Bændablaðið - 12.05.2022, Blaðsíða 22

Bændablaðið | Fimmtudagur 12. maí 202222
Klofningur er innan Evrópu sam­
bandsins varðandi kaup á gasi og
olíu frá Rússlandi. Þykir þetta afar
vandræðalegt í ljósi þeirrar hörku
sem ESB löndin hafa viljað sýna
umheiminum með viðskiptabanni
á Rússa vegna Úkraínustríðsins.
Framkvæmdastjórn Evrópu­
sambandsins tókst ekki að ná
samstöðu í málinu á fundi mánu­
daginn 2. maí.
Breska ríkisútvarpið, BBC,
sagði í umfjöllun um málið að þó
að refsiaðgerðum hafi verið beitt
á öðrum sviðum viðskipta, treysti
ESB enn mikið á rússneska olíu og
gas. Efnahagsráðherra Þýskalands
sagði að landið myndi geta staðist
rússneskt olíubann fyrir árslok
2022, þar sem hann virtist styðja
harðari refsiaðgerðir. Ungverjar
hafa hins vegar sagt að þeir séu
andvígir slíkri ráðstöfun og lýst
því yfir að þeir myndu ekki styðja
ráðstafanir sem gætu stofnað
birgðum í hættu.
Ráðherrar ESB hittust á mánudag
til að ræða hvernig eigi að stjórna
ástandinu, undir miklum þrýstingi
um að draga úr tekjustreymi sem
styður stríð Vladímírs Pútíns forseta
í Úkraínu. Niðurstaða fundarins var
í raun engin.
Það eru tvær megináskoranir
sem aðildarríki standa frammi
fyrir – hvernig á að borga fyrir
rússneska orku á þann hátt að það
brýtur ekki í bága við eða grefur
undan refsiaðgerðum ESB, og einnig
hvernig eigi að afla og þróa aðrar
birgðir til að hverfa frá því að treysta
á Rússland.
ESB er mjög háð Rússum
um orku
Á blaðamannafundi á mánudag
sagði Kadri Simson, yfirmaður
orkumála hjá ESB, að stöðvun
Rússa á gasbirgðum til Póllands
og Búlgaríu hefði styrkt vilja
sambandsins til að verða óháð
rússnesku jarðefnaeldsneyti.
Vandinn er að samkvæmt úttekt
rannsóknarmiðstöðvar um orku
og hreint loft (CREA) hefur ESB
flutt inn um 37 milljarða punda
virði af jarðefnaeldsneyti síðan
átökin hófust. Mest var flutt inn til
Þýskalands, en þar á eftir kom Ítalía.
Skrúfað fyrir sölu til Póllands
og Búlgaríu
Orkurisinn Gazprom stöðvaði
gasútflutning til Póllands og
Búlgaríu í þarsíðustu viku eftir að
þessi lönd neituðu að verða við
kröfum Rússa um að skipta yfir
í greiðslu í rúblum. Mörg önnur
aðildarlönd ESB standa frammi fyrir
sama vandamáli um miðjan maí.
Pólland og Búlgaría ætluðu
að hætta að nota rússneskt gas á
þessu ári og segjast geta tekist á
við stöðvunina, en það hefur vakið
ótta um að önnur ESB-ríki, þar á
meðal gasþróaða efnahagsveldið
Þýskaland, gætu verið næst á
lista yfir lönd sem Rússar skrúfa
fyrir. Það gæti haft gríðarlegar
afleiðingar fyrir þýskt atvinnulíf.
Brot á refsiaðgerðum
og borga með rúblum
Frú Simson endurtók þá skoðun
framkvæmdastjórnar Evrópu-
sambandsins á mánudag að það
væri „brot“ á refsiaðgerðum að
greiða fyrir gas í rúblum og „ekki
hægt að samþykkja það“.
Hún sagði að aðildarríki væru
að byggja upp gasbirgðir fyrir
veturinn, en það dugar samt
skammt ef skrúfað yrði fyrir.
Nathan Piper, yfirmaður olíu-
og gasrannsókna hjá Investec,
sagði við BBC að það væri
„nokkuð ljóst“ að ESB vildi „snúa
sig í burtu“ frá rússneskri olíu og
gasi, en bætti við að skortur á
einingu opinberaði vanmátt ESB
við að hrinda því í framkvæmd.
/HKr.
ESB-ríkin segjast vilja hætta kaupum á gasi og olíu frá Rússlandi:
Bankar og stórfyrirtæki óttast
samdrátt efnahagslífsins
Þýski stórbankinn Bundesbank
varar Evrópusambandið við
að allsherjar viðskiptabann á
rússneskan jarðgasinnflutning
sem Evrópusambandið íhugar
að ráðast í geti haft hrikalegar
afleiðingar fyrir efnahagslífið í
ESB­ríkjunum.
