Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.09.1995, Blaðsíða 24

VIÐHORF
Guðrún Helgadóttir varaþingmaður:
Svolítið um
samhengið í tilverunni
Stundum skil ég lítið í samhenginu
í tilverunni og líklega er þaðaf
því að ég horfi öðrum augum á ýmis
fyrirbæri hennar en annað fólk. Það
hefur oft á tíðum komið mér í koll en
líka bjargað mér frá því að látast vera
annað en ég er.
Um þetta háheimspekilega efni
skrifa ég kannski heila bók einn góðan
veðurdag. Meginefni hennar yrði um
það hvers vegna ekkert hangir saman
í hugum manna. Eg er nefnilega
haldin þeirri áráttu að tengja saman
orsakir og afleiðingar og reyna svo að
taka því sem ekki verður við ráðið.
A hinu viðráðanlega eiga menn að
bera ábyrgð.
Fötlun er eitt af því sem ég horfi
öðru vísi á en annað fólk. Mér finnst
stundum einstaklingur sem skil-
greindur er illa fatlaður miklum mun
minna fatlaður en annar sem enginn
lítur á sem fatlaðan. Fötlun hugans
er nefnilega verst. Og hana er að finna
víða annars staðar en í spjaldskrá
Tryggingastofnunarríkisins. Ásama
hátt veitir fötlun engum manni leyfi
til að koma sér hjá að leita samhengis-
ins í tilverunni sé hugur hans
óskemmdur.
Af þessum sökum hefur mér ævin-
lega reynst ógerlegt að umgang-
ast fatlað fólk sem einhvern hóp
þjóðfélagsþegna sem ég á að vera
“góð” við og verða í framan eins og
sumt fólk verður þegar það talar við
krakka þegar ég hitti það. Öll fötlun,
sjúkdómar og slysfarir eru hábölvuð
uppákoma sem enginn vill verða fyrir,
en lífið gerir okkur öllum margvíslega
grikki, og það er einmitt sameiginleg-
ur vandi manneskjunnar að bregðast
við þeim. Fyrir þeim er enginn
tryggður en við getum létt hvert öðru
byrðamar í því eina tryggingafélagi
Guðrún Helgadóttir.
sem máli skiptir: samfélagi manna. Ef
við leitumst við að skilja í raun sam-
hengið í tilverunni. Svo sem eins og
það að allir menn eigi sama rétt til að
lifa og starfa hver eftir sinni getu og
aðstæðum. Það er ekki bara pólitísk
skylda að sjá svo um, heldur þurfa all-
ar aðgerðir í þá veru að byggjast á
afstöðu, ekki eingöngu til fatlaðra
heldur til allra manna.
Tæpast verður því haldið fram að
allir stjómmálamenn leggi sig sérstak-
lega fram um leitina að samhenginu í
tilverunni. En það er kannski ekki að
undra því að ekki eru kjósendur
áhugasamari um það efni. Oftast er
eins og fólk haldi að mál þróist án
allra afskipta þess sjálfs af ferlinu og
það sé þess vegna fullkomlega
óábyrgt fyrir gangi mála. Fólki finnst
það vera skylda sín að tölta á kjörstað
á fjögurra ára fresti, en að það geti
einhverju ráðið um það samfélag sem
það býr í er fjarri hugsun þess.
Og hér eru fatlaðir engin undan-
tekning enda ekkert hægt að
ætlast til þess. Þeir eru hvorki betri
né viturri en gengur og gerist um fólk,
þó að þetta megi ekki segja af því að
við sem enn höfum sloppið við
hremmingar heilsuleysis og slysa
eigum að vera svo “góð” við hina
fötluðu. Að slík afstaða til fatlaðra sé
í grófri andstöðu við þær jafnréttis-
hugmyndir sem þeir berjast fyrir,
hugsa menn ekki út í. Enda er stað-
reyndin sú að fatlaðir sem og aðrir
virðast lítt hugsa til þessarar mikil-
vægu afstöðu þegar á kjörstað er
komið. Þar styðja menn stundum þá
sem síst skyldi.
Reynsla stjórnmálamanna er enda
stundum sérkennileg og lítt skiljanleg.
Eg varð svo lánsöm að fá að vera
virkur þátttakandi í þeirri gjörbyltingu
sem varð í málefnum fatlaðra á íslandi
þegar Magnús heitinn Kjartansson
varð heilbrigðisráðherra í ríkisstjórn-
inni 1971 -74 með Öddu Báru Sigfús-
dóttur sér við hlið sem aðstoðar-
ráðherra. Menn tryðu því tæpast nú
hvernig hagur lífeyrisþega tók
stökkbreytingu og uppbygging hófst
um land allt í heilbrigðismálum. Fatl-
aðir urðu á örskömmum tíma fullgild-
ir þegnar í samfélaginu í stað þess að
vera ölmusumenn. Ekki fór á milli
mála að fólk mat þetta starf þeirra
Magnúsar og Öddu Báru að verð-
leikum og lét oft þakklæti sitt í Ijós
við mig sem starfsmann Trygginga-
stofnunar. En oftar en ekki fylgdi lítil
aukasetning: “Ég vildi að ég hefði
getað kosið ykkur!” Af hverju það
var ekki hægt skal ósagt látið. Ætli
hér vanti ekki eitthvað í samhengið.
Flokkurinn minn, Alþýðubanda-
lagið, sem elsku fólkið gat ekki
kosið, hefur alla tíð haft allt frum-
kvæði um úrbætur í málefnum fatl-
aðra. Einfaldlega vegna þess að af-
staða okkar til fatlaðra er óbrengluð.
Við erum ekki bara “góð”. Stuðning-
ur þeirra við flokkinn er þó ekki alltaf
24