Fiskifréttir - 21.09.1984, Blaðsíða 14

14
föstudagur 21. september
Eimskip hf.:
Flutningaþarfir ís-
lensks sjávarútvegs
Pær breytingar sem íslensk skipa-
félög hafa unnið að á undanförn-
um árum, eiga eftir að koma
íslenskum sjávarútvegi verulega
til góða í framtíðinni. Þróunn á
síðustu tveimur til þremur árum
hefur verið ótrúlega hröð. Stærstu
skipafélögin hafa byggt upp eigin
hafnaraðstöðu í Reykjavík og
víðar, og þar sem fulltrúar sjávar-
útvegs og skipafélaga hafa tekið
höndum saman um skipulagningu
hefur átt sér stað ákveðin og
afgerandi stefnumörkun um fram-
tðaruppbyggingu flutninga og við-
skipta innan lands sem utan.
Það skipulag sem nú er að
komast á rekstur millilandaflutn-
inga skipafélaganna, byggir á reyn-
slu allt frá síðustu aldamótum.
íslendingar hafa stundum átt því
láni að fagna, að taka réttar
ákvarðanir á réttum tíma, og svo
vill til að saga samvinnu íslenskra
skipafélaga og sjávarútvegs hefur
til þessa mótast af slíkum ákvörð-
unum.
Engin efast í dag um að vélbáta-
útgerðin, sem hófst hér á landi
laust eftir síðustu aldamót, hafi
verið eitt örlagaríkasta spor, sem
stígið hefur verið til eflingar ís-
Iensks atvinnulífs frá upphafi. Sú
þróun sem síðan hefur átt sér stað,
ber þess reyndar vitni á flestum
sviðum.
Fljótt á litið kann að virðast að
ólíkt sé komið á með útvegsmönn-
um áldamótaáranna og samtím-
ans.Þá var ekki spurt um hversu
mikið mætti veiða, heldur með
hverju. Hitt hefur svo átt við frá
upphafi, að íslenskri útgerð er
nauðsyn að geta reitt sig á trygga
og reglulega flutninga á afurðum
sínum.
Vélbátaútgerðinni fylgdi meiri
afli, sem síðan kallaði á stærri
markaði en voru fyrir hendi hér á
landi. Þessi vandi var engan veginn
auðleystur og er saga sjávarútvegs
á íslandi reyndar samtvinnuð sí-
breytilegum þörfum á flutningum
afurða og nauðsynja til þess að
halda honum gangandi.
Annarsvegar varð að koma til
þjónustuaðili sem gat tryggt eðli-
leg tengsl útgerðarplássa á landinu
- þjónustuaðili sem gat tryggt
flutninga á afurðum innanlands.
Hinsvegar varð einnig að tryggja
markaði - íslenskur markaður var
of lítill og því varð að leita út fyrir
landsteinana.
Það var við þessar aðstæður sem
fyrsta íslenska skipafélagið - Eim-
skipafélag íslands - var stofnað.
Saga þess, sem og annara skipa-
félaga sem síðar komu til sögunnar
hefur síðan verið órjúfanlega sam-
tvinnuð slenskum sjávarútvegi,
þróun hans og þörfum, sem vissu-
lega hafa breyst síðan um aldamót.
Þessar þarfir hafa einkum miðast
við flutninga og má segja að án
sjávarútvegsins væru íslensku
skipafélögin ekki þar sem þau eru
í dag. Áhrifin eru hinsvegar
gagnkvæm. Með tilkomu reglu-
legra áætlanasiglinga og flutninga
innanlands sem utan, opnuðust
leiðir til enn frekari eflingar útvegs
í landinu. Tæki til viðhalds og
enduruppbyggingar bárust nú til
landsins með nokkura mánaða
millibili, sem kallanði síðan á enn
frekari breytingar hjá skipafé-
lögunum svo mætti yrði breyttum
þörfum um flutningsmagn og varð-
veislu varnings. Enda liðu ekki
nema nokkur ár, að útvega varð
skip sérhönnuð til útflutnings á
sjávarfurðum. Fyrsta kæliskipið,
Brúarfoss, kom til landsins 1927
og tvö önnur skip hugsuð til flutn-
inga, bættust í skipaflota Eim-
skipafélagsins næstu ár á eftir.
Árið 1939 voru skip Eimskipafé-
lagsins orðin 6, eða talsvert fleiri
en önnuðust flutninga til landsins
árið 1914 er félagið var stofnað og
auk þess átti Eimskipafélag
Reykjavíkur tvö skip um þetta
leyti. Á tímabilinu frá aldamótum
hefur margt gerst í íslenskum
sjávarútvegi. Þrátt fyrir kreppu
ástand millistríðsáranna tóku
fyrstu síldarverksmiðjurnar til
starfa 1930 og frystihúsin fóru
síðan af stað upp úr 1940. Þegar
síðari heimstyrjöldin skellur á má
því segja að kominn sé vísir að
stóriðju á íslandi og mikið í húfi
að þessi iðnaður næði að þróast
eðlilega. Skipafélögin stóðu and-
spænis því að verða að fullnægja
vaxandi flutningaþörf sjávarútvegs
og leysa jafnframt þann vanda sem
hafði skapast af samdrætti í
Evrópusiglingum vegna stríðsins.
Söluhorfur, sem að verulegu leyti
ultu á áætlunum íslenskra flutn-
ingsaðila, voru því alls ekki góðar
um þetta leyti, að ógleymdu því að
afkoma skipafélaganna var að
miklum hluta til háð því, að geta
haldið uppi reglulegum millilanda-
siglingum. Það var því eðlilegt
þegar hér var komið að siglingar
hæfust til Bandaríkjanna og að
reynt væri að vinna þar markaði
fyrir íslenskar sjávarafurðir.
