Vinnan - 01.12.1946, Page 25

brezka hagsmuni, að ekkert annað hafi komizt að
en sala til þessa eina auðhrings.
Á síðast liðnu ári tókst í fyrsta sinn að brjóta
nokkuð skarð í .einokunarmúr Lever Brothers í
þessnm efnum. Það tókst eftir mikið stríð að
selja nokkuð af lýsisframleiðslunni til Ráðstjórn-
arríkjanna og Tékkóslóvakíu, sem standa utan
við brezka hringinn. Á því ári tókst um leið að
hækka lýsisverðið um 70%. Við þessa samninga
kom áþreifanlega í ljós, að undanfarin ár hefur
pessi hrezki auðhringur stungið i sinn vasa rnörg-
um tugum milljóna af andvirði islenzku síldar-
oliunnar.
Þrátt fyrir þá reynslu, sem þarna fekkst, er
fjarri því, að ráðandi menn á íslandi vilji af
þessu draga eðlilega lærdóma. Enn vilja þeir
vera aftaníossar Breta og geta varla hugsað sér við-
skipti við aðra. Þegar fulltrúar þeirra þjóða, sem
s.l. ár buðu upp lýsisverðið, gera nú tilraun til
að fá keypt meira magn en áður af síldarolíunni
og bjóða um leið að kaupa af okkur aðrar sjávar-
afurðir okkar á bezta verði, þá kemur hið sama
upp og áður, að ýmsir ráðamenn meðal íslend-
inga telja lýsissölu til Rússa og Tékka þjóð-
hættulega og jafngilda innlimun landsins í verzl-
unarkerfi þessara þjóða. Hvað veldur þessum
tenffslum vissra íslendinaa við enska auðhrina;a?
Hvers vegna geta þessir menn ekki tekið þá af-
stöðu í þessum efnum, sem íslenzkir hagsmunir
krefjast, að selja þeim afurðirnar, sem bezt verð
bjóða og hagstæðasta samninga?
Og hvers vegna ætti sala á sjávarafurðum okk-
ar til Austur-Evrópuþjóða, sem greiða í frjálsum
gjaldeyri, frekar að teljast innlimun í verzlunar-
kerfi þeirra en sams konar sala til Breta, sem þó
vilja ekki greiða í frjálsum gjaldeyri?
Dæmið um Levers Brothers og lýsissöluna er
í rauninni ekkert einstætt í þessum efnum. Sams
konar atburðir eru einnig að gerast í sölu annarra
sjávarafurða okkar.
Háð hefur verið hörð deila í ríkisstjórninni
og í þeim stofnunum, sem nteð þessi mál hafa
að gera, um það livort áfram skuli haldið í gömlu
brezku samböndin eða skipt við þær þjóðir, sem
betur bjóða og eru líklegri til framtíðarviðskipta.
Það er höfuð-nauðsyn í sambandi við upp-
byggingu sjávarútvegsins og nýsköpun atvinnu-
lífsins á íslandi yfirleitt, að almenningur í land-
inu geri sér þennan þátt málanna, afurðasöluna
erlendis, fyllilega ljósan og fylgist með þeinr átök-
um, sem fram fara og geri ráðamönnum landsins
ljósa þá staðreynd, að þjóðin mun ekki líða
gróðabrall einstakra íslendinga og erlendra auð-
Jtringa, sem leitt getur til þess að ávinningur ný-
sköpunarinnar verði uppétnir af þeim.
Erlendir auðhringar og innlendir braskarar
eiga skipti við íslenzka útgerð á fleiri sviðum en
í afurðasölumálunum. Allir hlutir, sem til út-
gerðarrekstursins þurfa, eru rneira og minna
skattlagðir af þessum aðilum. Olíuhringarnir
hafa að mestn verið einráðir um olíuverðið.
Gróði þeirra er mikil’l og ekki gott að segja um
hve þungur sá baggi er, sem þeir leggja árlega á
útgerðina. Árið 1943 játuðu olíufélögin hér, að
gróði þeirra væri um 2.6 millj. króna, en ábyggi-
lega hefur hann verið allmiklu meiri.
Svipuð er sagan um aðrar nauðsynjar útgerðar-
innar. Ýmist eru það innlendir eða erlendir fé-
sýslumenn, nema hvort tveggja sé, sem taka drjúg-
an skilding í milliliðagróða.
Vélbátaútgerðin notar á ári hverju nú orðið
um 60—70 þús. tunnur af síld til beitu. Söluverð
þessarar beitu er nú um 8—9 milljónir króna. Af
kunnugum mönnum er talið, að verð þetta sé að
minnsta kosti 30% of hátt, þó að gert sé ráð fyrir
nokkrum hagnaði til þeirra, sem söluna annast.
Er þá útgerð bátanna á þessurn eina lið skattlögð
af gróðabrallsmönnum um 21/9—3 milljónir kr.
á hverju ári.
Sagan af veiðarfæraverzluninni er sízt betri.
Þar má segja, að ríki fullkomin einoknn eins
fyrirtækis.
Þar sem fiskibátar verða að flytjast milli lands-
fjórðunga til vetrarveiða, mæta þeim alls staðar
flestar tegundir braskaðaliðs til þess að reyta til
sín afraksturinn af úthaldinu. Verstöðvaeigendur
leigja sums staðar útgerðarstöðvar fyrir okurfé
og má í því efni nefna dæmi eins og Hornafjörð,
þar sem aðkomubátar verða að greiða 4% af
brúttóafla í viðlegugjald.
Þannig hagar þessum málum til. Aukin fram-
leiðsla og meiri afköst duga ekki, ef gróðamögu-
leikar þessara aðila verða ekki heftir. Ef almenn-
ingur í landinu á að fá að njóta nýsköpunarinn-
ar, þá verður að byrgja þennan brunn. Erlendir
auðhringar eiga ekki að ráða afurðasölumálum
okkar og innlendir braskarar eiga ekki að fá að
þrifast á sjávarútveginum.
Launakjör fiskimanna verða að batna til veru-
legra muna. Sjómennirnir eiga að hafa hærra
kaup en þeir, sem í landi vinna. Þessu marki
ætlum við m. a. að ná með nýsköpun sjávarút-
vegsins.
Útvegsmenn jafnt sem sjómenn krefjast nú
hærra fiskverðs og betri kjara. Það er skylda og
nauðsyn að verða við þessum kröfum þeirra.
VINNAN
331