Bændablaðið - 26.09.2019, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 26. september 201950
LESENDABÁS
Ljósið í bæjarlæknum
Orkuauðlindir landsins eru í eigu
landeigenda. Ríkið er stærsti
eigandi en þar á eftir koma
sveitarfélög og aðrir landeigendur
svo sem bændur. Flutningskerfi
raforku eru í sameign þjóðar en
landsmenn sitja ekki við sama
borð er kemur að flutningi á
raforkunni til síns heima, það fer
nefnilega eftir því hvar þeir búa.
En erum við að fara yfir lækinn
til að nálgast vatnið?
Flutningskostnaður raforku
Í landinu eru tvær gjaldskrár á
flutningi rafmagns, þ.e. dreifbýlis­
verð og þéttbýlisverð. Dreif­
kostnaður raforku hefur hækkað
meira í dreifbýli en þéttbýli á
undanförnum árum og ljóst er að
stöðugt dregur í sundur og núverandi
jöfnunargjald er langt frá því að jafna
þennan mun. Nú er svo komið að það
er u.þ.b. fjórðungi hærra í dreifbýli
þrátt fyrir jöfnunargjaldið sem var
sett á til að jafna dreifikostnað
raforku í landinu.
Skýringin á sífellt hækkandi
kostnaði á dreifingu raforku er
að kaupendum raforku fækkar í
dreifbýlinu og fjárfestingaþörf
og endurnýjunarþarfir er meiri
í dreifbýli en þéttbýli og einnig
átaksverkefni eins og þrífösun
rafmagns. Þetta leiðir af sér aukinn
mun á meðalverði í þéttbýli og
dreifbýli.
Smávirkjanir styrkja
dreifikerfi raforku
Smávirkjanir eru skilgreindar svo
sem eru minni en 10MW. Þeim
hefur fjölgað á undanförnum árum
og eru kostir þeirra margir. Þarna
flæðir umhverfisvæn orka og bæði
mannvirki og náttúrurask eru oft
að fullu afturkræfar framkvæmdir.
Smávirkjanir tengjast kerfinu um
dreifiveitur landsins og styrkja
þannig þær flutningsleiðir, auk þess
sem þær lækka flutningstöp raforku
og lækka rekstrarkostnað dreifiveita.
Stefna núverandi stjórnvalda er
að styrkja byggð í öllu landinu, jafna
aðgengi að þjónustu, jafna tækifæri
til atvinnu og stuðla að sjálfbærri
þróun byggða um allt land. Þar
undir fellur það verkefni að stuðla
að aukinni jöfnun orkukostnaðar í
dreifbýli og þéttbýli.
Gerð smávirkjana stórmál
Virkjunarkostir fyrir smávirkjanir
hér á landi eru margir, sérstaklega
á Vestfjörðum, Norðurlandi og fyrir
austan, eða nánast alls staðar þar
sem styrkja þarf dreifikerfið. En
skiplags­ og leyfismál smávirkjana
eru flókin og reglugerðir íþyngjandi.
Ferlið frá hugmynd að tengingu
er kostnaðarsamt og tímafrekt og
langt frá samsvarandi ferli fram­
kvæmda t.d. í landbúnaði þar sem
framkvæmdir bæði á landi og mann­
virkjum geta kostað umtalsvert
rask.
Einfalda þarf kerfið
Ljóst er að smávirkjanir eru ein leið
til að styrkja dreifikerfi landsins og
lækka kostnað við rekstur þess. Með
einföldun leyfis­ og skipulagsmála
smávirkjana er opnað á leið til að
ná niður dreifingarkostnaði raforku
í dreifbýli og þar með leið að frekari
jöfnun á raforkukostnaði og jafnar
tækifærin til atvinnu og stuðlar að
sjálfbærri þróun byggða um allt
land. Já, við þurfum ekki að vaða
bæjarlækinn til að nálgast ljósið.
Halla Signý Kristjánsdóttir
þingmaður Framsóknarflokksins
Halla Signý Kristjánsdóttir.
Markviss aðgerðaráætlun í jarðamálum
Aðgerðaráætlun í jarðamálum,
var lögð fram á Alþingi í síðustu
viku en það er eitt af forgangs­
málum þingflokks Framsóknar.
Tillagan er í sjö liðum en henni
er ætlað að styrkja lagaumgjörð
og reglur í tengslum við ráðstöfun
og nýtingu auðlinda hér á landi,
ásamt aðgerðum til að styrkja
grundvöll til eftirfylgni slíkra
reglna.
Markmiðið er að skapa fleiri
tækifæri til heilsársbúsetu í
dreifbýli, fjölbreyttrar sjálfbærrar
landnýtingar og matvælaframleiðslu.
Tillagan fellur vel að markmiði
ríkisstjórnarinnar um að setja
skilyrði um kaup á landi.