Óhætt er að fultyrða að hefðu
fslandssiglingar á þessum árum
ekki verið í höndum íslendinga
sjálfra. sem gerðu sér grein fyrir
þörfinni á viðskiptasamböndum
við útlönd, hefði ekki verið
brugðið jafnskjótt við og raunin
varð. íslenskur skipafloti var hér
nauðsyn eins og svo oft áður.
Hér að framan hafa aðeins verið
raktir nokkrir atburðir sem skiptu
verulegu máli um þróun þeirra
atvinnuvega sem í dag mynda um
70% útflutningsverðmæta þjóðar-
innar. Hægt væri að týna til fleiri
dæmi um það hvernig hagsmunir
þessara aðila hafa haldist í hendur
frá upphafi aldarinnar.
Söluhorfur íslenskra sjávarafurða
hafa miðast, og miðast enn við
áætlanir skipafélaga sem geta flutt
eða skipulagt flutninga margvísl-
egustu vörutegunda til ólíklegustu
staða á hnettinum. Erlendir mark-
aðir hafa frá upphafi verið tilefni
náinnar samvinnu sjávarútvegs og
flutningaaðila á íslandi. Söluhorf-
ur erlendis hafa endurspeglast í
áætlunum skipafélaganna, sem
þannig hafa undirbyggt milliríkja
viðskipti þjóðarinnar.
Skipulagðar áætlanasiglingar
gera ráð fyrir reglubundinni og
tíðri þjónustu á milli fyrirfram
ákveðinna hafna og all fyrirferða-
miklu rekstrarkerfi. Verulegur
skrifstofurekstur tilheyrir þessum
siglingum og ekki aðeins mikil
fjárfesting í skipum heldur einnig
í tækjakosti og aðstöðu í landi.
Siglingar af þessu tagi eru yfirleitt
fjárfrekar. ÖIl þjónusta er á til-
tölulega fáum höndum en eftirsp-
urn á margra höndum og dreifð.
Eitt af einkennum markaðsins í
áætlanasiglingum er svæðisbundið
samstarf áætlanaskipafélaga um
verð og þjónustu. Áætlað hefur
verið að samkomulög „Conferenc-
es“ af þessu tagi nái til u. þ. b.
60-70% aföllum áætlanasiglingum
í heiminum. Það sem sagt er
réttlæta samkomulög af þessu
tagi,er að þau skapi jafnvægi og
öryggi í siglingunum og svo tekjur
sem geri mögulegan arð af rek-
strinum, sem sðan megi verja til
endurnýjunar. Kostnaður við áætl-
anasiglingar hefur farið ört vax-
andi á þessari öld og á sjöunda
áratugnum eða um 1970 var kostn-
aður við lestun og losun skipa
orðinn um 64% af heildarflutnings-
kostnaði.
Þessi þróun var skipafélögum
um allan heim mikið áhyggju-
efni.Hafist var handa um endur-
skipulagningu flutningakerfa og
reynt að einfalda flutninga sem
framast var kostur. Niðurstaðan
varð sú að meiri áherslu bæri að
leggja á flutninga í stórum eining-
um. Með tilkomu bretta náðist
strax mikil hagræðng hvað varðar
lestun, losun og nýtingu skipa.
Gjörbylting átti sér hins vegar stað
er gámarnir komu til sögunnar.
íslensku skipafélögin fylgdust
náið með þessari þróun frá upphafi
og hefur árangur þeirrar athugun-
ar verið að koma í ljós síðustu tvö
til þrju árin í mynd bættrar þjón-
ustu og aðstöðu skipafélaganna.
Má benda á sem dæmi, uppbygg-
ingu nýs kerfis til flutninga á frcð-
fiski, sem var hannað í sameiningu
af Sölumiðstöð Hraðfrystihúsanna
og Eimskip. Þetta kerfi getur í
senn sinnt stórum vörusendingum,
lagað sig að sölu innlendra aðila
hverju sinni og jafnframt takmark-
að dreifingu gerist slíks þörf. Þetta
er mögulegt vegna aukinnar
bretta- og gámavæðingar og vegna
söfnunarkerfis, sem byggir á að
hægt sé að taka við fiski og fisk-
afurðum til geymslu í miklu magni.
Uppbygging þessa nýja
flutningakerfis er enn í fullum
gangi meðal íslensku skipafélag-
anna. Stóraukin notkun gáma til
varðveislu vörunnar á meðan á
flutningi stendur skapar hagræð-
ingu á nánast öllum sviðum. Mun
styttri tíma tekur nú, en áður að
lesta og losa skipin. Flutningar á
landi eru mun öruggari, auðveldari
og hagkvæmari en áður, þar sem
ekki er hróflað við varningnum
fyrr en hann kemur á áfangastað.
Möguleikar á fjölbreyttari flutn-
ingum en áður, hafa aukist með
tilkomu ólíkra gerða gáma. Sér-
stakir gámar hafa verið útbúnir til
ferksfisksflutninga en útflutningur
ferskfisks með skipum íslensku
skipafélaganna hefur margfaldast
síðastliðin ár. Svona mætti halda
áfram.
Sú aðstaða til aukinnar þjónustu
við undirstöðuatvinnuvegi þjóðar-
innar, sem íslensku skipaélögin
hafa unnið að á undanförnum
árum, er þegar tekinn að skila
árangri.
Utflutningur a ferskum fiski i gámum hefur meira en tvöfaldast það sem
af er árinu. Hér er verið að ganga frá fiski úr Guðfinnu Sveinsdóttur, sem
fluttur var út í gámum.
Notkun frystigama fer stöðugt vaxandi. Her er verið að fylla einn af fryst-
um fiski.
Fra athafnasvæði Eimskips i Sundahofn. Nyji gamakraninn i baksyn.