Spássían - 2011, Side 18

18
Nada
kemst síðan að
því að geimverur vinna með
mennskum yfirvöldum og ætla sér að taka
yfir plánetuna. Gleraugun sýna honum líka
hvernig annar hver maður hefur umbreyst
í geimveru og fyrr en varir er Nada orðinn
hluti af andófshreyfingu sem ætlar sér að
stöðva áform kúgaranna og frelsa mannfólkið
með því að vekja það til umhugsunar.
Boðskapurinn er augljós. Carpenter hefur
skapað bítandi samfélagsádeilu sem skiptir út
ráðandi kapítalisma fyrir innrás úr geimnum
og túlkar tíðarandann og vonleysið sem hann
upplifði sjálfur á Reagan-árum Bandaríkjanna.
Mögulega mætti gagnrýna They Live einmitt
fyrir það hversu augljós boðskapurinn er, en
það er jafnframt eitt af því sem gerir myndina
svo heillandi. Dreymir ekki alla hugsjónamenn
einhvern tímann um að eignast gleraugu sem
gætu vakið fólk til umhugsunar og hjálpað
því að efast um ráðandi hugmyndafræði?
Skilaboðin eru hrein og skýr og ég þreytist
aldrei á að horfa á George Nada berja á
boðskapnum. Ég veit líka að ég er ekki einn
um það. Langvarandi vinsældir They Live hjá
þeim sem til myndarinnar þekkja bera vitni
um hversu sterk allegorían er enn þann dag
í dag, enda hefur lítið breyst til hins betra í
neyslusamfélaginu.
They Live er fjarri því að vera einföld
afþreying eða heilalaus „b-mynd“, eins og hún
gæti virst vera í fljótu bragði. Hún er hluti af
ferilskrá leikstjóra sem hefur markvisst sýnt
andóf og frumleika í verki og á skilið mun
breiðari áhorfendahóp (og fræðimannahóp)
en hann hefur hlotið hingað til. They Live
er kjörið dæmi um stíl Johns Carpenters og
mátt hans til að blanda saman geirum og
setja á svið persónulega og einstaka túlkun
á kvikmyndaforminu. Hún
er þrælskemmtileg sem
hasarmynd og hressandi
á köflum sem einföld
afþreying (þarna má
m.a. finna eitt lengsta
og fyndnasta slags-
málaatriði sem fest
hefur verið á filmu)
en inniheldur líka
flóknar samræður við
kvikmyndahefðina
(í gegnum hrylling,
vísindaskáldskap og vestra) jafnt sem
menninguna, umhverfið og samfélagið í heild.
LITRÍKUR FERILL
John Carpenter hefur verið tilraunaglaður frá
upphafi og fyrstu myndirnar á ferlinum voru
bæði ódýrar og vel gerðar. Útskriftarmyndin
hans úr kvikmyndaskóla, Dark Star (1974),
sem hann skrifaði ásamt Dan O’Bannon
(handritshöfundi Alien, 1979), er frumleg og
snjöll paródía af 2001: A Space Odyssey (1968)
eftir Kubrick. Þar segir frá nokkrum geimförum
sem dauðleiðist í vinnunni. Þeir ferðast
um sólkerfið, rekast á óvenjuleg lífsform
og þurfa að rökræða við heimspekilega
þenkjandi sprengju. Fyrir utan að vera bæði
vel skrifuð og þrælfyndin, þá lítur myndin
Dark Star merkilega vel út miðað við að hún
var gerð fyrir lítinn sem engan pening og
stenst tímans tönn sem ein af áhugaverðustu
vísindaskáldsögumyndum geirans.
Vestrinn er aldrei langt fjarri í kvikmyndagerð
Carpenters og þrátt fyrir að sögusvið
spennumyndarinnar Assault on Precinct 13
(1976) sé Los Angeles samtímans, þá er hún
óður leikstjórans til klassíska vestrans og þá
sérstaklega hetjunnar sinnar, Howard Hawks,
og myndar hans Rio Bravo (1959). Varla þarf
að kynna hina áhrifamiklu mynd Halloween
(1978), en hún kom nafni leikstjórans á kortið
og gerði allt brjálað í hnífsstungumyndum
vestanhafs. Eftir þá velgengni átti Carpenter
auðveldara með að fá pening, en hélt engu
að síður áfram að vinna sjálfstætt. The Fog
(1980) er vel heppnuð draugasaga af klassíska
skólanum, en stórvirkið Escape from New York
(1981) er líklega skýrasta dæmið um hæfileika
Carpenters til að blanda saman geirum (hér
mætir vestrinn vísindaskáldskap og pönki) og
skapa sinn eigin heim: Níhilíska og napurlega
veröld þar sem Bandaríkin eru orðin fasískt
óþrifabæli ofbeldis og glæpa.
Eftir Escape hafði Carpenter náð
athygli stórlaxanna í Hollywood og næstu
fjórar myndir voru allar framleiddar af
draumaverksmiðjunni. The Thing er nú
almennt talin ein besta hryllingsmynd allra
tíma, en henni var ekki vel tekið árið 1982
og kolféll fyrir krúttspili Spielbergs, E.T.,
sem kom út sama sumar. Almenningur vildi
sæta og góða geimveru, ekki óskiljanlegan
og hrottalegan hlut Carpenters. Myndin
er endurgerð í The Thing From Another
World (1951) eftir átrúnaðargoðið Hawks,
en Carpenter fer allt aðra leið og setur á
svið sannkallaða hryllingsfantasíu með hjálp
brautryðjandi tæknibrellna. The Thing segir frá
hópi vísindamanna sem vekur upp ævaforna
lífveru á Suðurheimsskautinu. Smátt og smátt
byrjar „hluturinn“ að nærast á mönnunum og
taka yfir líkama þeirra. Undir fjarstæðukenndu
yfirborðinu býr einföld saga um mannlegt eðli,
ofsóknarbrjálæði og óhugnaðinn sem fylgir
Plakat fyrir fyrstu
mynd Carpenters, Dark
Star (1974) - auglýst
sem paródía af 2001
eftir Kubrick
Carpenter kemur með
spennandi pælingar um eðli
trúarbragða og vísinda, en
fyrst og fremst hugleiðingu
um þrá mannsins til að skilja
heiminn og hryllinginn sem
fylgir því að geta aldrei útskýrt
tilveruna til fulls.
Kurt Russell og John
Carpenter stilla sér upp
til að kynna Big Trouble in
Little China (1986)