Spássían - 2012, Blaðsíða 42

42
síðast gefi n út árið 1979
og hefur verið ófáanleg
í nokkurn tíma. Þá gripu
örlögin í taumana því nokkrum
dögum eftir að ákvörðunin
var tekin fréttu aðstandendur
Bókmenntaborgarinnar að
bóka-útgáfan Lesstofan hefði
tryggt sér útgáfuréttinn og
ætlaði sér að gefa Vögguvísu
út á nýjan leik. Upphófst þar
samstarf sem Auður og Kristín
eru afar ánægðar með það.
„Það er gaman að vinna með
svona ungu og metnaðarfullu
fólki,“ segja þær, en Lesstofan er
ung bókaútgáfa og Vögguvísa
er önnur bókin sem hún gefur
út. Þorsteinn Surmeli, einn af
aðstandendum Lesstofunnar,
segir að þeim hafi fundist
nauðsynlegt að Vögguvísa
væri aðgengileg, bæði vegna
bókmenntalegs gildis hennar og
bókmenntasögulegs. „Bókin er
fyrsta Reykjavíkursagan þar sem
sveitin er hvergi nærri; allt snýst
um borgina og þá menningu sem
hafði borist með bandarískum
hermönnum og áhrif hennar
á Íslendinga, og þá ekki síst
íslenska unglinga. Segja mætti
að sögupersónan Bambínó sé
táknmynd alls þessa og það er í
raun ótrúlegt hvernig Elíasi tókst
að kortleggja þær breytingar
sem áttu sér stað fyrir augunum
á honum.“
CHIBABA-CHIBABA
Lesstofan hefur í tilefni af
útgáfunni tekið upp lagið
„Chi-baba, Chi-baba (My
Bambino go to sleep)“, sem
Perry Como gerði frægt
árið 1947. Lagið nefnist í
íslenskri útgáfu „Vögguvísa“
og hefur fengið að hljóma í
útvarpi undanfarið. „Lagið er
fyrirferðarmikið í skáldsögunni,“
segir Þorsteinn. „Viðurnefni
aðal sögupersónunnar er
auðvitað fengið úr texta þess,
lagið er spilað á veitinga- og
dansstöðum borgarinnar og
aðrar persónur syngja það í kór;
þetta er lag sem allir „blístra
að morgni dags og dansa eftir
á kvöldin“ eins og segir á einum
stað í bókinni. Lagið var frumfl utt
í Hörpu á Menningarnótt þegar
lestrarhátíðin var kynnt. Það er
ekki ósennilegt að landsmenn
muni aftur blístra lagið og dansa
eftir því líkt og um miðja síðustu
öld.“
Vögguvísa kom út þegar
höfundurinn, Elías Mar (1924–
2007), var 26 ára en þá hafði
hann þegar verið hluti af skálda- og
rithöfundasamfélaginu í Reykjavík í
heilan áratug.
Elías byrjaði snemma að yrkja og
semja sögur og 15 ára gamall fékk
hann þá hugmynd ásamt félögum sínum
að stofna ungskáldafélag sem starfaði fram á 5.
áratuginn. Hann fékk birtar á prenti sögur, greinar og ljóð,
teiknaði myndir og auglýsingar fyrir blöð, hélt ræður við ýmis
tilefni og gaf út tímarit ásamt félögum sínum. Árið 1945 fékk
hann vinnu sem blaðamaður á Alþýðublaðinu en þann tíma sem
hann vann þar – og í raun stóran hluta ævinnar – var hann
afkastamikill þýðandi og þýddi fjölmargar smásögur og greinar
um ýmis málefni, listir, stjórnmál og stjórnarfar í Evrópu eftir
stríðið.
Í október 1945 skrifaði hinn 21 árs gamli Elías í skáldadagbók
sína, sem hann nefndi „Skáldu“, um nokkuð sérstaka ákvörðun
sem hann hafði tekið. Hann hafði þá lengi hugsað um og unnið
að skáldsögu um ungan samkynhneigðan mann að nafni Halldór
Óskar. Elías langaði til útlanda til að fá næði til að vinna að ritun
þessarar sögu en vandamálið var að til þess þurfti hann peninga.
Hann ákvað þá að til að vinna sér inn aur þýddi ekkert annað en
skrifa aðra skáldsögu fyrst og selja hana útgefanda. Til að geta
lokið ritun þessarar nýju sögu á sem stystum tíma setti hann sér að
skrifa þrjár síður á dag, hvorki meira né minna:
Ég vanda mig ekkert við hana, enda er tilbúningur hennar einungis
liður í fjárhagsplani. Þegar ég hefi gengið frá henni ætla ég að
reyna til við einhvern útgefanda og reyna að fá þrjú þúsund fyrir
handritið. Það ætti aldrei að verða síðar en í lok janúar. Erfi ðasta
verkið verður að fá útgefanda, – það næsterfi ðasta að vélrita
söguna. Síðan ætla ég að taka til við „Man ég þig löngum“, sem
ég geri ráð fyrir að ljúka við í ágúst eða september í fyrsta lagi
og senda svo í verðlaunasamkeppni Menningarsjóðs og Þjóðvina-
félagsins. Ég mun vanda mig ca 10 sinnum meira við þá sögu, –
bókstafl ega séð.1
Þessi áætlun gekk nokkurn veginn eftir og tímamót urðu í lífi
Elíasar, þótt verkinu hafi seinkað örlítið. Hann lauk ritun fyrstu
skáldsögu sinnar, Eftir örstuttan leik, í apríl 1946, fékk greidd
ritlaun frá Ragnari í Smára seint í júní, sagði upp vinnunni á
Alþýðublaðinu og var kominn til Kaupmannahafnar viku síðar
þar sem hann dvaldi í rúmt ár og lauk við að skrifa Man eg þig
löngum. Sú bók kom raunar ekki út fyrr en þremur árum síðar en
hún er ein fyrsta íslenska skáldsagan þar sem aðalpersónan er
sam- eða tvíkynhneigð.
Einurð og metnaður þessa unga rithöfundar er aðdáunarverður
og birtist ekki síður í þeim vinnubrögðum sem hann tileinkaði
sér áður en hann skrifaði Vögguvísu. Elías fékk hugmyndina að
Vögguvísu á billjardstofu í miðborg Reykjavíkur þar sem hann
fylgdist með samskiptum unglinga, og við ritun skáldsögunnar
studdist hann við slangurorðasafnið sem hann hafði sjálfur sett
saman.2 Skáldsögur Elíasar eru Reykjavíkursögur sem fjalla um
ungt fólk í nýrri borg þar sem sveitalífi ð er víðs fjarri. Hann
skrifaði um þann heim sem hann þekkti en hann var fæddur og
uppalinn í Reykjavík og fylgdist með henni breytast úr 20.000
manna bæ árið 1924 í 56.000 manna litla en nýríka borg eftir
síðari heimsstyrjöld. Óhætt er að segja að Elías hafi á sínum
yngri árum verið fyrst og fremst höfundur samtímans og verið trúr
þeirri tilvitnun sem fi nna má skrifaða fremst í vasadagbók hans
frá 1942: „Skáldið á að marka sér svæði, þar sem það stendur
andspænis hjartslætti tilverunnar.“3
METNAÐARFULLUR
REYKJAVÍKURHÖFUNDUR