Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.2005, Blaðsíða 400
390
Finn Hansen
er udelukket.6 10 distansekss. er dog noteret under særlige betingelser
ved denne positionstype: 7 i gammelnorsk og 3 i oldislandsk, svarende
til 6% DS (10 af i alt 167 ekss.): fx Mædr pvi kona at ængi JtæssaRra er
{ter gaf sakir lagde dom a mal Joitt f>a vil ec æigi dæma {ter dau5a (Kgs.
88.20). De få distansekss. af denne type i oldislandsk er alle noteret i
tekster fra 15. årh.s 2. halvdel: HeiSr., Sig. fot., Vald.; 2 af de 3 notere-
de ekss. er fra direkte tale.
3.3. Emfase
Korrelatets fremrykning i oversætningen er utvivlsomt forbundet med
emfasering af subjunktionens determinative, pronominale del, hvilket i
de yngre tekster meget overbevisende falder sammen med det faktum,
at de fleste distansekss. er noteret i direkte tale.
Som vi har set, stammer størstedelen af de noterede distansekss. fra
det ældste norrøne materiale (ca. 1200), især subjunktionen af pvi at har
- som påvist i det foregående - en meget høj frekvens. I yngre old-
islandske tekster fra 14. og 15. årh. er der i alt noteret 28 distansekss. i
forbindelse med de forskellige prosalitterære genrer: fx Dropl., Hak. II,
Sams., SnE, Stj. Disse distansekss. har en meget markant distribution:
21 ekss. er noteret i direkte tale (= DT), 7 i almindeligt episk forløb (=
EP). De fleste af dem er noteret ved pvi at, som har fordelingen: 14 DT-
vs. 4 EP-ekss. Ved de øvrige er fordelingen: af pvi at -2 DT- vs. 1 EP-
ekss., fyrir pvi af. 3 DT- vs. 1 EP-ekss. og med pvi at: 2 DT- vs. 1 EP-
ekss.7
6 De distansekss., der er behandlet i artiklen, indgår alle i perioder, hvor adverbialsætnin-
gen er efterstillet. I forbindelse med en lille broget skare på en halv snes ekss. fungerer
subjunktioneme med pvt at og af pvt at som periodeindleder med adskillelse af korrelat
og subjunktion gennem vokativ, inquit og adv. nu. Alle ekss. er noteret i direkte tale og
har vel emfatisk markering af det determinative pronominalled; med pvt at: fx Nu med pvi
goSer brø5r at vér sculum her vera litla stund (...). jia hyggium at varre Jrorf (...) (GNH
88.24; se endv. Barl. 6.40, Kgs. 88.20, Vald. 58.12); med pui kvaø hann at guø gaf oss
()etta at vita fyrr en (...), |ia gacc me5 mer dottir min (Strgl. 62.8.; se endv. Olaf. III 5.12,
38.5); - afpvt at: fx afpui nu at f>u vast tryGr of pessa ena fo hlute. \>å mun ec nu setia pie
of marga hlute (Sth. 101.V.31; se fx endv. Grafhi. 110.12).
7 Se fx pvtat: 14. årh.: Dropl. 168.28, Gunnl. 21.23, Stj. 369.17, Sygubrt. 5.4, 5.6; 15.
årh.: Hak. II 187.35, HeiSr. 15.11, Margr. 476.6, Sams. 8.24, Sigr. 104.19, Vgls. 10.29; af
pvtat: 15. årh.: Gisi. 1.24, VqIs. 19.25; fyrirpvtat: 14. årh.: Eg. 109.10, SnE 17.3; 15.
årh.: Gisi. 20.3; med pvt at: 15. årh.: Sig. fot. 246.10.