Vinnan - 01.12.1946, Blaðsíða 42

ríkissjóðinn með því beru skilyrði af konungs
hendi, sem og var samkvæmt hlutarins eðli, að
ríkissjóðurinn bæri þann kostnað þaðan í frá, er
á gózunum hvíldi.
Það er svo einkennilegt í fjárhagsreikningum
stjórnarinnar á seinni tímum, að þar eru árlega
talin útgjöld þau öll, sem ganga til þess, er stóls-
gózin stóðu fyrir, svo sem skólakostnaður, laun
biskups o. s. frv., en tekjur eru engar taldar í
móti; og yfir þessa reikninga býður stjórnin oss
að slá striki. Þessu vil ég ekki játa, mér sýnist
miklu réttara að fá samda hreina reikninga; gjaldi
Danir oss það, sem þeir eru oss skyldugir, hvort
það verður meira eða minna, en frelsi voru og
jafnrétti eiga þeir ekkert með að halda fyrir oss.
Þetta verða menn að leiða stjórninni fyrir sjónir,
og ég leyfi mér að skora á þá háttvirtu menn, sem
hafa mest áhrif á skoðanir stjórnarinnar og hún
virðir mest, að láta ekki sinn hlut eftir liggja í
þessu efni; hefðu hinir helztu embættismenn
landsins tekið þetta skýrt og skörulega fram aftur
og aftur og einarðlega lýst þörfum vorum og
rétti, þá væri ástandið í landi voru betra en það
er, því að atkvæði og yfirlýsingar frá stórmenn-
um landsins hlýtur að hafa meiri þýðingu og
meiri áhrif en það, sem kemur frá smámennun-
um. En ekki þar fyrir! Ég er ekki hræddur um,
hvernig sem fer, að við náum ekki frelsi og jafn-
rétti fyrir land vort þegar fram líða stundir, því
að þar mun sannast það, sem einn góður kenni-
maður sagði nýlega um guðs orð: Frelsi íslands
verður eigi fjötrað!"
Það voru orð að sönnu! Frelsi íslands varð
ekki fjötrað. Þegar konungsvaldið danska gaf
íslandi í afmælisgjöf stjórnarskrána 1874, þá var
það án efa ætlun Dana, að nú mættu íslendingar
vera ánægðir. En íslenzka þjóðin skildi brátt, að
stjórnarskráin 1874 var lítið annað en snuðtútta.
Löggjafarvald og fjárforræði alþingis reyndist
æði lítils virði meðan ekki var til landsstjórn, er
bæri ábyrgð fyrir alþingi. Því var hin næsta krafa
Islendinga, að innlend stjórn með fullkominni
ábyrgð á stjórnarathöfnum sínum fyrir alþingi
yrði sett á stofn. í nærri tvo áratugi var Benedikt
Sveinsson hinn eldheiti málssvari þessarar kröfu.
Árið 1885 túlkar hann mál sitt á þingi á þessa
leið:
„Fullnægir þetta stjórnarfyrirkomulag liinum
sönnu þjóðarþörfum íslendinga? Ég svara þá:
Þetta stjórnarfyrirkomulag og ekkert annað, sem
um getur verið að ræða. Líti menn á afstöðu
íslands og fjarlægð þess frá Danmörku og lands-
liáttu alla. Líti menn á, eða réttara sagt, skynji
menn réttilega þjóðerni, tungumál, lundarlag og
allt einkennilegt atgervi, hugsunarhátt og þjóðar-
meðvitund íslendinga. Rannsaki menn allar ræð-
ur og rit ágætismanna vorra, er talað hafa og ritað
síðan dagsbrún frelsisins fór aftur að bregða fyrir
á Islandi með stofnun standaþinganna fram á
þennan dag. Lesi rnenn spjalda á milli tíðindi
hinna mörgu alþinga, og skyggnist menn loksins
um í hug og hjarta hvers einasta viti borins
manns á íslandi! Sérhvert eitt af þessu og allt til
samans mun hátt og hátíðlega sanna mál mitt,
bera vitni um, að það er satt sem ég segi. Menn
munu sjá þess óræk vitni, að ekki einungis hinir
þjóðkjörnu þingmenn lieldur og hver hinna kon-
ungskjörnu þingmanna hafi játað, að það sé
aðeins innlend stjórn á Islandi, sönn og veruleg
innlend stjórn, sem geti stofnsett þjóðlegar fram-
farir meðal vor. Oss íslendingum hefur verið
brugðið um það, að vér værum fúsari á að heimta
réttinn, heirnta frelsið en fullnægja þeim skyld-
um, þeim byrðum, sem frelsinu fylgja, og þó
þessu mætti svara svo, að oss hingað til hafi eigi
staðið frelsið til boða nema í sára skornum
skammti, þá má þó búast tvisvar við þeirri
spurningu. „Getu'r hið fátæka ísland staðizt
kostnaðinn af þeirri stjórn sem hér ræðir um?
Er hún ekki of dýr fyrir land vort?“ Ég er ekki
reikningsmaður mikill, en án þess að fara út í
krónureikning að þessu sinni svara ég: Það getur
verið að stórauðug þjóð geti um tíma risið undir
eða staðið straurn af óhentugri, erlendri, sein-
færri, óþjóðlegri og starflítilli stjórn, en alls eigi
til lengdar, en hitt er víst og vafalaust, að innlend,
frjáls, starfsöm og þjóðleg stjórn er sönn upp-
spretta auðæfanna, og að aftur á móti erlend,
óþjóðleg, óhagkvæm og framkvæmdalítil stjórn,
er hyldýpisbrunnur fátæktar, örbyrgðar og vol-
æðis og má ég spyrja: Mundi ég geta nefnt betra
dæmi, ómótmælanlegra dæmi upp á þann sann-
leika en einmitt sjálft ísland.
/-------------------------------------------s
Félagar
í Alþýðusambandi Éslands!
Starfið fyrir tímarit sambandsins.
Utvegið nýja kaupendur að Vinnunni.
V--------------------------------------z
348
VINNAN