Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2003, Qupperneq 138

Múlaþing
hefðbundna ljóðform er nú loksins dautt“
sagði Steinn Steinarr fagnandi í viðtali árið
1950.16 Þar á hann að sjálfsögðu við form-
byltinguna svokölluðu sem yfirleitt er í
íslenskum bókmenntum ársett kringum síð-
ari hluta fimmta áratugarins. Þessar breyt-
ingar eru það sem venjulega er nefnt „mód-
emismi“. Einkenni „módemisma“ eru yfir-
leitt talin þrjú:
1. Óbundið form.
2. Samþjöppun í máli.
3. Frjálsleg og óheft tengsl myndmálsins.17
Snorri Hjartarson gaf út fyrstu bók sína
1944, tveimur ámm síðar kemur Þorpið
eftir Jón úr Vör og 1948 síðasta ljóðabók
Steins Steinarrs, Tíminn og vatnið. Steinn
og Snorri losa vemlega um hefðbundnar
formkröfur í áðumefndum bókum. Hins
vegar vill oft gleymast þegar rætt er um þau
tímamót þegar rím, stuðlar og höfuðstafir
tóku að láta undan síga og kerfisbundin
línulengd skipti ekki lengur máli að það var
fleira sem breyttist en formið eitt, innihald
ljóðanna var annað en fym / Tímannm og
vatninu er efnið ennþá nýstárlegra en form-
ið og verður líklega helst líkt við óhlut-
bundna málaralist. Ljóð Snoma Hjartar-
sonar em einnig afar myndræn og bera
sterkan svip af tónlist. I kvæðum hans hefur
náttúran fyrst og fremst táknrænt hlutverk,
eins og hjá nýrómantísku skáldunum, en á
milli skilur að stíll Snoma er enn knappari
og hann endurnýjar skáldamálið með
nýjum og ferskum myndum og líkingum.
Þjóðfélagsumræða er nokkuð áberandi í
tveimur fyrstu ljóðabókum hans en fer svo
dvínandi. I síðustu bók hans, Hauströkkrið
yfir mér, er stíllinn knappari en nokkm
sinni fym. Sem dæmi um það hvemig Snomi
þjappar saman efni er ljóðið „Reki“ um
syndafall mannsins að fomu og nýju:
Eplið rautt
í blökku þangi
aldingarður
og auð strönd
hin fyrsti maður
og hinzti18
I fótspor Snoma komu síðan mörg af
virtustu skáldum frá síðari hluta 20. aldar
svo sem Þorsteinn Valdimarsson, Hannes
Pétursson og Þorsteinn frá Hamri. Sum
þessara skálda vom, sérstaklega í upphafi,
ffemur fastheldin hvað formið varðar svo
e.t.v. má segja að þau hafi aðeins stigið
skrefíð til „módemisma“ til hálfs. I Ijóða-
safninu Raddir að austan, sem Félag ljóða-
unnenda á Austurlandi gaf út í aldarlok, má
fínna allmörg dæmi um þá stefnu sem
Snomi Hjartarson hóf til vegs.
Tvær ljóðabækur, austfirskar að öllu
leyti, verður ekki komist hjá að nefna í
þessu sambandi en þær em / garði konu
minnar eftir Guðjón Sveinsson á Breiðdals-
vík (f. 1937) og Austan um landeftir Sigurð
Óskar Pálsson (f. 1930). Þeim Sigurði og
Guðjóni er báðum tamt að nota táknrænar
náttúrulýsingar þar sem árstíðimar em í
öndvegi; mörg ljóða þeima em knöpp og
myndrík og hvomgur hefur með öllu sleppt
takinu af stuðlum, höfúðstöfum og rími.
Þótt náttúran sé aðal „byggingarefni“ þess-
ara skálda hefur orðfæri og myndmál víða
tekið stakkaskiptum frá því sem t.d. var hjá
Páli Ólafssyni og Erlu. Sem dæmi má nefna
fyrsta erindið í sonnettunni „Við ána“ eftir
Guðjón Sveinsson:
1 ®Lif og list, október 1950. Endurprentað í Kvœðasafn oggreinar. Reykjavík 1964, bls. 322-326.
17Þessi skilgreining er eftir Svíann Ingemar Algulin, sbr. Eystein Þorvaldsson. Atómskáldin. Reykjavík 1980, bls. 196.
1 ^Hauströkkrið yfir mér. Reykjavík 1979, bls. 45.