Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 98

„Þú veist ekki hvaða húsnæði þú ferð í næst“
98 ..
bjuggu í eigin húsnæði (Húsnæðis­ og mannvirkjastofnun 2020a, 10). Viðmælendur rannsóknarinnar
bjuggu í mjög ólíku húsnæði, allt frá því að leigja herbergi með aðgengi að sameiginlegu eldhúsi og
baðherbergi, upp í íbúð eða raðhús. Einhleypir töldu margir hagkvæmara að leigja herbergi, á meðan
fjölskyldufólkið sóttist eftir íbúðum eða húsum. Flestir bjuggu í einhvers konar fjölbýli.
Flestir töldu ástand húsnæðisins í góðu lagi en dæmi voru um að fólk hafði búið við verri skilyrði.
Nokkrir viðmælenda greindu frá því að slæmt ástand húsnæðis hefði í einhverjum tilfellum verið
ástæða þess að þeir fluttu úr leiguhúsnæði. Óánægja með viðbrögð leigusala við ábendingum um
slæmt ástand var oft ein helsta ástæða slæmra samskipta. Viktorija, kona frá Serbíu búsett í Hafnar­
firði, sagði:
Það var mygla og við gátum ekki, þú veist, komist í samband við þá, þeir svör­
uðu ekki tölvupóstum, skilaboðum og símtölum, þú veist, það voru alls kyns
vandamál, við áttum, þú veist, að framvísa samningnum hjá sýslumanninum og
þeir létu ekki sjá sig, þú veist það var alls kyns svona hlutir.
Max var sömuleiðis ósáttur við aðgerðir leigusala í tengslum við leka í íbúð hans: „Bara í síðustu
viku tókum við eftir að það væri vatn að leka úr veggnum á baðherberginu, og við létum leigusalann
vita og hann setti bara eitthvað yfir það, svo það kemur ekki lengur út. En við höldum að það sé
kannski ekki vandamálið, kannski ætti hann, já ... að laga það, í alvörunni.“ Annar viðmælandi, Ingi­
björg, greindi frá töluverðum sprungum og leka í þaki sem hafði slæm áhrif á ástand hússins. Eftir
að hafa gert leigufélaginu viðvart var gerð úttekt, en ekki farið í lagfæringar. Umfang viðgerðanna
er slíkt að ekki verður íbúðarhæft í húsnæðinu meðan á viðgerð stendur. Því þorði Ingibjörg ekki
lengur að kvarta yfir vandamálinu, af ótta við að leigusamningi hennar yrði þá sagt upp og hún hús­
næðislaus þar sem annað leiguhúsnæði er vandfundið.
Ekki voru allir ósáttir við viðbrögð leigusala við ábendingum um ástand húsnæðis. Rakaskemmdir
höfðu komið upp í íbúð Sverris, sem sagði: „Það var léleg einangrun í tveimur gluggasyllum, sem
voru líklega rakaskemmdir, og við unnum það í samráði við húseiganda að laga það.“ Samkvæmt
17. gr. húsaleigulaga á leigjandi „kröfu til hlutfallslegrar lækkunar á leigu meðan eigi hefur verið
bætt úr annmörkum á hinu leigða húsnæði.“ Viðmælendur virtust þó almennt ekki vel upplýstir um
þessi réttindi sín og minntist enginn þeirra á að hafa gert kröfu um slíkt.
Viðmælendur greindu frá erfiðri upplifun við að missa húsnæði og þurfa að flytja. Fjölskyldu­
fólkið meðal viðmælenda hafði almennt meiri áhyggjur en einhleypir karlmenn. Erfiðleikar við að
finna húsnæði höfðu í för með sér að fólk gat ekki endilega gert ráð fyrir að finna eitthvað annað í
sama hverfi til að gera börnum sínum kleift að vera í sama skóla og halda tengslum við vini. Berglind
og Ingibjörg misstu báðar eigið húsnæði og höfðu í kjölfarið verið með húsnæði á leigu sem eigandi
seldi og höfðu þær þá ekki annarra kosta völ en að flytja með fjölskyldur sínar. Í tilfelli Ingibjargar
tókst henni ekki að finna annað leiguhúsnæði í sínu sveitarfélagi á Suðurlandi og neyddist til að
flytja á höfuðborgarsvæðið. Þetta kom fjölskyldunni illa þar sem elsta barnið var þá á miðju ári í 10.
bekk og yngri börnin sátt í sínum skóla.
Sem dæmi nefndi Arndís einnig að leiguíbúð sem hún og fjölskylda hennar var í hefði verið seld
meðan þau bjuggu þar, en leigusali hennar hafði þá boðið aðra stærri og dýrari íbúð í staðinn, sem
þau tóku. Henni fannst mikið óöryggi fólgið í tímabundnum leigusamningum. Þar sem þau gátu
aldrei séð lengra fram í tímann höfðu þau ekki komið sér eins vel fyrir og ef um eigið húsnæði væri
að ræða. Einhverjir hinna viðmælendanna deildu þessu viðhorfi og höfðu áhyggjur af því að missa
leiguhúsnæði sitt. Aðspurður um hvort það væri mikið óöryggi fólgið í því að vera leigjandi á Íslandi
svaraði einn viðmælandi, Sverrir: „Já eða einhver húsráðandi eða eigandi ef þau búa þarna ákveða
frekar að þau vilji skipta einhverjum út. [...] sérstaklega ef þú ert ekki með leigusamning.“
Í sumum tilfellum var óvissan um framtíðina einnig sá þáttur sem hafði bein áhrif á að hversu
miklu marki einstaklingar gerðu húsnæði að „sínu eigin,“ eins og Sverrir orðar það. Berglind, sem
vísað var til fyrr, bendir til dæmis á: „Þegar þú ert búin að vera á leigumarkaði þá ertu kannski ekki