Fréttablaðið - 26.03.2022, Blaðsíða 16

Ríkið
greiðir fyrir
þjónustu
við 90
sjúklinga í
lyfjameð-
ferð við
ópíóíða-
fíkn, en
250 eru í
slíkri með-
ferð hjá
Vogi.
Stundum liggur við að
ég öskri úr sársauka,
verkurinn fer upp
mjóbakið og líkaminn
verður undirlagður af
verkjum. Ég svitna og
skelf, kemst ekki úr
rúminu af því ég verð
svo veikur.
Ég fæddi
heilbrigt
barn í
þennan
heim, og ég
ætlaði
honum allt
aðra fram-
tíð en
nokkurn
tímann
þetta.
Sigfús er nýhættur að sprauta
sig og bíður eftir að komast
í meðferð. Hann hefur verið
upp á svarta markaðinn kom-
inn með ópíóíða sem hann
hefur verið háður í mörg ár.
Fréttablaðið segir sögu hans
og móður hans.
HEILBRIGÐISMÁL „Ég er búinn að
missa fjóra vini mína frá því í des-
ember. Tveir voru með mér í skóla,
hinir tveir voru neyslufélagar. Þeir
dóu út af „oxycontin overdose“.
Þeir voru allir í sömu stöðu og ég,
þeir voru að bíða eftir að komast
í meðferð,“ segir Sigfús Már Dag-
bjartarson, þrítugur Reykvíkingur
sem barist hefur við ópíóíðafíkn
í nokkur ár og vímuefnafíkn frá
unglingsárum.
„Ég byrja í neyslu ungur, í hass-
reykingum og amfetamíni. Mér
var hent út á götu á 18 ára afmælis-
daginn minn og ég svaf upp við
ofn á stigagangi, í brunastigum
eða í ruslageymslum. Ég þurfti að
stela mér mat því ég átti ekki neitt
á þessum tíma, var í sömu fötum í
marga daga og þurfti oft að biðja
um að fá að fara frítt í sturtu í Breið-
holtslaug, það fór bara eftir hver var
á vakt hvort ég fékk að fara í sturtu.“
„Það var gífurleg þjáning, ég var að
hitta hann á laun og systir mín var
að taka hann inn til sín. Hann bjó á
stigagöngum. Hann fékk aldrei það
tækifæri sem hann hefði þurft. Ég
er ekkert viss um það að hann hefði
farið svona djúpt í neyslu ef honum
hefði ekki verið hent út af heimilinu,“
segir Dagbjört Ósk Steinarsdóttir,
móðir Sigfúsar, sem var aldrei sátt
við ákvörðun föður Sigfúsar um að
vísa honum af heimilinu.
Ólýsanleg fráhvörf
Eftir ár á götunni var Sigfúsi bent á
gistiskýlið við Lindargötu. „Fyrsta
sem ég sé er maður fyrir utan að
drekka spritt og æla blóði. Ég gat
ekki hugsað mér að vera þarna,
aðstaðan var ekki mannleg,“ segir
Sigfús, sem mætti lokuðum dyrum
alls staðar og neyddist til að vera
áfram á götunni.
„Ég var á biðlista eftir félagslegu
húsnæði í sex ár og var á götunni í
tvö ár í heildina. Á tímabili át ég svo
mikið dóp vegna þess að ég vildi
óverdósa.“
Ekki aftur snúið eftir fyrstu sprautuna
Dagbjört, móðir
Sigfúsar, hefur
stutt son sinn
á þrautagöngu
hans. Hún kallar
eftir mildari
viðhorfum í
samfélaginu.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI

Svo komst Sigfús á Vog. Hann fór
í tíu daga afeitrun og náði smá tíma
edrú. „En í mars, apríl 2019 spraut-
aði ég mig í fyrsta sinn og þá varð
ekki aftur snúið.
Neyslan mín fór út í ópíóíða
neyslu, morfín, oxycontin, fentanyl.
Þetta var ég að nota alveg í f leiri
mánuði upp á dag. Síðan kemur að
því að maður nær ekki að redda sér
og þá fer maður í fráhvörf,“ segir
Sigfús og lýsir fráhvörfum ópíóíða-
fíknar:
„Stundum liggur við að ég öskri
úr sársauka, verkurinn fer upp mjó-
bakið og líkaminn verður undir-
lagður af verkjum. Ég svitna og skelf,
kemst ekki úr rúminu af því ég verð
svo veikur.“ Hann segir að ópíóíðar
séu lengi að fara úr kerfinu. „Þeir
bindast líkamanum svo lengi, þann-
ig að það tekur svakalega langan
tíma að fyrir líkamann að hreinsa
sig. Maður er að þjást alveg svaka-
lega lengi og mikið. Síðan kannski
verður maður að bjarga sér með að
taka meiri töf lur, oxycontin eða
eitthvert morfín.“
Sigfús vinnur nú í að koma sér á
beinu brautina og vill losna undan
ópíóíðafíkninni. „Núna verð ég að
hætta. Ég get ekki meira.“
Sigfús hætti nýverið að sprauta sig,
en það hefur reynst honum erfitt.
„Ég tók þetta bara „cold turkey“, sem
getur verið hættulegt. Ég verð svo
erfiður í skapinu, þarf að fara í heitar
og kaldar sturtur til skiptis, fólk forð-
ast mig,“ segir Sigfús. Hann þakkar
guði fyrir að vera á lífi en óttast að
fara aftur að nota ef hann kemst ekki
í viðhaldsmeðferð bráðlega.
