast á komandi árum. Meðal þeirra er sá
stuðningur sem bændur fá til þess að framleiða
matvæli og tollaumhverfi sem atvinnugreinin
býr við. Við sem búum á Íslandi njótum í
raun forréttinda þegar við horfum á okkar
matvælaauðlindir. Við verðum hins vegar að
marka okkur stefnu hvert við viljum fara og
hvernig við ætlum að nýta þær. Það skiptir
ekki svo miklu máli hvaða leið við veljum ef
við vitum ekki hvert förinni er heitið.
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.900 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar 5.450 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Fyrirhuguð hlutdeildarlán ríkisins til
íbúðarkaupa er trúlega það gáfulegasta
sem gerst hefur á íslenskum lána-
markaði vegna húsnæðiskaupa frá
stofnun íslenska lýðveldisins.
Ef rétt er skilið þá eiga þessi lán að
gagnast þeim sem eru að kaupa sína fyrstu
íbúð og eins þeim sem lentu í erfiðleikum
í hruninu. Fólk sem missti sínar íbúðir
og hefur síðan ekki haft bolmagn vegna
okurkjara á leigumarkaði að safna sér
fyrir útborgun í íbúð. Snilldin felst í því
að ríkið kaupir ákveðinn hlut í íbúð með
væntanlegum kaupanda og á þennan
hlut um ákveðinn tíma eða þar til íbúðin
verður seld aftur. Ekki er þörf á að greiða
inn á þann hlut nema íbúðarkaupandi hafi
bolmagn til þess. Sé hluturinn t.d. 20%
af upphaflegu kaupverði þá á ríkið það
hlutfall þar til íbúðin er seld eða kaupandi
kaupir hlutinn af ríkinu. Ríkið tapar engu,
en nýtur væntanlega hagnaðar af hækkun
íbúðaverðs til jafns við íbúðarkaupandann.
Eflaust verður sett skynsamlegt þak á
upphæð þessara hlutdeildarlána. Eigi að
síður er mikilvægt við innleiðingu þessa
kerfis að settar séu geirnegldar skorður
við því að þetta verði ekki að féþúfu fyrir
braskara á fasteignamarkaði.
Það er tími til kominn að stjórnvöld líti
til þess sem vel er gert á þessu sviði í öðrum
löndum. Það þarf nefnilega ekki alltaf að
finna upp nýtt hjól í hvert sinn sem leysa
þarf brýn verkefni og því sjálfsagt að nýta
sér reynslu annarra.
Nú horfa stjórnvöld í samstarfi við
verkalýðs hreyfinguna m.a. til reynslu
Breta af hlutdeildarlánum. Það er vel að
menn horfi þá líka til þess sem miður
hefur farið við framkvæmd innleiðingar
hlutdeildarlána.
Í Bretlandi hafa stjórnvöld litið á
þetta kerfi sem hreyfiafl til að hvetja til
nýbygginga vegna skorts á íbúðamarkaði.
Það svínvirkaði þar um slóðir, en hér á
landi er afar mikilvægt að kerfið komist
sem fyrst til framkvæmda. Vandi fólks
á leigumarkaði er gríðarlegur og margir
hafa neyðst til að flýja land vegna okurs á
þeim markaði. Margir fleiri eru að þrotum
komnir. Því dugar ekki að einblína í upphafi
á nýbyggingar. Þá eru menn ekki að horfa
á neina lausn fyrir það fólk sem nú er í
vanda fyrr en eftir tvö ár eða svo. Fyrir
marga verður það of seint. Kerfið verður
því í upphafi að gefa möguleika til kaupa á
eldra húsnæði, en auðvitað er nauðsynlegt
að setja þar ákveðnar skorður til að koma í
veg fyrir misnotkun kerfisins.
Það er líka afar mikilvægt að samið sé
við sveitarfélög að lóðir undir nýbyggingar
sem fara inn í þetta kerfi séu afhentar á
raunhæfu lágmarks kostnaðarverði.
Reykjavíkur borg reið á vaðið á sínum tíma
og innleiddi uppboðsleið við lóðaúthlutun
sem sprengdi upp markaðinn. Það leiddi
síðan til stórhækkaðs íbúðaverðs sem er
stór hluti af þeim vanda sem nú er verið
að berjast við. Sveitarstjórnarmenn verða
líka að sjá ljósið í því að lóðir á raunhæfu
kostnaðarverði eru að búa til skjól fyrir
útsvarsgreiðendur til framtíðar. Ætli ekki sé
til einhvers vinnandi að fá slíka tekjustofna
til sín frekar en að fá þá ekki vegna okurs
á lóðaverði?
Einn hlutur er líka afar mikilvægur við
innleiðingu hlutdeildarlána til íbúðarkaupa.
Það er að tryggja að slík lán verði ekki
forréttindi íbúa höfuðborgarsvæðisins.
Víða á landsbyggðinni hefur verið að
myndast skortur á íbúðarhúsnæði vegna
þess að lánastofnanir hafa verið tregar til
að lána þangað fé. Að þessu verða þeir að
huga sem nú vinna að samsetningu á því
lánakerfi sem ætti að geta orðið til mikillar
blessunar ef rétt er á málum haldið. /HKr.
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefur blaðsins:
www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Ágústa Kristín Bjarnadóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Guðrún S. Tryggvadóttir
formaður Bændasamtaka Íslands
gst@bondi.is
Flateyri við Önundarfjörð er heimabær Lýðháskólans sem vakið hefur mikla athygli. Með skólanum hefur Flateyri öðlast nýjan sess meðal
sjávarþorpanna á Vestfjörðum og hefur hann jafnframt skapað líf í plássinu og aukið eftirspurn eftir húsnæði á staðnum. Snjóflóðavarnagarðarnir
ofan við þorpið, sem gerðir voru í kjölfar snjóflóðanna í október 1995, var mjög umdeild framkvæmd. Þeir urðu hins vegar að veruleika og veitir
íbúum nú mikið öryggi. Þá eru varnargarðarnir orðnir gróðri vaxnir og þar er nú vinsælt útivistar- og útsýnissvæði. Mynd / HKr.
Tær snilld Við erum öll í sama liðinu hvort sem okkur líkar betur eða verr