Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.12.1999, Síða 9

Hrafn Sæmundsson fulltrúi:
REYKJALUNDUR
Fyrsti heilaþvottur
Fyrsta verkefnið mitt á Félags-
málastofnun Kópavogs var að stuðla
að því að koma á fót “vinnustofu fyrir
fatlaða og aldraða”. Þessi áform
breyttust og úr varð að lokum (starfs-
þjálfunarstaður) end-
urhæfingar- og hæf-
ingarstaðurinn Örvi.
í upphafi vissi ég
ekkert hvað ég var að
gera. Ég hélt að
vinnustaður ætti að
framleiða sem mest
og fólk á vinnu-
staðnum ætti að framleiða sem mest
og svo væri árangurinn mældur í
gróðanum. Þetta var 1982 og ég var
nýkominn úr offsetinu og inn í nýjan
heim. En sennilega slumpaði ég á að
gera það eina rétta. Ég fór til tveggja
bestu vina minna í Sjálfsbjörg, Ólafar
Ríkarðsdóttur og Theódórs A.
Jónssonar og sagði si svona: Flvað á
ég að gera? Og þau tóku mig í
kennslustund. Þegar ég kom aftur í
Kópavoginn vissi ég að nýi vinnu-
staðurinn átti að vera endurhæfing-
arstaður. Og svo var heilaþvottur
Ólafar og Theódórs magnaður að
þetta orð hljómaði stöðugt í höfðinu á
mér og ég held að baráttan fyrir þess-
um sjónarmiðum og Örva í núver-
andi mynd hafi tekið meginhluta af
orku minni frá fyrsta degi og þar til
Örvi var opnaður. Og ég talaði og
talaði eins og páfagaukur um endur-
hæfingu og lærði heilu romsurnar
utanbókar um endurhæfingu. En þó
endaði þetta nú þannig að þegar ég
kom á Reykjalund þá uppgötvaði ég
fyrst hvað endurhæfing raunverulega
er.
Þegar dalalæðan hlær
Það var taugasérfræðingur minn
Grétar Guðmundsson sem hálf-
partinn ýtti mér út í að fara á
Reykjalund. Ég hef aldrei haft
sjúkdóm minn sem áhugamál og
fannst þetta óþarfi. Og ég man ennþá
þegar konan mín keyrði mig uppeftir
í fyrsta sinn. Ég man eftir landslag-
inu þegar við nálguðumst
Reykjalund. Það voru ekki brattir
klettaveggir, hrikaleg fjöll eða jöklar
sem risu yfir Reykjalundi. Það var
kyrrð og friður í landslaginu. Það var
einhver mýkt og hljóðlát fegurð sem
flæddi um hverja taug. Og mót-
tökurnar á Reykjalundi voru ótrúlega
líkar þessu landslagi og höfðu sömu
áhrif og náttúran í kringum staðinn.
Og ég komst fljótt að því að það voru
ekki aðeins hin frábæru og markvissu
vinnubrögð þjálfaranna sem skiluðu
árangri í endurhæfingunni heldur
líka allt hitt. Öll mannlegu sam-
skiptin. Frelsið. Umburðarlyndið.
Litlir hlutir eins og leynilegt sam-
komulag við næturvörðinn um að
hleypa manni út svo hægt væri að finna
kyrrðina og sjá fegurðina og birtuna í
ljósaskiptunum, kaffið hjá nætur-
vaktinni, frelsið til að sitja í setustof-
unni þegar aðrir gengu til náða til að
raða orðum um fjallið og lóurnar á
túninu og hjúkrunarkonan sem kom
með svefntöfhma þegar þurfti að
tryggja lágmarkssvefn áður en morg-
imæfingamar byrjuðu og hugurinn
neitaði að hætta að starfa og ótal-
margt fleira. Þetta allt er líka endur-
hæfing. Þolinmæði starfsfólksins og
umburðarlyndi undir miklu álagi er
aðdáunarverð. Að hafa fasta stjórn á
öllu en búa samt til “stofnanalaust”
umhverfi án færibands.
Maður kemur upp á Reykjalund á
núlli en fer þaðan líkamlega og
andlega endurhæfður að lokinni
dvölinni.
Hlerað í hornum
Prestur einn heimsótti aldraða konu,
sóknarbarn sitt. Þegar hann hafði
komið sér þægilega fyrir í stofunni sá
hann skál með hnetum á borðinu og
bað þá öldruðu að leyfa sér að
smakka. Undir samtalinu fór þó svo
að prestur kláraði upp úr skálinni og
baðst nú auðmjúklega afsökunar á
græðgi sinni. Þá sagði heiðurskonan:
“Ég borða ekki hnetumar lengur því
eftir að ég missti tennumar hef ég
bara sleikt utan af þeim súkkulaðið.”
***
Það var á tímum gömlu góðu húsvitj-
Falinn fjársjóður
Eitt stærsta vandamálið sem þeir
þurfa að glíma við sem vinna við
félagslega málaflokka er að geta ekki
sannað fyrirbyggjandi vinnu. Kerfið
hefur tilhneigingu til að vera þannig
að ef það verður slys og þetta slys
kostar þjóðfélagið margar milljónir
þá er það borgað umyrðalaust. Ef
hinsvegar einhver kemur og segir:
Ég get komið í veg fyrir slys. Gæti
ég fengið hundrað kall til að koma í
veg fyrir þetta slys, þá segir kerfið og
þjóðfélagið: Þú ert bara að plata.
Kannski er þetta stærsta meinlokan í
annars góðu velferðarkerfi okkar
íslendinga.
Ég fullyrði að staður eins og
Reykjalundur gefur ríkissjóði meiri
arð en hlutabréf í bönkum atvinnu-
lífsins. Þetta vita margir. En það
þýddi ekki fyrir Björn Ástmundsson
að koma til ríkisstjórnarinnar og
segja: Ég býð upp á 50% vexti af sex
milljörðum til að auka endurhæfingu
á Reykjalundi og koma upp fleiri
slíkum stöðum. Honum yrði bent á
rólegan stað til að eyða ævikvöldinu!
En kannski eru augu manna að
opnast meira fyrir fyrirbyggjandi
vinnu og endurhæfingu. Ég er peð í
mannhafinu og get ekki sannað að
tilvera mín hafi nokkuð að segja úti í
þjóðfélaginu en ég væri allavega
dýrari í geymslu einhvers staðar. Það
reikningsdæmi er hægt að reikna en
án endurhæfingar á Reykjalundi væri
ég ekki uppistandandi í dag.
Hrafn Sæmundsson.
ananna hjá prestunum. Einu sinni
sagði prestur við strák á einum
bóndabænum að læra nú eina setn-
ingu úr biblíunni og segja sér hana að
ári. Setningin var: Sjá guðs lambið
sem burt ber heimsins syndir:” Svo
líður og bíður, prestur kemur og spyr
og er strákur heldur betur rogginn og
byrjar svo: “Sjá guðs gemling sem
burt ber syndir heimsins.” Prestur
bregst við hinn versti og segir: “Þetta
er ekki svona aulinn þinn, það er
guðs lambið.” Þá svarar strákur: “Ja
hafi það verið guðs lamb í fyrra, þá er
lambið orðið að gemlingi núna.”
Hrafn
Sæmundsson
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
9