„Ég er að bíða eftir innlögn á
Vog, er búinn að vera með umsókn
þar frá því í desember. Á þessum
fjórum mánuðum er þetta búið
að vera svona upp og niður, detta
í það aftur og aftur og redda sér
skammti,“ segir Sigfús. Hann hefur
notið þjónustu hjá Frú Ragnheiði,
skaðaminnkunar úrræði Rauða
krossins, og hefur starfsfólk þar
reynt að liðka fyrir því að hann
komist í meðferð.
Dauðalistinn
Sigfús hefur verið að kaupa sér frá-
hvarfslyfið Suboxone, en það er dýrt
á svarta markaðnum, segir hann. „Á
sama tíma færðu Suboxone gjald-
frjálst ef þú ert í viðhaldsmeðferð
hjá Vogi,“ segir hann og útskýrir
viðskiptamódel svartamarkaðarins.
Þar sé bæði mun auðveldara að
kaupa ópíóíða og slá lán fyrir þeim.
„Það er nóg til af oxy, fentanyl og
svipuðu dópi. Þú ert enga stund að
fá þessa ópíóíða, færð þá um leið,“
segir hann og bætir við: „Þú þarft
að borga Suboxone um leið. Þú færð
ekki skammtinn nema borga strax,
en þú getur fengið lán fyrir oxycont-
in, aðgengið er mun auðveldara að
því,“ segir hann og gagnrýnir að
aðgengi að Suboxone sé ekki betra.
„Vogur segir nei, Landspítalinn
segir nei. Þú verður fyrst að koma
í inniliggjandi meðferð. Þá hugsar
maður: Á ég að drepast á meðan ég
bíð?“ spyr hann, en biðlistann kallar
hann „dauðalistann“.
Sigfús kallar eftir breytingu á
meðferðarúrræðunum. „Þessi með-
ferðarúrræði í dag þurfa að breytast,
þessir biðlistar eru bara dauðalistar.
Það er endalaust fjallað um þetta í
fjölmiðlum en ekkert gerist. Fólk er
að deyja á þessum biðlistum.“
Meira þurfi frá ríkinu
Ragnheiður Hulda Friðriksdóttir,
aðstoðarmaður yfirlæknis á Vogi,
segir að SÁÁ myndi gjarnan vilja sjá
ríkið stíga inn af meiri krafti. Ríkið
greiði fyrir þjónustu við 90 sjúkl-
inga í lyfjameðferð við ópíóíðafíkn,
en nú séu um 250 einstaklingar í
þessari meðferð. Mismuninn greiði
SÁÁ fyrir með sjálfsaf lafé. „Við
erum því að teygja starfsemina og
sjálfsaflaféð eins mikið og mögulegt
er til að reyna að anna þessari eftir-
spurn, en vildum gjarnan sjá ríkið
stíga inn í þetta með okkur af meiri
krafti,“ segir hún. Í dag séu alls 750 á
biðlista eftir innlögn á Vog.
„Þegar þú ert kominn inn og þú
hefur verið greindur með ópíóíða-
fíkn og sem kandídat í viðhalds-
meðferð, þá er í rauninni engin
bið. Biðin er bara hvað við getum
afkastað á Vogi,“ segir hún.
Dagbjört, móðir Sigfúsar, telur
þennan vanda með helstu meinum
heimsins. „Yfirvöld verða að fara að
vakna,“ segir hún. „Ég hef sent póst
á heilbrigðisráðherra, ég vil fá fund
og ræða að fólki sé refsað og það
sektað fyrir að vera með skammt-
inn sinn á sér, hvað skilar því? Það
skilar bara meiri skuldum á þetta
fólk. Það skilar því í fangelsi, hvað
kostar það? Hverjir borga það? Það
erum við skattborgarar. Það er verið
að ráðast á og taka pening frá fólki
sem á ekkert.“
Dagbjört segist þó yfirleitt hafa
mætt góðu viðmóti og þakkar sér-
staklega Frú Ragnheiði, Vogi og
öðru heilbrigðisstarfsfólki og jafn-
vel lögreglumönnum sem hafa sýnt
skilning.
Dagbjört heldur samt alltaf í
vonina. „Ég fæddi heilbrigt barn í
þennan heim, og ég ætlaði honum
allt aðra framtíð en nokkurn tím-
ann þetta. Það hafa allir foreldrar
þær væntingar til barnanna sinna
að þau finni hamingjuna. Ég segi
líka að á meðan fíkillinn lifir er von,
og maður hefur séð kraftaverkin.“ ■
Hvað eru ópíóíðar?
Ópíöt eru lyf sem eru annað-
hvort unnin úr ópíumi eða
hafa svipaða efnafræðilega
byggingu og virkni og slík lyf.
Meðal ópíata teljast meðal
annars morfín, heróín, kódín,
metadón og petidín. Þau hafa
áhrif á heila og miðtauga-
kerfi, til dæmis hafa þau öflug
verkjastillandi áhrif og valda
syfju, sljóleika og sælutilfinn-
ingu. (Af Vísindavefnum.)
Benedikt Arnar
Þorvaldsson
benediktarnar
@frettabladid.is
16 Fréttir 26. mars 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