Bændablaðið - 18.11.2021, Qupperneq 28

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. nóvember 202128
LÍF&STARF
Breiðargerði fær lífræna vottun á útiræktun grænmetis:
Áhersla á fjölbreytt og litríkt grænmeti
– fullvinnsla á vörum eins og gulróta-chutney, grænkálssalti og rófu-chutney
Elínborg Erla Ásgeirsdóttir,
garðyrkjubóndi í Breiðargerði í
Skagafirði, fékk fyrir skemmstu
formlega lífræna vottun á fram-
leiðslu sína – og þar með leyfi til
að nota viðeigandi vottunarmerki
á sínar vörur. Hún hefur verið í
aðlögunarferli að lífrænni vottun
frá 2019, en þá var einmitt greint
frá ferlinu hér í blaðinu. Nokkrum
árum áður hafði hún keypt sam-
nefnda eyðijörð og hreiðrað um
sig með útiræktun sína – aðallega
gulrætur.
„Ég fékk sem sagt nýja vottorðið
sent frá Vottunarstofunni núna 4.
október, og samkvæmt því er ég
komin með vottun á grænmetis-
garðana,“ segir Elínborg. „Frá því
að fjallað var um ræktunina mína í
blaðinu síðast er ég búin að setja upp
þrjú óupphituð gróðurhús, einföld
braggahús með plastdúk.
Tvö húsanna eru líka komin með
vottun, en í það sem er ekki með
vottun plantaði ég hindberjaplönt-
um í vor. Plönturnar fékk ég ekki
lífrænt vottaðar og því þarf þriggja
ára aðlögunarferli áður en hindberin
verða lífrænt vottuð. Plönturnar fóru
þó að sjálfsögðu í lífrænan jarðveg
og eru frá byrjun meðhöndlaðar eftir
lífrænum leiðum hjá mér.
Það sem eftir stendur eru skógræk-
in og óræktuð svæði en aðlögunarferl-
ið er lengra þar og því eitt ár eftir enn.
Þau svæði fá því væntanlega vottun
næsta haust,“ segir Elínborg enn frem-
ur um framvinduna í ræktuninni frá
því að aðlögunin hófst.
Fjölbreytt og litríkt grænmeti
Aðlögunartímabilið fyrir lífræna úti-
ræktun á einæru grænmeti eru tvö
ár og fékk Elínborg aðlögunarstyrk
frá stjórnvöldum til að undirbúa
jarðveginn. Hún telur að það hefði
ekki verið mögulegt fyrir sig að fara
út í lífræna útiræktun nema vegna
þessa stuðnings. Fyrirhöfnin við um-
sóknarferlið hafi alls ekki verið það
íþyngjandi að hafa dregið úr henni
kjarkinn.
Hún er alin upp á sauðfjárbúi
í nágrenni Breiðargerði, en hugur
hennar stóð alltaf til garðyrkju frekar
en sauðfjárrækt. Áhuginn á lífrænni
ræktun kviknaði svo þegar hún vann
við gulrótarupptöku hjá garðyrkju-
stöðinni Akurseli ehf., sem einmitt
ræktar lífrænt vottaðar gulrætur.
„Mér finnst skemmtilegast að
hafa fjölbreytni í ræktuninni og er
sérstök áhugamanneskja um litríkt
grænmeti. Ég hef því verið að bæta
við tegundum í ræktun eftir því sem
aðstaðan hefur batnað og breyst. Ég
hef frekar sett mér það markmið
að þjónusta smærra svæði og hafa
breytt tegundaúrval en að þjónusta
stórt svæði með fáar tegundir.
En tíminn verður aðeins að fá
að leiða í ljós hvort það gengur upp
rekstrarlega séð.
Á næsta ári er allavega stefnan að
rækta alls konar kál. Toppkál, kór-
alkál, spergilkál, blómkál og hvítkál
svo eitthvað sé nefnt. Gulrætur og
rófur, eitthvað aðeins af kryddjurtum,
sykurertur og jafnvel eitthvað fleira.
