Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 17

Hjördís Sigursteinsdóttir og Kristín Helgadóttir
17 ..
stjórn fyrirtækja leiði það til betri frammistöðu. Hins vegar sýnir rannsókn Klein (2017) að aukið
hlutfall kvenna hafi ekki sýnileg áhrif á frammistöðu fyrirtækja. Það er þó athyglisvert að þessi
rannsókn sýnir að flestir upplifðu það að lögin um kynjakvótann hefðu ekki breytt neinu og mjög
litlu hvað stjórnunarstörfin varðar þó einstaka viðmælandi hafi séð jákvæðar breytingar í þá átt að
konur tækju stjórnunarstörfin mun alvarlegar en karlar og að konur eigi það til að vera vandvirkari
og yfirvegaðri.
Nýnæmi rannsóknarinnar felst í því að í henni koma fram sjónarmið stjórnenda fyrirtækja í
stærsta samfélagi landsins utan höfuðborgarsvæðisins og bætir rannsóknin við þá þekkingu sem
liggur fyrir um afstöðu stjórnarmanna á höfuðborgarsvæðinu. Helsti styrkleiki rannsóknarinnar er
að notast er við blandað rannsóknarsnið; fyrirliggjandi gögn, spurningalistakönnun og einstaklings-
viðtöl. Blandað rannsóknarsnið hentar betur til að fá ítarlegri svör við rannsóknar¬spurningunum
en sú nálgun að nota aðeins eina aðferð. Takmörkun rannsóknarinnar felst í því hversu mörg fyrir-
tæki á Akureyri eru ekki með skráðan starfsmannafjölda og gefa því niðurstöðurnar hugsanlega
ekki nægilega skýra mynd af hlutfalli kvenna í stjórnum þeirra fyrirtækja á Akureyri sem lögin ná
yfir. Önnur takmörkun felst í því að framkvæmdastjórar fyrirtækjanna voru beðnir um að senda
spurningalista¬könnunina á stjórnarfólk sitt þar sem ekki var hægt að fá upplýsingar um netföng
þess og því er ekki vitað fyrir víst hvort allir í stjórnum þessara 56 fyrirtækja hafi fengið könnunina
senda. Jafnframt er vert að benda á að mun færri konur tóku þátt í rannsókninni en karlar og því er
vægi hverrar konu í heildarsvörum mun meira en vægi hvers karls. Helsti veikleiki rannsóknarinnar
er hversu fá svör fengust við spurningalistakönnuninni, en það takmarkar úrvinnslu gagnanna og þar
með frekari túlkun á niðurstöðunum.
Ályktun
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að hlutfall kvenna í stjórnum fyrirtækja á Akureyri með færri en
50 starfsmenn var í kringum 30% á árunum 2011–2017 en um 26% hjá fyrirtækjum almennt á Ís-
landi. Hlutfallið breyttist hins vegar úr 14% árið 2011 í 36% árið 2017 hjá fyrirtækjum á Akureyri
sem voru með 50 eða fleiri starfsmenn og almennt á Íslandi fór hlutfallið úr 22% árið 2011 og í
33% árið 2017. Hlutfallsleg hækkun var meiri hjá fyrirtækjum af þessari stærðargráðu á Akureyri
en almennt á Íslandi. Fleiri höfðu jákvætt viðhorf til kynjakvótans en neikvætt og sumir töldu hann
nauðsynlega aðgerð til að jafna hlutfall kvenna í stjórnum fyrirtækja og breyta ríkjandi viðhorfum
innan samfélagsins. Flestir upplifðu það að kynjakvótinn hefði breytt litlu, bæði hvað varðar stjórn-
unarstörfin og hugarfar varðandi val á stjórnunarfólki. Niðurstöðurnar sýna að markmið kynjakvóta-
laganna um 40% lágmarkshlutfall kvenna eða karla í stjórnum fyrirtækja með 50 starfsmenn eða
fleiri hafði ekki náðst árið 2017, hvorki hjá fyrirtækjum á Akureyri né almennt á Íslandi. Þó má
álykta út frá niðurstöðunum að kynjakvótalögin hafi samt skilað hlutfallslega fleirum konum í stjórn
þar sem hlutfallið hækkaði töluvert miðað við hvert það var áður en lögin voru sett. Enn eru til staðar
ósýnilegar hindranir sem hamla því að konur eigi eins greiðan aðgang að stjórnum fyrirtækja og
karlar. Því er enn jafn mikilvægt að standa saman og viðhalda jákvæðri umræðu um hlutfall kynja í
stjórnum fyrirtækja, efla tengslanet kvenna og breyta viðhorfum í samfélaginu þannig að það mark-
mið náist að konur og karlar standi jafnfætis við val í stjórnir. Kynjakvótinn var mikilvægt skref í því
að jafna hlut karla og kvenna í stjórnum fyrirtækja þó ekki hafi allir verið á eitt sáttir um þá aðgerð.
Til þess að lögin nái tilætluðum árangri þarf greinilega að ganga enn lengra og setja viðurlög á þær
stjórnir sem ekki uppfylla lagaskyldu sína gagnvart kynjasamsetningu stjórnar. Einungis þannig er
hægt að nýta mannauð samfélagsins sem best.