Spássían - 2011, Síða 19

Spássían - 2011, Síða 19
19 þegar engum er treystandi. Óþarfi er að eyða mörgum orðum á næstu tvær myndir, Christine (1983) og Starman (1984), sem báðar voru vinsælar á sínum tíma en heldur óspennandi. Stúdíótímabilinu lauk hins vegar með vanmetnu hasarmyndinni Big Trouble in Little China (1986), sem kolféll í bíó, líklega vegna þess að hún var einfaldlega á undan sinni samtíð. Um er að ræða frumlega og léttgeggjaða blöndu af kínverskum bardagamyndum og klassískum vestrum, af Kung-Fu og John Wayne, en Big Trouble er að vissu leyti forveri asísku áhrifabylgjunnar sem reið yfir Hollywood á tíunda áratugnum. Carpenter gerir auk þess góðlátlegt grín að hefðbundnu bandarísku hasarhetjunni, sem skilur sjaldnast hvað er á seyði og veltur í gegnum myndina að mestu leyti eins og illa gerður hlutur. Líkt og The Thing hefur Big Trouble hlotið uppreisn æru á vídeómarkaðnum síðar meir og státar nú af dyggum aðdáendahópi. En tapið á sínum tíma leiddi til þess að Carpenter datt út úr stúdíókerfinu, enda hafði hann ekki átt góð samskipti við framleiðendur. Hann vildi frekar vera blankur og geta ráðið sér sjálfur en að sigla lygnan sjó meginstraumsins, og sneri því aftur inn í hið óháða þar sem hann hélt áfram að gera ódýr og vanmetin meistaraverk á borð við fyrrnefnda mynd They Live og furðuverkið Prince of Darkness (1987). Sú síðarnefnda blandar saman vísindaskáldskap og kristinni trú, djöflinum og stjarneðlisfræði. Alveg sérstaklega frumleg blanda sem kann að hljóma fáránlega, en heldur vatni frá upphafi til enda. Carpenter kemur með spennandi pælingar um eðli trúarbragða og vísinda, en fyrst og fremst hugleiðingu um þrá mannsins til að skilja heiminn og hryllinginn sem fylgir því að geta aldrei útskýrt tilveruna til fulls. Eftir níunda áratuginn hefur Carpenter því miður dalað jafnt og þétt, en ein mynd ber höfuð og herðar yfir allt á síðari hluta ferilsins. Rauður þráður í gegnum heildarverk Carpenters sýnir langvarandi áhrif frá rithöfundinum H.P. Lovecraft – sérstaklega í The Thing og Prince of Darkness – en með tilkomu In The Mouth of Madness (1994) steig leikstjórinn beint inn í veröld Lovecraft og hreiðraði um sig. Um er að ræða líklega bestu kvikmyndaaðlögun á verkum Lovecraft sem gerð hefur verið, án þess þó að hún byggi beinlínis á einhverri ákveðinni sögu. Myndin er fyrst og fremst virðingarvottur um andrúmsloftið sem einkennir Lovecraft, en þar að auki er hún mikill leikur að sjálfsmeðvitund og „meta-fiction“, þar sem aðalpersónan hverfur inn í höfundarverk annarrar persónu og skáldskapurinn tekur að brjóta sér leið inn í veruleikann. Ennfremur leikur Carpenter sér að gagnrýni á hrylling sem spillandi og hættulegt listform, þar sem hann setur á svið hryllingshöfund sem skrifar svo hrottalega smitandi texta að lesendurnir missa vitið og verða gjörsamlega ofbeldissjúkir. ANDÓFSMAÐUR OG AUTEUR Í nýlegu viðtali í hryllingsspjallþáttunum Post Mortem with Mick Garris (2011) kemur upp spurningin um andófið sem er svo ríkjandi í kvikmyndagerð Carpenters og þá sérstaklega vantraust gagnvart yfirvaldinu. Hann játar að þessi tilhneiging endurspegli persónuleika hans að miklu leyti og segist meir að segja efast um sjálfan sig sem yfirvald í föðurhlutverkinu.1 Andófsþráðurinn virðist að vissu leyti vera óaðskiljanlegur þáttur heimssýnar Carpenters og um leið táknrænn fyrir hans eigin feril. Honum hefur ávallt liðið best sem útlaga í Hollywood en hefur að sama skapi