Framsókn vill að jarðakaup
verði leyfisskyld
Flutningsmenn tillögunnar leggja til
að gerð verði krafa um að kaupandi
lands búi á Íslandi, hafi búið þar í
a.m.k. fimm ár eða hafi starfsemi
í landinu. Áhersla er lögð á að
tilgangur jarðakaupanna þurfi að
vera skýr. Margskonar markmið
sem styrkja búsetu og samfélög
geta fallið þar undir, s.s. búfjárrækt,
uppbygging gróðurauðlindar,
landfrek atvinnustarfsemi eða
nýsköpun byggð á sérstöðu svæðisins
eins og menningarverðmætum eða
náttúru.
Landi geta fylgt dýrmæt
hlunnindi, eins og t.d. veiði­ og
vatnsréttindi. Í núverandi laga­
umhverfi geta rúmlega 500 milljón
manns keypt land og aðrar fasteignir
á Íslandi með sömu skilyrðum og
íslenskir ríkisborgarar. Danmörk
og Noregur setja mun þrengri
skorður á ráðstöfun fasteigna og
aðilaskipti en Ísland. Í Danmörku
þurfa einstaklingar sem ekki eru
heimilisfastir í landinu eða hafa
áður búið þar í a.m.k. fimm ár að fá
leyfi frá dómsmálaráðuneytinu til
að öðlast fasteignaréttindi í landinu.
Með því að gera jarðakaup leyfisskyld
er hægt að tryggja nauðsynlega
aðkomu ríkis og sveitarfélaga að
eigendaskiptum jarða til að fylgja
eftir lögum, reglum og ákvæðum
aðal­, svæðis­ og deiliskipulaga.
Skýra og ábyrga stefnu skortir
Umræðan um jarðamál blossar reglu­
lega upp, einkum í tengslum við
jarðakaup fjársterkra erlendra aðila.
Flutningsmenn líta svo á að ákveðið
kæruleysi hafi ríkt í þessum málum
undanfarin ár. Aðgerðaráætluninni
er ætlað að ráða bót á því. Það
er verkefni stjórnvalda að taka
grundvallarákvörðun um hvernig
þessum málum skuli háttað nú og til
framtíðar. Liður í því er að samhæfa
lög, reglur og verklag á þessu sviði.
Reglurnar þurfa að taka mið af 72.
gr. stjórnarskrárinnar um friðhelgi
eignarréttar og þeirra alþjóðlegu
skuldbindinga sem Ísland hefur
undirgengist. Svo virðist sem gengið
hafi verið lengra í að opna heimildir
til kaupa á landi en skuldbindingar
Íslands gagnvart EES samningnum
gera ráð fyrir. Einnig þarf að vinna
að því að skilyrði leyfa verði skýr,
nákvæm og gagnsæ.
Hraða þarf flokkun
landbúnaðarlands
Nauðsynlegt er að hraða gerð leið­
beininga um flokkun á landbúnaðar­
landi svo sveitarfélög geti sett
markmið um ráðstöfun lands í
skipulagsáætlanir sínar. Mögulegt
væri að skilgreina hvar hægt sé að
gera kröfu um heilsársbúsetu, t.d.
á grundvelli innviða eins og vega,
rafmagns og ljósleiðara. Flutnings­
menn vilja endurskoða löggjöf sem
nær yfir skráningar á landeignum
og eignarmörkum. Landeignaskrá
með hnitsettum eignarmörkum er
forsenda þess að hægt sé að fylgja
eftir reglum um ráðstöfun landeigna.
Lög um skráningu eignarmarka eru
svo að segja úrelt þar sem tölvur og
nútímamælitæki voru ekki til þegar
þau voru samin.
Lánasjóður vegna jarðakaupa
Land er takmörkuð auðlind, landið
sjálft, jarðvegurinn og gróðurinn.
Flutningsmenn leggja til að
komið verði á laggirnar sérstökum
lánasjóði og verði Byggða stofnun
falið að útfæra verkefnið. Sjóðnum
verði ætlað að lána til jarða kaupa
en ekki til húsnæðis eða rekstrar.
Nauðsynlegt er að endurskoða
alla löggjöf um ráðstöfun jarða og
auðlinda á landi m.a. markmið og
stefnu varðandi eignarhald ríkisins á
jörðum og þá ábyrgð og skyldur sem
fylgja eignarhaldi á landi. Einnig
þarf að tryggja með lögum að tekjur
af jörðum og hlunnindum skili sér
til nærsamfélagsins.
Það er löngu orðið tímabært að
hrinda í framkvæmd heildstæðum og
markvissum aðgerðum í jarðamálum.
Líneik Anna Sævardóttir
þingmaður Framsóknarflokksins
Líneik Anna Sævardóttir.
Bænda
Íslensku húsdýrin
Íslensku húsdýrin hafa verið
einangruð frá öðrum stofnum í
meira en þúsund ár. Stofnarnir
sjálfir eru þess vegna alveg ein­
stæðir, en það gildir líka um ýmis
afbrigði sem þarf að varðveita.
