Morgunblaðið - 27.02.2020, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 2020
ADHD er taugaþroskaröskunsem einkennist af athyglis-bresti með eða án ofvirkni og
hvatvísi. Um 5-10% barna og ung-
linga greinast með ADHD. Einkenni
ADHD geta haft hamlandi og víðtæk
áhrif á líf barna og unglinga í skóla,
heima og í félagslegum samskiptum
og getur leitt til skertra lífsgæða. Ef
börn fá ekki viðeigandi meðferð geta
komið fram ákveðnar fylgiraskanir,
s.s. skert námsframvinda, félagslegir
erfiðleikar, kvíði, þunglyndi og slök
sjálfsmynd. Meðferð við ADHD felst
í samræmdum meðferðarúrræðum,
s.s. fræðslu- og færninámskeiðum
fyrir foreldra, þjálfunarnámskeiðum
fyrir börn, aðlögun og stuðningi í
skóla og meðferð sálfræðinga auk
þess sem lyfjameðferð kemur til álita
ef önnur úrræði skila ekki tiltækum
árangri. Örvandi lyf við ADHD eru
árangursrík í u.þ.b. 80% tilfella hjá
þessum aldursflokki.
Lyfin eru örugg
Ýmsar spurningar brenna á for-
eldrum varðandi lyfjagjöf við
ADHD. Flestar rannsóknir sem
gerðar hafa verið eru á börnum á
grunnskólaaldri og hafa sýnt fram á
að þegar lyfin eru notuð eftir leið-
beiningum læknis eru þau örugg. Al-
gengustu aukaverkanir eru minni
matarlyst og erfiðleikar með að
sofna á kvöldin. Metið er í hverju til-
felli fyrir sig hvort aukaverkanirnar
skerði lífsgæði og ef svo er er lyfja-
töku hætt og þá oft annað lyf prófað.
Ein algengasta spurning foreldra er
hvort börn sem fara á lyf séu í auk-
inni hættu á áhættuhegðun, s.s.
áfengis- og fíkniefnavanda eða af-
brotahegðun. Þekkt er að einstak-
lingar með ADHD eru í aukinni
hættu á slíkri hegðun ef þau fá ekki
viðeigandi meðferð. Langtíma-
rannsóknir hafa sýnt að lyfja-
meðferð eykur ekki líkurnar á því og
sumar rannsóknir hafa jafnvel sýnt
fram á að lyfjagjöf hafi verndandi
áhrif. Önnur algeng spurning er
hvort lyfin séu ávanabindandi eða
valdi vímu. Ef lyfin eru einungis not-
uð í meðferðarskömmtum er það
ekki raunin. Aðrar áhyggjur for-
eldra eru að lyfin valdi persónu-
leikabreytingum og deyfi börnin.
Tilgangur lyfjanna er að bæta virkni
heilans sem leiðir til aukinnar getu
til að fylgjast með, hafa stjórn á
sinni hegðun og draga úr ofvirkni.
Ef börnin verða flöt eða áhugalaus
er það óæskileg og óásættanleg
aukaverkun lyfjanna og er þá full
ástæða til að hætta inntöku þess eða
skipta um lyf.
Eftir þörfum barnsins
Það er einstaklingsbundið hvort
taka þurfi lyfin alla daga og fer það
eftir þörfum barnsins. Yfirleitt fá
börn ekki fráhvörf ef tekin eru lyfja-
hlé og því er hægt að stjórna lyfja-
gjöf eftir þörfum barnsins. Börn og
foreldrar spyrja gjarnan hvort þörf
sé á ævilangri meðferð. Svarið er að
einkenni ADHD breytast gjarnan
með tímanum hjá fólki. Yfirleitt
minnka ofvirkni- og hvatvísis-
einkennin en áfram eru erfiðleikar
með athygli og skipulag. Margir
geta tileinkað sér færni og tækni til
að skipuleggja líf sitt þannig að ekki
er þörf á lyfjameðferð á fullorðins-
árum. Mikilvægt er að hafa í huga að
börn og unglingar sýna misalvarleg
eða hamlandi einkenni og því er
nauðsynlegt að sníða meðferð hvers
einstaklings fyrir sig. Gott utanum-
hald og eftirfylgd skiptir höfuðmáli.
Svörin um lyfjagjöf við ADHD
Taugaröskun Einkenni ADHD breytast gjarnan með tímanum hjá fólki. Yfirleitt minnka ofvirkni- og hvatvísis-
einkennin en áfram eru erfiðleikar með athygli og skipulag, en sumir geta þó komið þar með krók á móti bragði.
Heilsuráð
Nína Sigurveig Björnsdóttir
læknir á Þroska- og
hegðunarstöð Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins
Unnið í samvinnu við Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins.
Um 40 leiðir í grunn- og framhalds-
námi og fjölbreyttir undraheimar
tækni og vísinda eru meðal þess sem
bíður gesta sem heimsækja Háskóla
Íslands á Háskóladaginn, sem er nk.
laugardag, 29. febrúar, milli klukkan
12 og 16. Einnig fer fram kynning á
margþættri og öflugri starfsemi og
þjónustu Háskólans og þá geta gestir
skoðað rannsóknastofur, tæki, búnað
og húsakynni.
Starf félags-, mennta- og heil-
brigðisvísindasviðs verður kynnt á
annarri hæð Háskólatorgs. Mennta-
vísindasvið verður með sína kynn-
ingu á 2. hæð aðalbyggingar HÍ og í
Öskju má kynna sér hvað er í boði í
verkfræði og á náttúruvísindasviði.
Auk Háskóla Íslands munu Háskól-
inn á Akureyri, Háskólinn á Hólum og
Landbúnaðarháskóli Íslands á Hvann-
eyri verða með námskynningu á há-
skólasvæðinu, það er á 1. hæð Há-
skólatorgs. Háskólinn á Bifröst
kynnir nám sitt á Háskólatorgi og í
HR. Háskólinn í Reykjavík er með
námskynningu í eigin húsakynnum
við Öskjuhlíð og Listaháskóli Íslands
kynnir sínar námsleiðir í húsi sínu á
Laugarnesi.
Háskóladagurinn fram undan
Kynna nám og
vísindastarf
Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson
Háskóladagur Gestir fá meðal ann-
ars að kynnast heimi vísindanna í HÍ.
QASHQAI 4X4
SJÁLFSKIPTUR
NISSAN
Gríptu einn nýjan Nissan Qashqai með sjálfskiptingu og hinu fullkomna Nissan
Intelligent fjórhjóladrifi. Nissan Qashqai er einn best útbúni sportjeppinn á markaðnum.
Honum fylgir fullkomið leiðsögukerfi með Íslandskorti, 7" upplýsingaskjár með
samþættingu við snjallsíma, bakkmyndavél, 17" álfelgur og margt fleira.
NÝR QASHQAI ACENTA
VERÐ: 5.340.000 KR.
VERIÐ VELKOMIN Í REYNSLUAKSTUR
BL ehf
Sævarhöfða 2 / 110 Reykjavík
525 8000 /www.bl.is
Bílasalan Bílás
Akranesi
www.bilas.is
431 2622
Bílasala Akureyrar
Akureyri
www.bilak.is
461 2533
Bílaverkstæði Austurlands
Egilsstöðum
www.bva.is
470 5070
IB ehf.
Selfossi
www.ib.is
480 8080
BL söluumboð
Vestmannaeyjum
481 1313
862 2516
Bílasala Reykjaness
Reykjanesbæ
www.bilasalareykjaness.is
419 1881
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
9
8
1
0
5