þurft að strita fyrir sjálfstæðinu. Eftir gullöld áttunda og níunda áratugarins hefur honum aðeins fatast flugið og virðist hann nú að miklu leyti andlaus eftir áratuga baráttu við kvikmyndaheiminn. Af fyrrnefndu viðtali að dæma sýnist meistarinn einfaldlega vera orðinn of gamall og þreyttur til að takast á við harkið sem fylgir því að þurfa endalaust að redda pening án þess að selja sig. Síðustu ár hefur Carpenter hlotið dálitla athygli frá fræðaheiminum, þ.e. fyrir utan undirgeira hryllingsfræðanna. Gagnrýnendur Cahiers du Cinéma í Frakklandi hafa þegar skilgreint hann sem „auteur“ og þar með sett hann í verðskuldaðan hóp mikilvægra leikstjóra.2 Það sama má segja um yfirgripsmikla grein á vefritinu Senses of Cinema, sem upphefur feril og stíl leikstjórans og færir rök fyrir því hvers vegna Carpenter á skilið að vera settur inn í flokkinn „Great Directors“ á heimasíðunni þeirra.3 Í þeirri grein er talað um myndbyggingu, heildarvinnslu, þemu, listræna sýn og frumlega nálgun á ólíkar hefðir, svo eitthvað sé nefnt. Í raun er hægt að draga þetta allt saman í hugmyndina um stemningu. Það fer ekki framhjá neinum þegar John Carpenter mynd byrjar að rúlla og sú tilfinning kristallast í tónlistinni. Allir sem þekkja Carpenter kannast við kvikmyndatónlistina, sem hann semur oftast sjálfur: minimalísk og tölvuvædd, gædd djúpum bassatónum, einföldum trommuheilum og dreymandi hljóðgervlum. Með Carpenter sándtrakk í eyrunum umbreytist veruleikinn á svipstundu. Meir að segja meistari Morricone, í eina skiptið sem hann samdi fyrir Carpenter, leystist upp innan í hljóðheimi leikstjórans og hvarf inn í formúlurnar hans. Líklega er það vegna þess að Carpenter er fyrst og fremst þekktur sem hryllingsleikstjóri að hann hefur ekki átt auðvelt með að rata til víðari áhorfendahóps. Carpenter vinnur í „óæðri“ listgrein innan hefðbundins metaorðastiga og hefur gjarnan verið meðhöndlaður og jafnvel afskrifaður sem „bara“ b-mynda leikstjóri. En það er einmitt á „lága planinu“ sem listin getur fengið að vera frjáls, ódýr og óháð, og það ber ekki að vanmeta. John Carpenter er lifandi sönnun þess og hann á frátekinn stóran sess í kvikmyndasögubókum framtíðarinnar, sjáið bara til. Því um leið og við erum reiðubúin að líta í gegnum hryllingsyfirborðið og taka saman alla þættina sem einkenna heildarverk Carpenters, kemur fljótlega í ljós að hann er ekki aðeins góður hryllingsleikstjóri, heldur kraftmikill, frumlegur og framsýnn listasmiður sem á erindi til allra áhugamanna um líflega kvikmyndagerð. 1 Post Mortem with Mick Garris, fyrsta sería, sjötti þáttur, FEARnet, mars 2011, sótt 30. maí 2011 af http://www.fearnet.com/shows/post_ mortem/index.html. 2 Klinger, Gabe, „Stalled auteurism: John Carpenter’s Ghosts of Mars“, Senses of Cinema, 2001, sótt 30. maí 2011 af http://archive. sensesofcinema.com/contents/01/17/ghost. html. 3 Lanzagorta, Marco, „John Carpenter“, Great Directors. Senses of Cinema, 25. tbl., 2003, sótt 30. maí 2011 af http://www.sensesofcinema. com/2003/great-directors/carpenter/. Alice Cooper í aukahlutverki í Prince of Darkness (1987) Prince of Darkness blandar saman vísindaskáldskap og kristinni trú, djöflinum og stjarneðlisfræði. Alveg sérstaklega frumleg blanda sem kann að hljóma fáránlega, en heldur vatni frá upphafi til enda.

x

Spássían

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Spássían
https://timarit.is/publication/1454

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.