Samtökin '78 - 30 ára Afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2008, Qupperneq 76

Upp úr 1990 breyttust viöhorfin hratt og þrír höfundar vöktu mikla
eftirtekt fyrir djarfar og litrfkar lýsingar á hinsegin viðfangsefnum.
Kristín Ómarsdóttir sendi frá sér skáldsöguna Dyrnar þröngu árið 1995,
þar sem sögusviðið er eins konar draumaheimur þar sem allt getur
gerst - og gerist. Þórunn Björnsdóttir er stödd á Sikiley f ferðalagi með
eiginmanni sínum, en þegar hann veikist skyndilega fer hún í ferðalag til
borgarinnar Dyrnar þröngu, þar sem kynlegar persónur, losti og freistingar
mæta henni á hverju
götuhorni. Geir Svansson
bókmenntafræðingur
kemst svo að orði að
skoðunarferð Þórunnar um
borgina verði „eins konar
rannsókn á (ófullnægðri/
ófuiinægjanlegri) þrá, hvort sem hún er gagn-, sam-, eða tvíkynhneigó."
Kennslukonan fröken Hrís er ein þeirra sem haldin er óstjórnlegri þrá
eftir Þórunni, og gegnum alla bókina gerir höfundur sér að leik aó skjöna
kyngervi og „gera kynusla" á eftirminnilegan hátt.
Z: Ástarsaga eftir Vigdísi Grímsdóttur kom út 1996 og var fyrsta íslenska
skáldsagan sem fjaiiaði á opinskáan hátt um ástarsamband tveggja
kvenna. Bókin hlaut mikla athygli ogvar með söluhæstu skáldsögum árið
sem hún kom út. í blaöadómi kallaði Bergljót Davíðsdóttir Z: Ástarsögu
„tímamótaverk sem hugsanlega brýtur blað í bókmenntahefð okkar og
trúlega lengra en sjóndeildarhringur okkar nær.“ Sagan gerist á einni
nóttu og segir frá Önnu, sem er dauðvona og fiýr af sjúkrahúsi til að ráða
eigin dauðdaga. í samtölum og leit aðstandenda hennar, ástkonunnar Z,
systurinnar Arnþrúðar og sambýlismanns hennar, rifjast upp fortíð þeirra
allra.
Eins og Geir Svansson hefur bent á er Z einmitt „úthýsti bókstafurinn"
og á því greinilega samsvörun með félagslegri stöðu söguhetjunnar sem
lesbíu. Geir bendir einnig á að Vigdís stilli upp samböndum systranna
sem algjörum andstæðum; lesbíska sambandið erdauðadæmt en hið
gagnkynhneigða er það hins vegar ekki. Þegar Z ákveður að viðurkenna
ást sína á annarri konu og yfirgefur sambýlismann sinn kostar það hana
fordæmingu vina, vandamanna og í raun þjóðfélagsins alls.
Ástleitnar konur eru áberandi í Ijóðabók Vigdísar Grímsdóttur, Lendar
elskhugans (1991), en mun opinskárri og meira „hinsegín" er Ijóðabók
Böðvars Björnssonar frá árinu 1993, Dagbók Önnu Frík. Það hefur lítið
farið fyrir þessari óvenjulegu bók sem er eins konar „coming out“-frásögn
í bundnu máli, eða „ort
undir rokkhætti" eins og
höfundur tekur sjálfur fram
í formála. í bókinni segir frá
Önnu Frík, ungum homma
sem kemur út úr skápnum
og heldur á vit ævintýranna
í útlöndum. „Gay Guide:
Kaupmannahöfn aftanfrá"
er heiti eins Ijóðsins, og í
„Berlin Alexanderplatz" selur
Anna sig á götuhornum og lestarstöðvum Berlínar.
Guðbergur Bergsson er eitt frumlegasta og uppátektarsamasta
„hinsegin" skáld íslendinga. Stærsta verk hans um hinsegin efni er skáld-
sagan Sú kvalda ást sem hugarfylgsnin geyma, sem kom út 1993. Þar
er sagt frá manni sem lifir að því er virðist vammlausu lífi, er eiginmaður
og faðir og starfar í menntamálaráðuneytinu. Þegar hann hellir sér út í
ástarsamband meó öðrum giftum manni verður útkoman flókinn vefur
tilfinninga og spurt er spurninga um ástina, tilgang hennar og möguleika.
Dagbókarskrifarinn reynir ítrekaó að negla sig fastan á ástmann sinn,
en hefur ekki árangur sem erfiði. Dauðinn er sífellt nálægur í sögunni,
og í greiningu sinni á bókinni í tímaritinu Skírni bendir Geir Svansson á
að strax í formála fái lesandinn vitneskju um að dagbókarskrifarinn sé
með alnæmi, og líklega ástmaður hans einnig. „Dauðinn vofir því yfir
frásögninni eftir það og getur ekkí annað en litað hana."
En Guðbergur hefur sent frá sér fleiri eftirminnilega texta þar sem reynsla
samkynhneigðra er í brennidepli. í safnbókinni Tundurdufl - Erótískar
sögur skrifaði
Guðbergur lítinn
þátt sem nefnist
„Um endurtekna
fundi." Þar segir
frá skyndikynnum
tveggja karlmanna,
og Ifkt og í
skáldsögunní er
dregin upp mynd
af ást í leynum,
innantómri
fullnægingu
skyndikynnanna.
í lokin stendur
sögumaður frammi
fyrir því að dýpri
Maður verður að vera óhræddur við ástina
hvert sem hún kann að stefna, hún er
stöðugt á réttri leið, hún villist aldrei af
vegum sínum og hún fer heldur ekki
mannavillt.
-- Guðbergur Bergsson (Sú kvalda ást sem
hugarfylgsnin geyma)
Mikið skelfilega eru kynvillingar kynvilltir
og þeir kunna bara hreint ekkert annað
svo ku þeir vera öfugir allir með tölu
þó þeir eigi að vita það er stranglega bannað
svo klæmast þeir líka og káfa á þér og öllum
og kyssast jafnvel og margt verra þeir reyna
netsokkum blúndunærbuxum mínípilsum
úr næloni undir gráum tvídfötum leyna
svo lifa þeir í dauðasyndunum saman
og satans eldaðri blessun ákaft fagna
ofurseldir erginnar lævísum losta
uns logarnir þá sleikja upp til agna
Böðvar Björnsson (Dagbók Önnu Frík)