Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2003, Page 134

Múlaþing
úr Suðursveit sem kominn var til Reykja-
víkur og dreymdi um að verða skáld.
Honum hlotnaðist nokkur frægð þegar ný-
rómantíska kvæðið „Nótt“ birtist á forsíðu
ísafoldar 29. maí 1912. Þetta var að sjálf-
sögðu Þórbergur Þórðarson (f. 1888). Fljót-
lega gerði hann þó uppreisn gegn stefnunni
og hóf að skrumskæla hana og hæða í
ljóðakverum sem hann gaf út 1915 og 1917.
Hét hið fyrra Hálfir skósólar en hið síðara
Spaks manns spjarir. I þessum kverum
blandar hann dæmigerðum rómantískum
vísuorðum saman við klausur úr allt annarri
átt svo úr verður harla kynlegur grautur.
Svona byrjar t.d. kvæðið „Til hypothetista“:
Nú roðar fjöllin röðulgeisli fagur,
og rottur kvaka' um ást á hverri grein.10
Um skáldskaparviðhorf sín á þessum
tíma segir Þórbergur síðar í Eddu að þau
hafi einkennst af „viðbjóðslegri klígju og
velgju við öllum þeirrar tíðar Huldum,
huldumeyjum og Sólveigum, ljósenglum,
gígjum og prinsessum, krýningum og kon-
ungaslotum, krystallshöllum og smalakof-
um, kotbæjum, marmarasúlum, kvöld-
roðum, birkilautum, smálækjarsprænum
o.s.frv. o.s.frv.“u Hann segist ekki hafa
getað hugsað sér að ganga á hönd þessum:
„steinrunnu hugsunarvenjum og þraut-
tuggnu orðum og orðatiltækjum", sem sitji
eins og „gamall hlandsteinn á hverri blað-
síðu í hverri bók, í hverri blaðagrein, í
hverju kvæði“.12 Heimsstyrjöldin fyrri, með
mannfórnum sínum og tilgangsleysi, lagðist
þungt á Þórberg og honum fannst fegurð-
ardýrkun nýrómantíkurinnar í hrópandi
mótsögn við veruleika stríðshörmunganna.
Hvað þetta varðar átti Þórbergur marga
skoðanabræður víða um lönd.
Á árunum frá því um fyrra stríð og að
heimskreppunni miklu var mikil gerjun í
bókmenntum á íslandi. Halldór Laxness
gerði tilraunir með súrrealíska ljóðagerð,
Jón Thoroddsen sendi frá sér ljóðakverið
Flugur 1922, Jóhann Jónsson orti „Sökn-
uð“, Sigurður Nordal „Hel“ og Þórbergur
gaf út Bréf til Láru og Hvíta hrafna. Ollu
var þessu að meira eða minna leyti stefnt
gegn nýrómantíkinni.
En allt kom fyrir ekki því nýrómantíkin
náði sér aftur verulega á strik á milli stríða
og nægir í því sambandi að nefna fyrstu
bækur Jóhannesar úr Kötlum, Þorsteins
Valdimarssonar og Kristjáns frá Djúpalæk,
verk Davíðs Stefánssonar, sum kvæða Guð-
mundar Böðvarssonar, Jóns Helgasonar og
Tómasar Guðmundssonar.
Og vinsældimar voru gífurlegar enda
mörg ágætustu kvæði íslenskrar tungu sam-
in undir merkjum þessarar stefnu. Flestir
kannast við sonnettur Jóhanns Sigurjóns-
sonar og „I landsuðri“ og „Áfanga“ eftir
Jón Helgason, „Æskuást“ Jónasar Guð-
laugssonar, „Rauða steininn" eftir Guð-
mund Böðvarsson svo örfá dæmi séu tekin.
Ekki var fátítt að Ijóðabækur skálda frá
þessum tíma væru lesnar upp til agna og
höfúndamir nytu álíka vinsælda og popp-
stjömur nútímans. Þessar miklu vinsældir
hafa án efa átt stærstan þátt í langlífi stefn-
unnar.
Eitt skáld austfirskt vill oft gleymast
þegar íjallað er um nýrómantíska ljóðagerð
um miðbik aldarinnar en það er Sverrir
Haraldsson (1922-1997) sem lengi var
prestur á Borgarfirði eystra. Eftir hann
komu út tvö ljóðakver: Við bakdyrnar 1950
og Rímuð Ijóð á atómöld tveimur ámm
seinna. í ljóðinu „Eg sigldi úr höfn“, sem
birtist fyrst í tímaritinu Líf og list, líkir
Sverrir lífinu við siglingu. Þar segir m.a.:
I °Endurprentað f Eddu. Reykjavík 1941, bls. 47.
II Edcla. bls. 46.
l2Edda, bls. 105.