Morgunblaðið - 14.11.2020, Qupperneq 52

Morgunblaðið - 14.11.2020, Qupperneq 52
52 MENNING MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 2020 Sömu höfundar gáfu út Fuglaárið 2018, skemmtilega ogáhugaverða bók sem til-nefnd var til bókmennta- verðlauna. Nú eru hestar í brenni- punkti, frá a-ö ef svo má segja. Tegundarsagan er hnyttilega rakin, fjallað er um hesta í Íslendinga- sögum, Eddu Snorra og þjóðsögum, fjölbreyttar sögur eru hér um eðli, greind og hegðun hesta, raktir eru málshættir og orðtök sem lúta að hestum og hestamennsku, reiðbúnaði lýst og klæðnaði, rakin eru ótal orð um hesta við myndir sem börn teikn- uðu, birt eru ljóð um dýrið og hér er meira að segja uppskrift að folalda- gúllasi! Hér er líka lýst gangteg- undum íslenska hestsins og vikið að margvíslegum litbrigðum hans. Allt er þetta bráðskemmtilegt. Hjörleif- ur skrifar ansi kankvísan stíl og fjörlegan, setur hluti í skemmtilegt og oft óvænt samhengi, orðin víða valin af stakri snilld. Homo sapíens var t.d. ekki „úrtökufljótur“ að hlaupa (11), botninn á Tjörninni í Reykjavík var „ræpumjúkur“ (115), Rauðka var „hagaljómi“ (104). Lokadagur fær líka sérstaka merk- ingu í frásögninni af viðskiptum Loka við jötun og Svaðilfara; Loka- dagur með stórum staf er tvíræður. Þetta er bók fyrir börn og full- orðna. Þar sem mörg börn munu skynja spennu og átök glotta full- orðnir við tönn eða skella upp úr, t.d. þar sem lýst er björgun hrossa úr Reykjavíkurtjörn og þætti Fjöln- is Þorgeirssonar í því máli. Hann snaraði sér úr frakka, steig niður í vökina og fékk hestum viðspyrnu fyrir fætur á læri sér og björguðust svo allir. Síðastur upp úr vatninu var Fjölnir: „Hann hristi sig eins og klárarnir svo klakahröngl og mó- rautt jökulvatn bogaði af honum en gekk því næst stillilega til unnustu sinnar sem færði hann aftur í frakk- ann. Einhverjir þóttust sjá að hann haltraði lítillega í þann fótinn sem litlu áður var þrepskjöldur og fót- festa tíu mestu gæðinga landsins sem þarna voru, skaflajárnaðir, heimtir úr kaldri greip heljar – en Fjölnir brá ekki svip og glotti kalt“ (115). Hér verða börnin andaktug en við fullorðnir hugsum til Gunn- laugs ormstungu sem jafnan gekk óhaltur. Í einum kafla er lýst goð- sagnakenndum hestum og tengslum þeirra við guði, menn eða vættir. Þar er m.a. þetta: „Jesús var hins vegar ekki mikill hestamaður. Hann reið á asna inn í Jerúsalem. Annars var hann mest á rölti með postulun- um og enn í dag er talað um post- ulahestana þegar menn fara fót- gangandi“ (26). Annars staðar er lýst hrossagæslu Grettis þegar Kengála vildi endilega halda sig úti: „Hún var nokkurs konar gangandi veðurviti á fjórum fótum og með fax. Hún faxaði veðurskeytin – náðuð þið þessum? Nei, kannski ekki, en hún starfrækti sem sagt nokkurs konar einkarekna veðurspádeild. Verðurspáin var einföld: Ef Keng- ála fór inn í hesthús var það appels- ínugul viðvörun. Þá var von á ill- viðri“ (53). Það er ekki einfalt að teikna eða mála hesta. Snillingar á því sviði voru Jón Stefánsson, Sigurður Sig- urðsson og Jóhannes Geir sem allir ólust upp í Skagafirði og ekki leið sá dagur að þeir sæju ekki hesta, í öll- um veðrum, hlaupandi, í höm, liggj- andi o.s.frv. Rán