Við þurfum áfram að eiga
bæði hyrndar og kollóttar kýr og
ær. Fjölmörg litbrigði þarf líka að
varðveita. Við viljum eiga bæði
litfögur og skjótt hross af öllum
afbrigðum og bæði góða brokkara og
skeiðhesta, skjöldóttar, bröndóttar
og líka sægráar kýr. Að sjálfsögðu
mórauðar gráar og botnóttar,
flekkóttar eða bíldóttar ær, auk
forystufjár og ferhyrndra kinda.
Og ekki má nú gleyma blessuðum
köttunum. Geitastofninn er enn í
útrýmingarhættu.
Íslenska hundinum
tókst að bjarga og
hænsnunum að
einhverju leyti.
Verndun og við­
hald fjölbreytn­
innar geta auðvitað
átt heima í land­
búnaðar stefnu, en
alveg er skaðlaust
að nefna þessi atriði
líka í tengslum við
velferð dýra og
verndun lífríkis
jarðar innar almennt.
Öll þau dýr sem
komu hingað við
land nám eru íslensk
dýr, alveg eins og öll
önnur dýr sem lifa í
landinu. En þar að
auki eru þau dýr mætur menningar­
arfur sem íslenska þjóðin getur verið
stolt af og á engan sinn líka í víðri
veröld. Þetta ber okkur skylda til að
varðveita.
Þess vegna legg ég til að fjöl­
breytni erfðaefnis íslensku dýranna
verði lögvarin með lagasetningu þess
efnis að eiginleikar
sem eru sjald gæfir
njóti sérstakrar
verndar og eftirlits
með styrkjum ef
nauðsyn krefur.
Enda er Ísland
full gildur aðili að
alþjóð legum sátt­
mála um varð­
veislu erfða efnis
og fjölbreyti leika í
lífríkinu almennt.
Þó að dýr séu
húsdýr í umsjá
mannsins ber að
virða þau sem dýr,
en ekki iðnaðar­
vöru sem leiðir til
úrkynjunar. Þennan
fjölbreyti leika og
öll sér kenni verður að venda og
verja.
Lifum í friði og sátt við dýrin og
náttúruna.
Með bestu kveðju,
Daníel Sveinn Daníelsson.
Daníel Sveinn Daníelsson.
Ö ll þau dýr sem komu hingað við landnám eru
íslensk dýr, alveg eins
og öll önnur dýr sem að
lifa í landinu. En þar að
auki eru þau dýrmætur
menningararfur sem
íslenska þjóðin getur verið
stolt af og á engan sinn
líka í víðri veröld. Þetta
ber okkur skylda til að
varðveita.
Sveitarfélagið Skagafjörður:
Umhverfisviðurkenningar
veittar í fimmtánda sinn
Afhending umhverfisviður­
kenninga Sveitarfélagsins Skaga­
fjarðar fór fram í fimmtánda
sinn við hátíðlega athöfn í Húsi
frítímans, en það er Soroptimista­
klúbbur Skagafjarðar sem hefur
umsjón með útnefningu þessara
viðurkenninga fyrir sveitarfélagið.
Viðurkenningaflokkarnir sem
koma til greina eru sjö talsins, en
ekki eru alltaf veitt verðlaun í öllum
flokkum á sama ári. Í ár voru veittar
sjö viðurkenningar í sex flokkum,
en þá hafa alls verið veittar 94
viðurkenningar á 15 árum.
Býli með búskap sem hlaut
viðurkenninguna í ár er Hátún
1. Þar eru eigendur Gunnlaugur
Hrafn Jónsson og Helga Sjöfn
Helgadóttir. Býli án búskapar sem
hlaut viðurkenninguna í ár er Syðra­
Skörðugil. Þar eru eigendur Ásdís
Sigurjónsdóttir og Einar E. Gíslason,
sem lést fyrir skömmu.
Í ár voru veitt tvenn verðlaun
í flokknum lóð í þéttbýli, annars
vegar Drekahlíð 8, Sauðárkróki
sem er í eigu Ástu Ragnarsdóttur
og Magnúsar Sverrissonar og
Brekkutún 4, Sauðárkróki í eigu
Margrétar Grétarsdóttur og Páls
Sighvatssonar.
Lóð við opinbera stofnun sem
hlaut verðlaun í ár er Hóladómkirkja.
Það voru Laufey Guðmundsdóttir,
formaður sóknarnefndar og
organistinn Jóhann Bjarnason
sem tóku við viðurkenningunni
fyrir Hóladómkirkju. Lóð við
fyrirtæki sem hlaut verðlaun er
Bændagistingin á Hofsstöðum.
Eigendur þar sem og gestgjafar eru
Elínborg Bessadóttir og Vésteinn
Vésteinsson.
Að lokum var veitt viðurkenning
fyrir einstakt framtak. Það voru
hjónin Herdís Sæmundardóttir og
Guðmundur Ragnarsson sem hlutu
þau verðlaun. Þau stóðu að því að
reisa minnisvarða um Hrafna­Flóka
í mynni Flókadals í Fljótum sem vígt
var árið 2012. /MÞÞ
Verðlaunahafar umhverfisviðurkenningar Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2019.
Mynd / Páll Friðriksson