Læknablaðið - 01.02.2022, Blaðsíða 11

L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 71
R A N N S Ó K N
Inngangur
Háþrýstingur er einn aðaláhættuþáttur hjarta- og æðasjúkdóma
en árið 2010 voru þeir orsök þriðjungs allra dauðsfalla á heims-
vísu. Ómeðhöndlaður háþrýstingur getur valdið heilablóðfalli,
hjartadrepi, hjartabilun, heilabilun, nýrnabilun, æðakölkun og
sjónskerðingu.1 Með því að lækka blóðþrýsting er unnt að lækka
tíðni kransæðasjúkdóma, hjartabilunar, og heilablóðfalla.2 Safn-
greining á 61 ferilrannsókn3 sýndi aukna hættu á þróun hjarta- og
æðasjúkdóma vegna hækkaðs blóðþrýstings frá slagbilsþrýstingi
(SBÞ) 115-180 mmHg og hlébilsþrýstingi (HBÞ) 75-105 mmHg. Í
þeirri greiningu var hækkun um 20 mmHg í SBÞ og 10 mmHg
í HBÞ hvor um sig tengd tvöföldun á áhættu á þróun hjarta- og
æðasjúkdóma.
Algengi háþrýstings var 31,1% árið 2010 og fer hækkandi í
heiminum vegna hækkandi aldurs mannkyns. Einnig er líklegt að
meira salt í mat og hreyfingarleysi hafi áhrif á þessa þróun. Aukið
algengi er í lág- og meðaltekjulöndum en þar hefur algengi há-
þrýstings aukist úr 23,8% árið 2000 í 31,5% árið 2010. Á sama tíma
lækkaði algengið í hátekjulöndum frá 31,1% í 28,5%. Þá er áætlað
að 1,39 milljarðar manna hafi verið með háþrýsting árið 2010 og
var sjúkdómurinn nokkuð jafndreifður milli kynjanna.4 Hjá körl-
um er lægsta algengi í Suður-Asíu (26,4%) en hæsta í Mið- og Aust-
ur-Evrópu (39,0%). Hjá konum er algengi lægst í hátekjulöndum
(25,3%) en hæst í löndum sunnan Sahara (36,3%). Þrátt fyrir að al-
gengið hafi haldist nokkuð stöðugt er byrði sjúkdómsins að aukast
á heimsvísu, sérstaklega í lágtekjulöndum.5,6
Stefán Júlíus Aðalsteinsson1
Jón Steinar Jónsson1,2
Hannes Hrafnkelsson1,3
Guðmundur Þorgeirsson1
Emil Lárus Sigurðsson1,2
Höfundar eru allir læknar
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Þróunarmiðstöð íslenskrar heilsugæslu,
3Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins.
Fyrirspurnum svarar Emil Lárus Sigurðsson, emilsig@hi.is
Á G R I P
INNGANGUR
Háþrýstingur er einn aðaláhættuþáttur hjarta- og æðasjúkdóma sem voru
orsök þriðjungs allra dauðsfalla á heimsvísu árið 2010. Ómeðhöndlaður
háþrýstingur getur valdið heilablóðfalli, hjartadrepi, hjartabilun, heilabilun,
nýrnabilun, æðakölkun og sjónskerðingu. Tilgangur rannsóknarinnar var
að kanna meðferð háþrýstings í heilsugæslu.
EFNI OG AÐFERÐIR
Rannsóknin var lýsandi afturskyggn þversniðsrannsókn og náði yfir
þrjú ár: 2010, 2014 og 2019. Til skoðunar var meðferð háþrýstings hjá
einstaklingum eldri en 18 ára með greininguna háþrýstingur samkvæmt
flokkunarkerfinu ICD-10. Gögnum var safnað úr sjúkraskrárkerfi allra
heilsugæslustöðva á höfuðborgarsvæðinu, alls 19 heilsugæslustöðva.
NIÐURSTÖÐUR
Fjöldi einstaklinga með háþrýstingsgreiningu jókst á rannsóknartímabilinu
og meðalaldur þeirra sem hafa greininguna hækkaði. Hlutfall kynja
hefur einnig breyst. Hlutfall karla með greininguna hefur aukist en
hlutfall kvenna að sama skapi lækkað. Af þeim 25.873 sem voru með
greindan háþrýsting árið 2010 voru 63,4% á lyfjameðferð. Árið 2019
hafði hlutfall háþrýstingssjúklinga á lyfjameðferð lækkað í 60,9%
(p<0,001). Meðal þeirra sem voru á lyfjameðferð hélst hlutfall notkunar
eins, tveggja eða þriggja eða fleiri lyfjaflokka í háþrýstingsmeðferðinni
svipuð á tímabilinu 2010-2019. Algengustu lyfjaflokkar sem notaðir
voru við meðferð háþrýstings hér á landi voru þvagræsilyf (C03), beta-
blokkar (C07), kalsíumgangalokar (C08) og lyf með verkun á RAAS (C09).
Hlutdeild lyfjaflokkanna í meðferð við háþrýstingi breyttist marktækt á
rannsóknartímabilinu. Notendum þvagræsilyfja (p<0,001) og beta-blokka
(p<0,001) fækkaði hlutfallslega en á sama tíma fjölgaði þeim sem tóku
kalsíumgangaloka (p<0,001) eða lyf með verkun á RAAS (p<0,001). Yfir allt
rannsóknartímabilið náðu 44,1% meðferðarmarkmiðum. Hlutfall þeirra
sem ná meðferðarmarkmiðum var skoðað eftir heilsugæslustöðvum fyrir
árið 2019. Rúmlega 41% sjúklinga náðu meðferðarmarkmiðum það ár.
Tvær stöðvar skáru sig hins vegar nokkuð úr með um þriðjung sjúklinga
sem náði markmiðum á hvorri stöð.
ÁLYKTUN
Miðað við innlendar og erlendar algengistölur eru enn margir
háþrýstingssjúklingar ógreindir á Íslandi. Ljóst er að enn má gera
betur í greiningu sjúkdómsins. Ekki getur talist ásættanlegt að færri
en helmingur sjúklinga nái meðferðarmarkmiðum. Umbætur eru því
mikilvægar og aðkallandi enda til mikils að vinna.
Meðferð háþrýstings
í heilsugæslu á
höfuðborgarsvæðinu