Læknablaðið - 01.02.2022, Blaðsíða 44

104 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108
B R É F T I L B L A Ð S I N S
Á Landspítala hefur ríkt langvarandi skort-
ur á legurýmum sem hefur orðið sérlega
áþreifanlegur í viðureigninni við kórónu-
veirufaraldurinn. Markmið þessa bréfs er
að varpa ljósi á þetta og velta upp þeirri
spurningu hvort nýbyggingar Landspítala
við Hringbraut muni leysa vandann.
Ísland í samanburði við Evrópulönd
Síðastliðna tvo áratugi hafa orðið
verulegar breytingar á aldurssamsetningu
þjóðarinnar.1 Íbúum 60 ára og eldri
hefur fjölgað mikið frá 2010 og er sú
fjölgun hlutfallslega mun meiri en á
hinum Norðurlöndunum.2 Skipulag
heilbrigðisþjónustu á Íslandi hefur ekki
tekið nægilegt tillit þessarar þróunar sem
mun halda áfram næstu áratugi. Árið 2019
var meðalfjöldi legurýma á hverja 1000
íbúa á Íslandi 28% lægri en meðaltal 11
Vestur-Evrópulanda (tafla I).3,4 Ef fjöldi
legurýma á Íslandi væri sambærilegur við
hin Norðurlöndin og aðrar þjóðir í Vestur-
Evrópu þyrftu að vera 1400 sjúkrarúm á
Íslandi, sem hefði í för með sér fjölgun um
390 (tafla I).
Þjóðarsjúkrahúsið Landspítali hefur það
veigamikla hlutverk að veita íbúum höfuð-
borgarsvæðisins almenna þjónustu og svo
öllum landsmönnum sérhæfða þjónustu.
Fjöldi legurýma á 1000 íbúa er töluvert
lægri á höfuðborgarsvæðinu, þar sem
64% landsmanna búa, en utan þess.3 Þetta
kemur á óvart því þessu er jafnan öfugt
farið annars staðar. Í nýlegri úttekt OECD
voru undantekningarlaust fleiri legurými
á hverja 1000 íbúa á þéttbýlli svæðum en í
Framtíð sjúkrahúsþjónustu á Stór-Reykjavíkursvæðinu:
Verður nýi meðferðarkjarninn skammgóður vermir?
Elías Sæbjörn Eyþórsson
læknir og PhD, sérnámslæknir í svæfinga- og
gjörgæslulækningum, Landspítala
Elísabet Guðmundsdóttir
hjúkrunarfræðingur og MS, verkefnastjóri,
hagdeild Landspítala
Kristlaug Helga Jónasdóttir
hjúkrunarfræðingur/hagfræðingur og MS,
verkefnastjóri, hagdeild Landspítala
Runólfur Pálsson
læknir, settur framkvæmdastjóri
meðferðarsviðs Landspítala; prófessor,
læknadeild Háskóla Íslands
dreifðari byggðum.5 Hlutdeild íbúa 60 ára
og eldri er einungis 9,3% hærri á lands-
byggðinni en á höfuðborgarsvæðinu og
getur það því ekki skýrt þennan mun.1 Það
er því ljóst að verulegur skortur er á legu-
rými hér á landi og hlutfallslega mestur á
höfuðborgarsvæðinu.
Færir nýi Landspítalinn okkur næg sjúkrarúm?
Margir vænta þess að uppbygging
Landspítala við Hringbraut muni leysa
margvísleg vandamál sjúkrahússins, ekki
síst skort á legurýmum. Ljóst er að hinn
langþráði meðferðarkjarni mun leiða til
byltingar hvað snertir aðstöðu fyrir sjúk-
linga og vinnuumhverfi. Á hinn bóginn
mun meðferðarkjarninn ekki leysa skort á
legurýmum ef núverandi fyrirætlanir ganga
eftir. Gert er ráð fyrir 209 bráðasjúkrarúm-
um og 23 gjörgæslurúmum. Þótt þessi rými
bætist við núverandi rúmafjölda mun það
ekki nægja til að jafna þau 398 sjúkrarúm
sem vantar, sé horft til meðaltals annarra
þjóða í Vestur-Evrópu. Höfundar hafa áður
komist að þeirri niðurstöðu að miðað við
núverandi stöðu þyrfti að fjölga legurýmum
að lágmarki um 100 til að mæta aðkallandi
bráðaþörf spítalans.6 Æskilegt er að setja
markið hærra og tryggja sambærilegt að-
gengi að sjúkrarúmum og í öðrum löndum
Vestur-Evrópu.