teiknar mjög fjöl- breyttar myndir í þessa bók, lýsir þar karakter hesta fremur en útliti þeirra á raunsæislegan hátt. Það tekst henni prýðilega. Yfir teikning- unum er á köflum barnalegur blær sem hentar efninu vel, t.d. eldgosið bls. 57 og hestalitamyndirnar bls. 70 og áfram. Nokkrar myndasögur eru með texta Hjörleifs, bráðfyndnar. Þá eru á nokkrum stöðum viðameiri málverk. Ættartala Loka (35) er ljómandi vel gerð svo eitthvað sé nefnt af afskaplega fjölbreyttu myndefni. Umbrotið er órólegt og síbreytilegt bókina í gegn og ein- kennandi er að margir litir eru á bókarpappírnum í grunninn. Ég mæli eindregið með þessari bók. Hún er bráðskemmtileg, fynd- in og fjörlega skrifuð og myndlýst með ágætum. Ég vænti þess að bæði börn og fullorðnir skemmti sér vel við lesturinn. Ekki bara hesta- menn heldur við hin líka. Morgunblaðið/Kristinn Magnússon Höfundarnir „Ég mæli eindregið með þessari bók. Hún er bráðskemmtileg, fyndin og fjörlega skrifuð og myndlýst með ágætum,“ skrifar gagnrýnandinn um samstarfsverkefni Ránar Flygenring og Hjörleifs Hjartarsonar. Hestasögur - mál og myndir Hestar bbbbn Eftir Hjörleif Hjartarson og Rán Flygenring. Angústúra, 2020. Kilja, 184 bls. SÖLVI SVEINSSON BÆKUR Hestar eru hagaljómi Hryllingurinn hefur gjarn-an verið nærri í spennu-bókum Yrsu Sigurð-ardóttur og í Bráðinni, nýjustu glæpasögu hennar, togast á raunveruleiki og reimleikar um há- vetur með þeim afleiðingum að jafn- vel dýrum verður ekki um sel. Hvað þá persónum og leikendum. Ungt fólk er gjarnan hvatvíst, veigrar sér ekki við hlutina og með sjálfs- traustið að leiðar- ljósi lætur það kylfu ráða kasti. Í Bráðinni á þetta á við tvenn hjón um þrítugt, Dröfn og Tjörva og Agnesi og Bjólf, sem kynnast Hauki í matarboði. Hann vinnur að doktorsverkefni og þau ákveða, undir áhrifum áfengis, að fara með honum í leiðangur að sækja ákveðin gögn í Lónsöræfum. Ekkert mál fyrir fólk sem getur allt og gerir það sem það vill, fatnaður keyptur samkvæmt nýjustu tísku – skítt með notagildið – og haldið í óvissuferð í óbyggðum. Enginn undirbúningur, bara af stað. Stuð fyrir partíljón í Reykjavík að fara út fyrir malbikið og vera utan þjónustusvæðis í nokkra daga. Annar angi sögunnar tengist rat- sjárstöðinni á Stokksnesi, skammt frá Höfn í Hornafirði. Þar vinna Er- lingur og Hjörvar, tveir einfarar og ómannblendnir menn, og er sá síðar- nefndi, sem er vonlaus í sam- skiptum, nýkominn til starfa. Köttur í stöðinni er besti félagsskapur hans og segir það mikið um mann sem er annars í stöðugum samskiptum við menn vegna vinnunnar. Börnin tala helst ekki við hann og sambandið við bróðurinn er stopult enda hafa þeir ekkert að segja. Jóhanna, björgunarsveitarkona í Björgunarfélagi Hornafjarðar og eiginkona Geira lögreglumanns á Höfn, lokar þríhyrningnum og er límið í sögunni, er beint og óbeint sá einstaklingur, sem tengir angana saman. Það er samt ekki sjálfgefið og mótlætið er ekki auðvelt viður- eignar. Á öllum stöðunum gerast eða hafa gerst válegir atburðir, sem snerta helstu persónur. Sumar þeirra heyra þrusk, sem engin skýring er á, þær sjá sýnir, finna fyrir snertingu. Óþægindin stigmagnast, óttinn tek- ur völdin og erfitt reynist að greina á milli