AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1998, Síða 52

vinnuvernd í verki
„Hvernig er staðan í vinnunni"?
spyr ÞÓRUNN SVEINSDÓTTIR sjúkraþjálfari
Forsenda þess aö hægt sé að beita lík-
amanum heppilega viö vinnu er aö
vinnuaðstæðurséu ákjósanlegar. Því er
mikilvægt aö skipuleggja vinnu og
vinnuumhverfi þannig að álag á hreyfi-
og stoökerfiö veröi hæfilegt. Ef sett eru
markmið um vinnuskipulag og líkamsbeitingu strax
á hönnunarstigi framkvæmda og þeim fylgt eftir í
hönnunarferlinu, er hægt aö spara bæöi mikla fjár-
muni og heilsu.
í síöasta tölublaði AVS í greininni „Vinnuvernd í
verki - Fjölbreytni í fyrirrúmi“ var fjallaö um áhrif
einhæfrar vinnu á heilsuna. í þessari grein er ætl-
unin aö fjalla um vinnustööur og hreyfingar og lík-
amlegt álag. í framhaldi af því er svo rætt stuttlega
um hönnun verkstöðva.
VINNUSTÖÐUR OG - HREYFINGAR
Mikilvægt er aö starfiö og vinnuaðstaðan bjóöi upp
á að starfsmaður breyti um vinnustööu reglulega
og aö vinnuhreyfingar séu fjölbreyttar. Æskilegt er
aö geta setiö, staðið og gengiö á víxl viö vinnuna.
Þegar taka á ákvarðanir um vinnustööur er rétt að
hafa eftirfarandi í huga:
Aö standa og ganga viö vinnuna er heppilegt ef
starfiö krefst mikils hreyfanleika, aflbeitingar og yf-
irsýnar. Sama gildir þegar vinnusvið er stórt og
unniö er meö fyrirferðarmikla hluti. Aö vinna lengi
standandi án hvíldar er óheppilegt vegna hins
MIÐSTAÐA HÁLSLIÐA
Mynd 1. Álag á liöi er minnst í miðstöðu
stööuga álags sem veröur á blóðrásarkerfi og liöi
og vööva í fótum. Því er nauðsynlegt aö vinnan feli
í sér möguleika til aö sitja.
Aö sitja gefur stöðugleika sem er nauðsynlegur
viö nákvæmnisvinnu. Einnig er heppilegra aö sitja
þegar unnið er á fótstigi. Aö sitja er ekki eins þreyt-
andi og að standa og skapar minna álag á blóörás-
arkerfiö. Á hinn bóginn er ekki eins auðvelt aö
hreyfa sig og ná í hluti og möguleikar til kraftbeit-
ingar eru mun síðri. Álag á hrygginn er meira en
þegar staðiö er, sérstaklega ef ekki er stuðningur
viö bak og undir handleggi. Æskilegt er aö hægt sé
aö standa viö vinnuna til tilbreytingar. Ef ekki er
hægt aö koma því viö er nauðsynlegt að skipu-
leggja vinnuna þannig að starfsmaöur þurfi aö
standa reglulega á fætur.
Stundum getur veriö nauðsynlegt að vinna á
hækjum, á hnjám eöa liggjandi. Þaö veldur þó
miklu líkamlegu álagi og þarf að takmarka slíkar
vinnustööur eins og hægt er.
Vinnustaða sem felur í sér mikla beygju, snúning
eöa yfirteygju veldur óheppilegu álagi. Þá eru liöir
viö ystu hreyfimörk (mynd 1) og þrýstingur á liö-
flötinn verður ójafn. Dæmi: Unniö meö hendur fyr-
ir ofan axlarhæö, fyrir neðan hnéhæö eöa langt út
frá líkamanum. Slíkar vinnustööur má finna í mörg-
um störfum en þær skapa mikið álag á axlir og bak
og ætti aö forðast. Læst vinnustaöa þar sem
starfsmaður hefur takmarkaöa möguleika til aö
hreyfa sig veldur einnig óæskilegu álagi ef lengi er
unniö án tilbreytingar eöa hléa jafnvel þótt vinnu-
staðan sem slík sé viðunandi.
Leitast á viö aö skapa vinnustöður þar sem unniö
er meö liði í miöstööu (sjá mynd 1). Þetta þarf aö
hafa í hug viö hönnun tækja, búnaðar og verkfæra.
HEPPILEGT ÁLAG VIÐ HÖNNUN VERK-
STÖÐVA
Hönnun vinnuaðstöðu þarf aö fullnægja ákveðnum
grundvallarskilyröum til aö álag veröi heppilegt.
Rými þarf að vera nægilegt svo hægt sé aö vinna
í þægilegri stööu og hreyfa sig óþvingaö. Vinnu-
rýmiö þarf aö vera þaö stórt aö auðvelt sé að koma
viö notkun allra nauösynlegra vinnutækja, búnaö-
ar, hjálpartækja og hráefnis, gagna o.s.frv.
Vinnuaöstaöa þarf aö vera þannig aö hægt sé aö
50