Fréttablaðið - 15.10.2022, Blaðsíða 72

Fréttablaðið - 15.10.2022, Blaðsíða 72
Það hefur aldrei verið eins mikið framboð af vímu- efnum og ólöglegi markaður- inn er í blóma. Hættulegar afleiðingar geta orðið hjá fólki á öllu vímu- efnarófinu. þá veit notandinn aldrei nákvæm- lega hvað er í efninu og það býður hættunni heim,“ segir Svala. Hún segir að í efnagreiningu sé þjónustan tvíþætt; að notandi fái nákvæmar upplýsingar um inni- hald og styrkleika efnisins og síðan viðeigandi leiðbeiningar og upp- lýsingar frá sérþjálfuðu starfsfólki í tengslum við niðurstöðurnar. „Markmiðið er alltaf að tryggja öryggi fólks og að lágmarka hættu- legar afleiðingar, að gefa einstakl- ingum nákvæmar upplýsingar og leiðbeiningar, eins og varðandi áhrif efnanna, hætturnar sem fylgja þeim, hvaða íblöndunarefni eru í efninu og hvað sé meðal-skammta- stærð. Það gerist til dæmis reglulega erlendis að hátt hlutfall mælist af MDMA í e-töflum og öðru hvoru er fentanyl að mælast í efnum eins og kókaíni eða benzódíazepín-töflum. Þegar það gerist er hægt að láta fólk vita og þannig draga úr hættulegum afleiðingum og mögulegum dauðs- föllum. Rannsóknir sýna að þegar not- endur fá niðurstöður um að vímu- efnið þeirra innihaldi annað óvænt efni eða efni sem veldur þeim ein- hverjum áhyggjum þá vilja um 95 prósent af fólki láta farga efninu. Efnagreining hefur því jákvæð áhrif á ákvörðunartöku notenda og er heilsuverndarsjónarmiðið þar efst í huga. “ Engin lagaleg vernd Spurð hvort það hafi einhvern tímann komið til greina að setja upp svona þjónustu á Íslandi segir Svala að það sé f lókið á meðan neysluskammtar af vímuefnum eru enn ólöglegir, ekki sé hægt að gefa notendum og starfsfólki lagalega vernd og væri um af brot að ræða samkvæmt núverandi ávana- og fíkniefnalöggjöf. Hún segir þó að sem dæmi hafi skaðaminnkunarsamtök í Bristol og Osló einfaldlega hundsað lögin og komið efnagreiningu á laggirnar. Þrátt fyrir að það sé ólöglegt hafi lögreglan eða yfirvöld ekki stöðvað efnagreiningarnar, enda erfitt að loka úrræðum sem auka öryggi fólks og draga úr dauðsföllum. „Um heim allan eru starfrækt skaðaminnkandi úr ræði sem hafa í raun ekki opinbert leyfi frá stjórnvöldum en eru samt mjög fagleg. Með uppsetningu á þessum úrræðum eru notendur vímuefna og skaða minnkunar sinnar fyrst og fremst að bregðast við óásættan- legri vanrækslu yfirvalda í mála- flokknum.“ Meirihluti vill breytta stefnu Svala segir að hennar tilfinning sé að meirihluti landsmanna vilji breyta um stefnu í vímuefnamálum og vilji nýja ávana- og fíkniefnalög- gjöf. Svala hefur komið víða við á ferli sínum við skaðaminnkandi úrræði. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR Lovísa Arnardóttir lovisaa @frettabladid.is Fólk notar vímuefni á alls konar skala „Niðurstöður frá Félagsvísinda- stofnun Háskóla Íslands sýna að um 60 prósent landsmanna eru hlynnt afglæpavæðingu á neysluskömmtun 18 ára og eldri, mín tilfinning er sú að meirihluti fólks á Íslandi vilji breyta um stefnu, snúa skipinu við og fara frá þessari bann- og refsi- stefnu stjórnvalda og innleiða vímu- efnastefnu sem er byggð á mannúð, skaðaminnkun og vísindum.“ Refsistefna sem ekki virkar Hvað varðar vímuefnastríðið og framboð á vímuefnum segir Svala að það sé alveg ljóst að núverandi refsistefna sé ekki að virka. „Það hefur aldrei verið eins mikið fram- boð af vímuefnum og ólöglegi markaðurinn er í blóma. Það er rosalega gott aðgengi að ólöglegum vímuefnum og þar er ekkert aldurs- takmark,“ segir Svala og að með því að regluvæða ólögleg vímuefni væri hægt að fá betri yfirsýn og stjórn á neyslu þeirra en það er hluti af fram- tíðarsýn samtakanna. „Það er mjög sérstakt og í raun ábyrgðarlaust að ríkið taki bara ábyrgð á einu vímuefni, sem er áfengi og gerir öll hin vímuefnin ólögleg, með því fara efnin í hend- urnar á hverjum sem er, þar er ekk- ert regluverk, engin gæðaviðmið og hver sem er getur selt, framleitt og keypt vímuefnin. Áfengi er skil- greint sem sterkt vímuefni og því er mjög mikilvægt að ríkið sjái um sölu og dreifingu á því efni en ríkið ætti líka að taka fulla ábyrgð á öllum hinum vímuefnunum, það er mikil- vægt öryggismál.