Skólavarðan - 2017, Blaðsíða 33

VOR 2017 33
þeir skuli að lágmarki vera tveir af hverjum
þremur. Í desember 2015 störfuðu 1.758
menntaðir leikskólakennarar í leikskólum en
2.992 leyfisbréf hafa verið gefin út til þeirra
frá árinu 2009. Ljóst er því að fjölmargir
leikskólakennarar starfa ekki við fag sitt.“
Einnig er bent á að einungis helmingur
menntaðra grunnskólakennara starfi í
dag við kennslu. Vandinn verði því ekki
eingöngu leystur með fjölgun kennaranema
heldur þurfi líka að laða menntaða kennara,
ekki síst hina yngri, til starfa við skólana.
Ein leiðin til þess sé að tryggja viðunandi
starfsaðstæður þannig að kennarar haldist
lengur í starfi en raun ber vitni.
Laun og lengd námsins
Tekið er fram að erfitt sé að fullyrða hvað
valdi minnkandi aðsókn í kennaranám.
„Ýmsar ástæður hafa verið nefndar, t.d.
að nemendur séu tregir til að verja tíma
sínum og fé í fimm ára nám sem áður tók
þrjú til fjögur ár. Verulega dró úr aðsókn í
grunnnám til kennsluréttinda hjá opinberu
háskólunum eftir árið 2009 þegar fyrsti
hópur nemenda hóf nám eftir lengingu þess
í fimm ár. Þá er einnig ljóst að launa- og
starfskjör kennara geta haft veruleg áhrif á
aðsókn í námið.“
En fleiri þættir eru einnig taldir til.
„Almennt virðist efnahagsástand hafa
talsverð áhrif á aðsókn í háskólanám. Minni
aðsókn er í nám þegar atvinna er næg en í
samdrætti eykst hún,“ segir í skýrslunni.
Ríkisendurskoðun tekur fram að nánast
tvöfalt fleiri nýnemar hafi skráð sig til náms
við Háskóla Íslands árið 2009, þegar áhrifa
efnahagshrunsins gætti sem mest, en „góð-
ærisárið“ 2007. Þetta átti hins vegar ekki við
um kennaranámið. „Þar fækkaði nemendum
milli áranna 2009 og 2007. Þetta styrkir
kenninguna um að lenging kennaranámsins
árið 2009 hafi haft veruleg áhrif á minnk-
andi aðsókn.“
Skólar í dag vel mannaðir
Í skýrslunni er sérstaklega fjallað um að
staðan hafi oft verið verri en hún er í dag,
til að mynda í grunnskólum landsins. „Mun
færri kennarar án kennsluréttinda starfa við
kennslu nú en áður. Samkvæmt upplýs-
ingum á vef Hagstofu Íslands voru þeir á
bilinu 13-20% á árunum 1998–2008. Árið
2012 voru 4,1% kennara án kennsluréttinda
en hlutfallið hækkaði í 5,4% árið 2015.
Mikilvægt er að það aukist ekki frekar og því
nauðsynlegt að huga vel að nýliðun og að
menntaðir kennarar haldist í starfi,“ segir í
skýrslunni.
Að lokum er farið nokkuð ýtarlega yfir
styrk- og veikleika kennaranáms við HÍ
annars vegar og HA hins vegar. Talað er
um að kennaranámið við Háskóla Íslands
sé ódýrara en námið á Akureyri, en það er
aðallega rakið til stærðarhagkvæmni. Námið
á Akureyri sé hins vegar skilvirkara en í
Reykjavík, þar sem hærra hlutfall þeirra
sem skrá sig í námið klári það. Hvorug
staðreyndin breyti því þó að fjölga þurfi
kennaranemum við skólana tvo – og það
strax.
„Fækkun kennara­
nema getur haft í
för með sér minni
möguleika nem­
enda á sérhæfingu
sem aftur þýði að
menntun þeirra verði
einsleitari.“