AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.2000, Blaðsíða 17

leggja listrænt mat á handverk og iðnframleiðslu
landsmanna. í pistlum sem birtust í tímaritinu
Birtingi á þessum áratug minntist Hörður Ágústs-
son ítrekað á mikilvægi hönnunar í nútímasam-
félagi, og í sama streng tóku Kurt Zier, Lúðvíg
Guðmundsson, Björn Th. Björnsson og fleiri
menntamenn. Á öndverðum áratugnum bjó Símon
Jóh. Ágústsson til hið ágæta orð „hönnun” yfir
„design”, dregið af nafnorðinu „hannarr”, hagur
maður. Hins vegar var ekki farið að nota þetta orð
fyrir alvöru fyrr en á sjöunda áratugnum.
Drápu þessir höfundar sérstaklega á nauðsyn
þess að finna listhandverki og iðnhönnun sér-
stakan vettvang í safnaumhverfinu. Tilraunir til að
fá þetta umhverfi, aðallega Listasafn ríkisins, til að
veita þessum greinum brautargengi strönduðu
hins vegar á forstöðumanni safnsins, Selmu Jóns-
dóttur, sem vísaði „nytjalistinni” alfarið til byggðar-
safnanna. Fordómar gagnvart frjálsu listhandverki
eru enn fyrir hendi í listasafninu, því nýverið hafn-
aði það að sýna verk eftir ameríska glerlistamann-
inn Dale Chihuly á þeirri forsendu að þau heyrðu
til listiðnaði, ekki myndlist. í staðinn var sýning á
verkum þessa listamanns sett upp að Kjarvals-
stöðum og dró að múg og margmenni.
Hönnunarstofnun eða safn?
Þegar kom fram á sjöunda áratuginn hafði
menntuðum íslenskum hönnuðum fjölgað til
muna. Þar var atkvæðamikill hópur manna sem
aðallega fékkst við hönnun á auglýsingaefni og
ýmiss konar fjöldaframleiddri vöru og höfðu þeir
fullan hug á að bæta starfsskilyrði sín og stöðu
íslensks útflutningsiðnaðar. Þessi hópur hafði
meiri áhuga á einhvers konar hönnunarstofnun
eða „design centre” heldur en safni.
Danir, Norðmenn og margar aðrar Evrópuþjóðir
höfðu þá komið sér upp slíkum stofnunum, en þær
höfðu með höndum ráðgjöf, kynningu og fræðslu-
starfsemi fremur en söfnun og varðveislu muna.
Árið 1970 skipaði Iðnþróunarráð nefnd til könn-
unar á því hvort tímabært væri að setja á laggirnar
stofnun af því tagi. Sama ár birtist jákvæð greinar-
gerð þessarar nefndar, en samt hefur íslensk
hönnunarstofnun ekki enn litið dagsins Ijós.
Þótt enn væri langt í hönnunarsafn, sinntu hin
ýmsu félög listhandverksmanna, iðnhönnuða og
áhugafólks um hönnun mikilvægri sýningarstarf-
semi í fjarveru þess. Félag húsgagnaarkitekta hélt
tímamótasýningar á húsbúnaði á árunum 1959,
1960 og 1968, Iðnaðarmálastofnun stóð fyrir
kynningum á iðnaðarframleiðslu á árunum 1970-
71, og árið 1973 hóf starfsemi sína félagsskap-
urinn Listiðn og stóð fyrir sjö samsýningum sem
staðfestu vaxandi þroska listhandverks og iðn-
hönnunar á landinu og nauðsyn þess að vekja
athygli á þessum greinum með reglulegu millibili.
Sömuleiðis héldu félög listhönnuða og handverks-
fólks, t.d. félög gullsmiða, leirlistamanna og vef-
listamanna, reglulegar sýningar á áttunda og ní-
unda áratugnum.
Það var hins vegar arftaki Listiðnar, félagið
Form ísland, sem fyrst vakti upp formlega um-
ræðu um íslenskt hönnunarsafn. Árið 1992 kallaði
félagið saman umræðuhóp um slíkt safn, en þar
áttu fulltrúa, auk Form ísland, menntamála-
ráðuneytið, Reykjavíkurborg, Listasafn íslands og
Þjóðminjasafnið. Á lokafundi þessa hóps 30.mars
1994 var ákveðið að vísa þeim tilmælum til
menntamálaráðuneytis að það gengist fyrir skipun
nefndar er gera skyldi tillögu um það með hvaða
hætti mætti stofna listiðnaðarsafn. Og til að gera
langa sögu stutta og endurtaka ekki það sem áður
hefur verið ritað um tilurð hönnunarsafnsins (AVS,
3.- 4. tbl.1999) skipaði menntamálaráðherra,
Björn Bjarnason, slíka nefnd snemma á árinu
1996. Tillögur hennar lágu fyrir í ársbyrjun 1997
og hljóðuðu upp á að mikil þörf væri á safni sem
tæki til hvorstveggja, listhandverks og iðnhönnun-
ar.
Garðabær vill safn
Árið 1998 gerðu menntamálaráðuneytið og
Garðabær með sér samkomulag um að stofna og
reka slíkt safn í sameiningu, fyrst í stað sem deild
í Þjóðminjasafni en að því loknu sem sjálfstæða
stofnun í Garðabæ. í september 1999 var sá sem
þetta skrifar ráðinn til að veita forstöðu þessari
nýju stofnun sem menn urðu ásáttir um að nefna
Hönnunarsafn íslands. Til að byrja með fékk safn-
ið til afnota rúmlega 200 fm geymsluhúsnæði og
skrifstofu að Lyngási 7, 210 Garðabæ.
Tekin var ákvörðun um að vekja strax athygli á
safninu og því var strax efnt til sýningar á íslenskri
hönnun 1950-70 á Garðatorgi í Garðabæ í nóv-
ember 1999. Um leið voru kallaðir til landsins
nokkrir erlendir sérfræðingar til að taka þátt í
málþingi um hönnun í nútíð og framtíð. Viðtökur
almennings, sérstaklega íbúa í Garðabæ, voru
framar öllum vonum.
15