raunveruleika og ímyndunar. Andrúmsloftinu má líkja við gos í hver. Fyrst er allt rólegt á yfirborð- inu, svo mallar það, kraumar, síðan er allt á suðupunkti áður en allar varnir springa svo ekkert verður við ráðið. Hryllingssögur Yrsu gerast gjarnan í kulda og vosbúð fjarri byggð og Bráðin veldur andvöku- nóttum. Sagan er spennandi og upp- bygging góð, aðstæður eru ógnvekj- andi á stundum og valda hugarangri. Þegar öllu er á botninn hvolft er oft- ast skýring á öllu, en ekki er þar með sagt að hún falli öllum í geð og sé til eftirbreytni. Er nema von að spurt sé í alvöru hvað fólk sé að gera í óbyggðum þegar allra veðra er von. Morgunblaðið/Ásdís Yrsa „Andrúmsloftinu má líkja við gos í hver. Fyrst er allt rólegt á yfirborð- inu, svo mallar það, kraumar, síðan er allt á suðupunkti áður en allar varnir springa svo ekkert verður við ráðið,“ segir um nýjustu sögu hennar. Reimleikar og veruleiki Glæpasaga Bráðin bbbbm Eftir Yrsu Sigurðardóttur. Bókaútgáfan Veröld 2020. Innb., 302 bls. STEINÞÓR GUÐBJARTSSON BÆKUR Bókin um Sigríði á Tjörn áSvarfaðardal er dýrmætheimild um líf í sveitumlandsins í sveit á miklum breytingartímum í þjóðlífinu. Sög- ur úr sveitunum hafa vissulega oftsinnis verið sagðar, þá oftast af körlum eða með því móti að störf þeirra eru í aðalhlutverki. Verka og viðhorfa kvenna í þessu sam- bandi hefur sjaldnar verið getið, sem nú er bætt úr. Engum sem les þessa bók dylst heldur að Sigríður hefur átt gott og gæfuríkt líf; varðað mörgu sem markað hefur skil. Skagafjarðarstúlkan Sigríður fór á sínum yngri árum víða um og afl- aði sér góðrar menntunar, á mælikvarða síns tíma. Flutti svo norður í Eyja- fjörð, hvar þau Hjörtur Eldjárn eiginmaður hennar tóku við á óðali hans í daln- um góða. Búskapur, fé- lagsmál, blaðaútgáfa, kór- söngur, leiklist hafa á langri leið verið meðal við- fangsefna Sigríðar, allt með því megininntaki að sinna nær- umhverfi og rækta garðinn í sinni. En fyrst og fremst í lífi Sigríðar er fjölskyldan; barnalán í meira lagi og mikið ríkidæmi felst í því að eignast sjö börn og heil ósköp af öðrum af- komendum. Fólk úr stórfjölskyldunni frá Tjörn setti bókina um ættmóðurina saman. Ritið er ofið úr mörgum þráðum; svo sem viðtölum, blaða- greinum, minnispunktum og fleiru slíku. Einnig ýmsu nýju efni og sendibréfum frá og til fjölskyldu og barna. Vel skrifuð bréf, en sum af þeim og sitthvað fleira í bókinni hefði alveg mátt stytta og slípa efni til, án þess að gildi hefði glat- að. Fleira í bókinni hefði sömuleiðis mátt setja skarpar fram með for- málum eða kynningu á efni. Myndirnar í bókinni eru fínar, og sýna daglegt líf og fólk sem unir glatt við sitt. Heilt í gegn er bókin Sigríður á Tjörn – Minningar og myndbrot frá langri ævi alveg ljómandi góð; saga konu sem markað hefur spor og munað hefur um í samfélagi sínu. Við þurfum fleiri eins og Sigríði; fólk sem lætur til sín taka með vel- viljann að leiðarljósi og getur sagt sína sögu svo til eftirbreytni verði. Ættmóðir í sveit Ævisaga Sigríður á Tjörn bbbmn Eftir Sigríði Hafstað. Sæmundur, 2020. Innb., 256 bls. SIGURÐUR BOGI SÆVARSSON BÆKUR Nú finnur þú það sem þú leitar að á FINNA.is

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.