Þjóðmál - 01.06.2017, Qupperneq 37

ÞJÓÐMÁL sumarhefti 2017 35
Glass-Steagall verður til
McDonald rifjar upp að á árunum 1929 - 32
hafi hátt í 5.800 bankar vestanhafs orðið
gjaldþrota og á árinu 1933 hafi 4.000 fallið til
viðbótar. Þegar Franklin D. Roosevelt tók við
embætti í byrjun mars 1933 stóð yfir meiri-
háttar bankaáhlaup þar sem almenningur
tók út nánast allt sitt fjármagn.
Eftir aðeins tvo daga í embætti, þann 6.
mars 1933, lét Roosevelt loka öllum bönkum
landsins í fjóra daga til að hrinda frá frekari
áhlaupum innstæðueigenda. Þann 9. mars
voru sett á neyðarlög í landinu (e. Emerg-
ency Banking Act) sem samþykkt höfðu
verið í báðum deildum þingsins samdægurs.
Neyðarlögin heimiluðu opnun þeirra banka
sem taldir voru nægilega stöðugir fjárhags-
lega til að standa af sér hóflegt áhlaup. Lögin
juku að einhverju leyti traust á bönkunum og
í lok mars hafði almenningur lagt aftur inn
um tvo þriðju þess fjármagns sem tekið hafði
verið út áður.
Tveir þingmenn Demókrata nýttu sér
vantraust almennings í garð bankanna til
að kynna nýja löggjöf. Öldungadeildarþing-
maðurinn og fv. fjármálaráðherrann Carter
Glass fékk fulltrúardeildarþingmanninn
Henry Steagall, sem þá var formaður fasta-
nefndar þingsins um fjármálamarkaði, til að
styðja með sér löggjöf sem átti að koma í veg
fyrir óhóflega spákaupmennsku og fjárfest-
ingar viðskiptabanka í fjármálagerningum.
Löggjöfin, sem varð kennd við eftirnöfn
hvatamanna hennar, var samþykkt í full-
trúardeild bandaríska þingsins þann 23. maí
1933 og í öldungadeild tveimur dögum síðar.
Steagall hafði gert kröfu, og fengið í gegn, að
settur yrði á fót tryggingasjóður innstæðu-
eigenda, sem einungis myndi veita viðskipta-
bönkum aðstoð. Þeir Glass og Steagall héldu
því fram að löggjöfinni væri m.a. ætlað að
koma í veg fyrir að sjóðir hins opinbera yrðu
nýttir til þess að „fjármagna fjárhættuspil“
annarra banka eins og þeir orðuðu það í
umræðum í þinginu. Þessi rúmlega 80 ára
orðræða heyrist enn í dag.
McDonald vekur í grein sinn sérstaka athygli
á 16. gr. Glass-Steagall löggjafarinnar. Með
henni fengu viðskiptabankar heimild til að
stunda hefðbundna bankastarfsemi, taka við
innlánum, veita lán o.s.frv. Þeim var óheimilt
Þegar Franklin D. Roosevelt tók við embætti forseta Bandaríkjanna í byrjun mars 1933 stóð yfir meiriháttar bankaáhlaup
þar sem almenningur tók út nánast allt sitt fjármagn. Eftir aðeins tvo daga í embætti, 6. mars 1933, lét Roosevelt loka
öllum bönkum landsins í fjóra daga til að hrinda frá frekari áhlaupum innstæðueigenda. Þann 9. mars voru sett á neyðar-
lög í landinu (e. Emergency Banking Act) sem samþykkt höfðu verið í báðum deildum þingsins samdægurs. Þegar hann tók
við embætti lofaði hann því að næstu 100 dagar yrðu vel nýttir til að koma efnahagsmálunum í rétt horf. Þaðan þekkjum
við hugtakið um „fyrstu 100 dagana í embætti” sem enn er notað í dag af stjórnmálamönnum víða um heim.