Allt með lífræna vottun.“
Fullvinnsla og verðmætasköpun
Elínborg hefur verið að undirbúa sig
undir það að fullvinna vörur úr sínu
hráefni. „Ég hef svo líka verið að
nýta mér aðstöðu í vottuðu eldhúsi
Vörusmiðju Biopol á Skagaströnd
til að framleiða vörur úr hráefni sem
annars væri líklegt að færi til spillis,
til dæmis annars flokks og útlits-
gallað grænmeti. Þar má nefna gul-
rótachutney, grænkálssalt, rófuchut-
ney og sýrðar gulrætur. Fullvinnslan
er skemmtilegt verkefni sem stuðlar
bæði að betri nýtingu hráefna og rækt-
unarlands og gefur mér smá útrás fyrir
sköpunargleði. Svo eru þessar vörur
flestar með gott geymsluþol og því
fáanlegar yfir lengra tímabil en græn-
metið.
Aðlögunarferlið hefur auðvitað
verið lærdómsríkt. Það tekur tíma
að átta sig á hvernig er best að gera
hlutina. Til dæmis hvað ræktunina
varðar þá þarf að finna út úr því hvaða
áburðarefni er hægt að nota, hvernig
og hvenær. Hvernig er best að haga
sáðskiptum og reyna að hafa hemil
á duglegum en óvelkomnum plönt-
um. En líka því sem snýr að skýrslu-
haldi, skráningum og skipulagi sem
er nauðsynlegt til að uppfylla skilyrði
Vottunarstofunnar,“ segir Elínborg og
bætir við að hún eigi samt sem áður
enn margt ólært.
„En það er ekki bara ég, því ég
held að lífræn ræktun eigi mikið
inni hvað athuganir, prófanir og
tækni varðar, bæði á áburðarefnum
og öðrum aðföngum til ræktunar.
Mikið væri gaman að sjá stjórn-
völd setja alvöru áherslu á að auka
hlutfall lífrænna framleiðenda hér-
lendis. Skýr stefna og greitt aðgengi
að nauðsynlegum upplýsingum og
aðföngum eru þar lykilatriði, held ég.
Aðlögunarstuðningurinn er svo auð-
vitað mjög mikilvægur og vonandi er
hann kominn til að vera.“
Ég trúi að lífrænt sé framtíðin
Á aðlögunartímanum hefur Elínborg
náð að klára garðyrkjunám sitt við
Garðyrkjuskólann á Reykjum. „Ég
útskrifaðist frá Reykjum vorið 2020
af braut garðyrkjuframleiðslu með
áherslu á lífræna ræktun matjurta.
Þar lærði ég auðvitað mjög margt og
nám þaðan er að mínu mati eigin-
lega nauðsynlegur grunnur ef maður
ætlar að leggja fyrir sig garðyrkju hér-
lendis. Bæði námið og tengslanetið
eru gríðarleg verðmæti.
Að því sögðu þá hef ég auðvitað
eins og aðrir sem bera hag garðyrkj-
unnar fyrir brjósti miklar áhyggjur af
stöðu námsins og Garðyrkjuskólans
í dag. Þar er brýn þörf á aðgerðum
ef við ætlum ekki að tapa þeirri
ómetanlegu þekkingu, reynslu og
hefð sem býr bæði í mannauðnum
og staðnum.
Mig langar að hvetja alla til að
raunverulega kynna sér kosti líf-
rænnar framleiðslu, án þess að láta
fyrirfram ákveðnar skoðanir og for-
dóma þvælast fyrir sér. Tækifærin
eru bæði mörg og margvísleg.
Ég trúi því að lífrænt sé framtíð-
in.“ /smh
Litríkt blómkál sem Elínborg ræktaði í sumar til prufu. Það vakti mikla lukku þannig að hún stefnir á að rækta meira
af því á næsta ári. Myndir / Aðsendar
Elínborg Erla Ásgeirsdóttir, garð-
yrkjubóndi í Breiðargerði.
Karfa með blönduðu grænmeti frá sumrinu, brot af því sem ræktað var.
Kóralkál frá því í sumar. Það kallast
romanesco á ensku