“ Svala segir að stór hluti vandans við viðhorf stjórnvalda og almenn- ings gagnvart málaf lokknum sé þekkingarleysi á vímuefnanotkun og hvernig vímuefnavandi þróast hjá manneskjum. Svala segir það ekki einfalt mál að breyta viðhorfum fólks til vímuefna og neyslu þeirra því um árabil hafi fólki verið sagt að það sé slæmt að neyta þeirra, að fólk sem neyti ólög- legra vímuefna sé slæmt og sé dæmt fyrir það. „Það mun taka áratugi að breyta viðhorfum fólks, en fyrsta skrefið í áttina að því er að afglæpavæða. Ég held að það sé ekki hjálplegt að fólk geti ekki talað um þennan part af sínu lífi því það getur fylgt því hætta að neyta vímuefna. Við viljum að það hafi viðeigandi upplýsingar svo það geti hugað að heilsu sinni og velferð,“ segir Svala að lokum. n Svala Jóhannesdóttir er sér- fræðingur í skaðaminnkun. Hún vill að yfirvöld afglæpa- væði og regluvæði vímuefni og segir að þannig væri hægt að tryggja betur öryggi fólks og lágmarka skaða meðal þeirra sem neyta vímuefna, sama hvort það er reglulega eða ekki. Svala Jóhannesdóttir hefur unnið við skaðaminnk- andi úrræði frá 2007 og hefur komið víða við. Hún hefur starfað í Konukoti, Frú Ragnheiði og stofnaði nýlega, ásamt Sigrúnu Jóhannsdóttur og Elínu Guðnýju Gunnarsdóttur, Matthildi – samtök um skaða- minnkun. Að sögn Svölu snýst skaða- minnkun um að draga úr þeim skaða og hættulegu af leiðingum sem geta hlotist af notkun löglegra og ólöglegra vímuefna. Markmiðið sé að hámarka líkur á að fólk haldi líf i, að draga úr óafturkræfum skaða og vernda líkamlega og and- lega heilsu fólks. Nálgunin snýst þó ekki bara um manneskjur sem eru að glíma við vímuefnavanda og heimilisleysi, heldur líka fólk sem notar vímuefni öðru hvoru. Á ráðstefnu sem Matthildarsam- tökin héldu um daginn um skaða- minnkun á Íslandi lagði Svala fram ýmsar hugmyndir um næstu skref í framtíðarsýn þeirra, meðal annars mikilvægi þess að innleiða skaða- minnkandi nálgun í tónlistar- og skemmtanalífinu. „Á Íslandi hefur fókusinn á skaða minnkun aðallega verið á fólk sem er að glíma við vímuefna- vanda og þá sérstaklega fólk sem notar vímuefni í æð,“ segir Svala og nefnir sem dæmi nálaskipti- þjónustu og öruggt neyslurými. Hún segir að skaðaminnkandi hugmyndafræði sé einnig hugsuð fyrir mun víðari og fjölbreyttari hóp. „Skaðaminnkun er nálgun fyrir fólk á öllu vímuefnarófinu. Fólk notar vímuefni á alls konar skala og sýna rannsóknir að um 90 pró- sent af fólki sem notar vímuefni þróa ekki með sér vímuefnavanda,“ segir Svala og nefnir að meirihluti fólks 18 ára og eldra noti lögleg eða ólöglega vímuefni reglulega eða öðru hvoru og því skiptir máli að hugað sé að öryggi allra vímuefna- notenda. „Í skaðaminnkun er litið raun- sætt á stöðuna, ef fólk ætlar sér að nota vímuefni þá er mikilvægt að til séu lýðheilsuinngrip í samfélag- inu sem lágmarka mögulegar nei- kvæðar og hættulegar af leiðingar þess. Stjórnvöld verða að breikka út fókusinn og huga bæði að not- endum sem eru með vímuefna- vanda og hópnum sem notar öðru hvoru en glímir ekki við vanda, hættulegar af leiðingar geta orðið hjá fólki á öllu vímuefnarófinu.“ Efnagreining á skemmtistöðum Hún segir að fyrir tónlistar- og skemmtanalífið séu til mörg skaða- minnkandi inngrip sem draga úr líkum á dauðsföllum, ofskömmt- unum og slysum og eru hugsuð til að vernda fólk. „Eitt dæmi um slíkt er efna- greining á ólöglegum vímuefnum. Þar getur fólk komið með sín eigin vímuefni í litlu magni og látið mæla innihald og styrkleika efnanna,“ segir Svala og að oftast sé um að ræða úrræði sem eru á tónlistar- viðburðum og í ákveðnum skaða- minnkandi verkefnum en að í nokkrum löndum sé búið að setja upp svona þjónustu sem er opin allan ársins hring. Sem dæmi er slík þjónusta í Bristol á vegum sam- takanna The Loop og í Osló á vegum Safer drug policies. Einnig hafi verið samþykkt lög á Nýja-Sjálandi árið 2021 sem heimila efnagreiningu á vímuefnum og er það fyrsta landið sem gerir það. „Þegar vímuefni eru gerð ólögleg Um 90 prósent þeirra sem neyta vímuefna eiga ekki við vanda að stríða. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY 40 Helgin 15. október 2022 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.