Andvari - 01.01.2016, Side 55

andvari
ÓLAFUR BJÖRNSSON
53
varður aðhyllst hana. Hin væri samræming þarfa og neyslu, og væri
hún í anda Adams Smiths.181 Laga- og hagfræðideild skipti um nafn
1957 og nefndist eftir það laga- og viðskiptadeild, en árið 1962 var
sérstök viðskiptadeild stofnuð, þegar Arni Vilhjálmsson var skipað-
ur prófessor, en hann hafði lært fjármálafræði í Harvard-háskóla.182
Urðu þeir Olafur brátt góðir vinir. Olafur var varaforseti Háskólaráðs,
þegar Þorkell Jóhannesson rektor andaðist 31. október 1960. Gegndi
hann starfi rektors, uns nýr rektor var kjörinn 19. nóvember og
mælti nokkur kveðjuorð fyrir hönd Háskólans við útför Þorkels.183 A
fimmtíu ára afmæli Háskólans 1961 var haldin mikil hátíð, og flutti
hinn gamli kennari Olafs, Carl Iversen prófessor, ávarp fyrir hönd
Kaupmannahafnarháskóla. Kvaðst hann minnast margra góðra náms-
manna frá Islandi, en þó sérstaklega Olafs Björnssonar.184 Veturinn
1961-1962 var fyrirlestraröð í tilefni afmælisins, og flutti Olafur er-
indi 4. mars 1962 um Skilyrði efnahagslegra framfara.185
Olafur Björnsson hélt áfram að taka til máls um hugðarefni sín,
meðal annars hættuna af víðtæku skömmtunarvaldi ríkisins. Hann
flutti ræðu á fjölsóttum fundi Stúdentafélags Reykjavíkur 10. mars
1959 um, hve mikil opinber afskipti væru samrýmanleg lýðræðislegu
þjóðskipulagi. Þar voru framsögumenn Jóhannes Nordal, Haraldur
Jóhannsson og Birgir Kjaran.186 Á þjóðmálaráðstefnu stúdentafélags-
ins Vöku 18. mars 1961 flutti Olafur Björnsson erindi um velferðarrík-
ið. Ber hann saman tvær hugmyndir um ríkið, að það ætti að vera eins
og dómari og línuverðir í knattspyrnukeppni, sem framfylgdu leikregl-
unum, en leyfðu leikendum að öðru leyti að spreyta sig sjálfum, eða
eins og fóstra á dagheimili, þar sem þegnarnir væru börnin.187 Ólafur
samdi ásamt Gunnari Viðar afmælisrit Landsbankans, er hann varð
75 ára 1961.188 Ólafur tók að sér annað óvenjulegt verkefni: Árið 1962
umsamdi hann kafla um skatta og álögur, ráðstöfun sparifjár og trygg-
inga miðað við íslenskar aðstæður í þýddri handbók, sem aðallega
var notuð í húsmæðraskólum.189 Nú var aðild að Efnahagsbandalagi
Evrópu komin á dagskrá, því að Bretland, Danmörk og Noregur sóttu
um aðild, en hagkerfi þeirra þriggja voru nátengd. Andstæðingar að-
ildar buðu kunnum norskum prófessor, Ragnar Frisch, til landsins
sumarið 1962, en hann var fylgismaður þjóðlegs áætlunarbúskapar
í stað „óupplýsts peningaveldis“. Ólafur Björnsson rifjaði af því til-
efni upp kosti frjálsra utanríkisviðskipta og benti á, að Islendingum
væri lífsnauðsyn að fá aðgang að erlendum mörkuðum, þótt sjálfur