Embættismenn Evrópu sam-
bandsins eru að íhuga allsherjar
viðskiptabann á rússneskan jarðgas-
innflutning, sem gæti verið kynnt í
Brussel á næstunni. Níu Evrópuríki
auk Kanada, Bandaríkjanna og
Bretlands hafa bundist samtökum
um að draga úr innflutningi sínum
á olíu frá Rússlandi um 2 milljónir
tunna eða svo.
Hugmyndir um slíkt bann hafa
valdið áhyggjum innan Seðlabanka
Evrópu (European Central
Bank - ECB). Velti bankinn upp
ýmsum sviðsmyndum af lokun
á gasinnflutning frá Rússlandi í
síðasta mánaðarriti sínu og telur
horfurnar nú verri en áður. Þar
kemur fram að búast megi við allt
að 5,1% heildarsamdrætti vergrar
þjóðarframleiðslu á yfirstandandi
ári og hækkandi verðbólgu. Þá býst
bankinn við 3,5% samdrætti á næsta
ári (2023) af sömu ástæðu og 3,4%
samdrætti á árinu 2024.
Þýski seðlabankinn hefur
þegar bent á að þegar sé farið
að halla undan fæti í efnahag
Evrópusambandsins vegna innrásar
Rússa í Úkraínu. Ytra áfall af
þessum toga geti komið af stað
umtalsverðum samdrætti.
Gæti leitt til hrikalegs samdráttar
Í umsögn Bundesbank um málið
föstudaginn 22. apríl kom fram
að tafarlaust, algert bann við inn-
flutningi á gasi frá Rússlandi gæti
aukið hættuna á efnahagsstöðnun og
leitt til hrikalegs samdráttar.
Bundesbank varaði við því
að viðskiptabann á rússneskt gas
myndi kosta hagkerfi þess 180
milljarða evra vegna samdráttar í
framleiðslu á þessu ári. Auk þess
sem verð á orku myndi hækka upp
í áður óþekktar hæðir og sjokkera
hagkerfið í einni dýpstu niðursveiflu
í mörg ár, að því er fram kom í frétt
Financial Times.
Í alvarlegri kreppu myndi
landsframleiðsla í raun á yfir-
standandi ári lækka um tæp 2%
miðað við árið 2021.
„Auk þess yrði verðbólgan
umtalsvert hærri til lengri tíma,“
sagði í umsögn Bundesbank.
Þetta getur þýtt að enn á ný verði
peningaprentvélarnar settar á fullt í
Evrópu til að prenta evrur sem engin
innistæða er fyrir.
Áhyggjur meðal iðnfyrirtækja
Umræða um viðskiptabann
á rússneskt gas hefur valdið
áhyggj um meðal risafyrirtækja í
iðnaðar framleiðslu í Þýskalandi.
Allt að 40% af jarðgasi ESB og
25% af olíu þess eru háð Rússlandi,
fyrst og fremst í gegnum leiðslur.
Þriðjungur af heildarorkunotkun
Þýskalands er háður Rússlandi.
Martin Brudermüller, fram-
kvæmda stjóri efnasam steyp unnar
BASF, sagði að gasbannið myndi
steypa þýskum viðskiptum sínum
í „verstu kreppu sína síðan í síðari
heimsstyrjöldinni“.
Þýskaland er með stærsta
hagkerfið af 27 ríkjum Evrópu-
sam bandsins og þar hefur banni við
innflutningi á orku frá Rússlandi
verið mótmælt harðlega. Hafa menn
frekar viljað sjá hægfara niðurskurð
á innflutningi á gasi og olíu frá
Rússlandi.
„Skyndilegt gasbann myndi leiða
til framleiðslutaps, stöðvunar á frekari
rafiðnvæðingu og langtímamissis á
atvinnumöguleikum í Þýskalandi,“
að því er AP fréttastofan hafði eftir
formönnum vinnuveitendahóps
BDA og DGB verkalýðssamtakanna
í fyrri viku.
Rússar taldir þola
mjög lágt olíuverð
Samkvæmt útlistun JPMorgan er
framleiðslukostnaður Rússa á olíu
talinn vera um 10 dollarar á tunnu.
Þeir gætu því vel mögulega mætt
allt að 90% innflutningstollum
Evrópuríkja eða mögulega 20 dollara
verðþaki án þess að tapa á slíkum
viðskiptum. Þykir JPM þó líklegra
að Rússar muni í framhaldinu beina
sínum olíuútflutningi til vinveittra
ríkja eina og Kína, Indlands auk
Tyrklands.