Yfirlýst markmið byggingar nýs
Landspítala við Hringbraut er að sameina
alla starfsemi sjúkrahússins á einum stað.
Samkvæmt núverandi stefnu er gert ráð
Tafla I. Fjöldi sjúkrarúma á Íslandi í samanburði við 11 lönd í Vestur-Evrópu árið 2019.*
Miðað við núverandi
dreifingu legurýma†
Miðað við jafna
dreifingu legurýma‡
Fjöldi
legurýma
Legurými á
1000 íbúa
Reiknuð
þörf fyrir
legurými
Legurými
sem skortir
Reiknuð
þörf fyrir
legurými
Legurými
sem skortir
Ísland alls 1009 2,82 1399 390 1399 390
Höfuðborgarsvæðið
(Landspítali) 627 2,18 869 242 1025 398
Landsbyggðin (aðrar
sjúkrastofnanir en
Landspítali)
382 4,04§ 530 148 374 -8
*Meðalfjöldi legurýma í Belgíu, Bretlandi, Danmörku, Finnlandi, Frakklandi, Hollandi, Írlandi, Lúxemborg, Noregi, Svíþjóð og
Þýskalandi árið 2019 var 3,95 legurými á 1000 íbúa.
§Legurými utan höfuðborgarsvæðisins ásamt meðalfjölda legurýma sem nýtt eru á Landspítala af einstaklingum með lögheimili
utan höfuðborgarsvæðisins.
†Uppreiknað miðað fjölda legurýma í Vestur-Evrópu þannig að hlutfallsleg skipting legurýma á 1000 íbúa á höfuðborgarsvæðinu og á
landsbyggðinni yrði sú sama og var árið 2019.
‡Uppreiknað miðað við fjölda legurýma í Vestur-Evrópu þannig að aðgengi að legurýmum á 1000 íbúa yrði jafnt fyrir íbúa
höfuðborgarsvæðisins og landsbyggðarinnar.
fyrir að starfsemi Landspítala í Fossvogi
(172 legurými) hætti en nýting Landakots
(80 rúm) og Vífilsstaða (44 rúm) er enn óljós.
Legurýmum mun því aðeins fjölga um 37
við opnun nýja meðferðarkjarnans þó að
legurými Landakots og Vífilsstaða verði
áfram í notkun. Loks ber að hafa í huga að
þótt byggingarnar í Fossvogi verði nýttar
áfram er enn ósvarað hvernig eigi að manna
öll 209 viðbótarrúmin þar sem á síðustu
árum hefur endurtekið þurft að loka rúm-
um vegna skorts á starfsfólki.
Brýn þörf fyrir fleiri sjúkrarúm og starfsfólk
Umræðan um legurýmisskort á Landspít-
ala hefur lengi verið á villigötum. Margir
telja að lausn þessa brýna vanda felist í
byggingu nýrra hjúkrunarheimila og nýja
meðferðarkjarnanum við Hringbraut.
Aðrir telja að auka þurfi verulega flæði
sjúklinga og framleiðni spítalans. En þrátt
fyrir mikilvægi þessara þátta sitja eftir tvö
vandamál sem bregðast þarf við. Annars
vegar eru sjúkrarúm á Landspítala alltof fá
miðað við íbúafjölda og hins vegar skortir
starfsfólk til þess að hægt verði að manna
þau sjúkrarúm sem þörf er á. Verði ekkert
að gert er fyrirsjáanlegt að áfram muni
syrta í álinn á komandi árum vegna enn
frekari fjölgunar aldraðra. Nauðsynlegt
er að brugðist verði við þessari alvarlegu
stöðu þjóðarsjúkrahússins án tafar. Þörf er
fyrir sameiginlegt átak stjórnvalda, stjórn-
enda og starfsfólks spítalans.
Heimildir eru á laeknabladid.is