Natasha Kaneva, hráefnaráðgjafi
JPMorgan, skrifaði á dögunum um
hugmyndir í Evrópu um að banna
rússneska hráolíu:
„Fullt, tafarlaust bann myndi
líklega koma Brent hráolíuverði upp
í 185 dali á tunnu. Þar sem meira
en 4 milljón tunnur af rússneskum
olíubirgðum hyrfu á brott og hvorki
er pláss né tími til að endurbeina
þeim til Kína, Indlands eða annarra
hugsanlegra varakaupenda.“
Samkvæmt útreikningum JP
Morgan nam innflutningur ESB á
olíu frá Rússlandi dagana 9.–16.
apríl 7,3 milljónum tunna, sem er
litlu minna en áður en Úkraínustríðið
hófst í febrúar. Þá nam sjö daga
innflutningur 7,58 milljónum tunna
að jafnaði. Samkvæmt útreikningum
JPM er hlutfall hráolíu (Crude Oil)
í þessum olíuflutningum þó hærra
en fyrir stríðið, en dregið hefur
lítillega úr innflutningi á öðrum
olíutegundum frá Rússlandi. /HKr.
UTAN ÚR HEIMI
Óeining innan ESB um að framfylgja algjöru
viðskiptabanni á Rússa með olíu og gas
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45
Japan
Kína
Pólland
Kazakhstan
Ungverjaland
Holland
Tyrkland
Belarus (Hvíta-Rússland)
Ítalía
Þýskaland
8,8
9,2
9,6
10,2
11,6
15,7
16,2
18,8
29,2
42,6
Tíu stærstu innflutningsþjóðir á gasi frá
Rússlandi - mælt í milljörðum rúmmetra
Evrópa fær um 40% af jarðgasi sínu frá Rússlandi, sem er einnig helsti
olíubirgir sambandsins, en sum lönd eru háðari rússnesku jarðefnaeldsneyti
en önnur, svo skyndilegur niðurskurður á framboði gæti haft mikil
efnahagsleg áhrif. Sem dæmi má nefna að Þýskaland fær nú um 25% af
olíu sinni og 40% af gasi sínu frá Rússlandi, Slóvakía og Ungverjaland
fengu 96% og 58% af olíuinnflutningi sínum frá Rússlandi í fyrra, samkvæmt
Alþjóðaorkumálastofnuninni.
Óhyggjur af of litlu framboði og háu verði á liþíum:
Eftirspurnin talin vaxa
um 4.000% til 2040
Ört vaxandi verð á liþíum, sem
notað er m.a. í bíla­ og tölvu­
rafhlöður, er farið að valda mönn­
um áhyggjum um þróun áætlana
um orkuskipti í heiminum.
Það er enn nóg til af liþíumforða
víða um heim til að búa til þær
rafhlöður, en vinnsla á því er seinvirk
og kostnaðarsöm. Eftirspurnin
nemur um það bil 100.000 tonnum
á ári, en vex um meira en 15%.
Framboðið á liþíum annar vart
eftirspurn og því hækkar verðið.
Það getur síðan hægt á framleiðslu
rafbíla og annarra tækja sem helst
er hampað í orkuskiptaáætlunum
víða um heim.
Elon Musk áhyggjufullur
Þann 8. apríl „tísti“ Elon Musk,
stofnandi Tesla og forstjóri og
stofnandi SpaceX, um það á Tvitter
að hann væri að íhuga að stofna
eigið námufyrirtæki í ljósi hækkandi
verðs á liþíum, sem hann sagði nú
komið í „brjálæðislegar hæðir“.
Musk sagði að Tesla gæti í raun
þurft að fara sjálft í námuvinnslu
og úrvinnslu á liþíum ef verðið
lækkar ekki. „Það er enginn skortur
á frumefninu sjálfu, þar sem liþíum
er næstum alls staðar á jörðinni, en
hraði vinnslunnar er hægur,“ sagði
hann í sínu tölvutísti.
Tonnið af hálfunnu liþíum selt á
5.650 dollara
Bloomberg greindi frá því þann 28.
apríl að 5.000 tonna farmur sem
var að hluta unnið liþíum, seldist
fyrir 5.650 dollara fyrir tonnið. Það
er 140% yfir verði sem menn hafa
áður talið „geðveikt“ og var tilefni
til athugasemda Elon Musk. Daginn
eftir greindi Reuters frá aukinni
eftirspurn og vaxandi skorti á liþíum
og öðrum mikilvægum málmum
í Evrópu og í Bandaríkjunum.
Þar sagði:
„Evrópa er að renna út á tíma til
að tryggja sér málma sem hún þarf
til að knýja orkuskiptin.“
Búist við 4.000% aukningu
eftirspurnar til 2040
Vandamálið snýst um framboð
og eftirspurn. Til þess að mæta
því sem menn kalla óraunhæf
markmið Biden-stjórnarinnar í
Bandaríkjunum, ESB og fleiri ríkja,
áætlaði Alþjóðaorkumálastofnunin
(IEA) í fyrrasumar að eftirspurn
eftir liþíum myndi aukast um
900% til ársins 2030 og um
4.000% fyrir árið 2040. Til að mæta
slíkri veldishækkun eftirspurnar
þyrfti samsvarandi aukningu á
liþíumframboði. /HKr.
Liþíum, sem notað er m.a. í rafhlöður bíla, er silfurhvítur og mjög hvarfagjarn
og eldfimur málmur. Vinnsla á þessum málmi er langt frá því að anna ört
vaxandi eftirspurn.