Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 24

Mæður á þriðju vaktinni í kórónaveirufaraldrinum
24 ..
Robertson o.fl., 2019). Hugræn byrði er þannig kynjað fyrirbæri líkt og tíminn (Bryson, 2016;
Daminger, 2019).
Líkt og bent hefur verið á krefst umhyggja bæði skipulags og tilfinninga (Bjørnholt, 2020) sem
bætast við hin daglegu verk heimilishaldsins og það álag sem verkstjórninni fylgir getur komið niður
á almennri velferð mæðra, ánægju með lífið og lífsgæðum (Andrea Hjálmsdóttir og Marta Einars-
dóttir, 2019; Ciciolla og Luthar, 2019; Daminger, 2019), ekki síst þar sem slík vinna fer gjarnan fram
hjá öðrum fjölskyldumeðlimum, án þess þó að minnka upplifaða streitu og álag sem henni fylgir
(Ciciolla og Luthar, 2019; Craig og Brown, 2017). Í nýlegum rannsóknum á fjölskyldum og verka-
skiptingu innan þeirra er sífellt algengara að reynt sé að kortleggja þessa ósýnilegu vinnu og áhrif
hennar á stöðu fólks og lífsgæði, enda mikilvægt að gefa þessum þáttum í fjölskyldulífinu gaum í
samhengi við stöðu kynjanna á öðrum vettvangi (Ciciolla og Luthar, 2019; Daminger, 2019). Hin
kynjaða tilfinningavinna og hugræna byrði tekur talsverðan tíma frá konum, en rannsóknir benda í
því samhengi til þess að karlar hafi almennt meiri stjórn á tíma sínum en konur og þær eru líklegri
til að gera marga hluti í einu (e. multitask), enda gerðar meiri kröfur til tíma þeirra vegna ólaunaðra
starfa innan heimilisins (Bryson, 2016; Bryson og Deery, 2010; Friedman, 2015; Rafnsdóttir og
Heijstra, 2013; Sullivan og Gershuny, 2018), bæði sýnilegra og ósýnilegra. Rannsóknir benda jafn-
framt til þess að ung börn leiti frekar hjálpar og athygli frá mæðrum en feðrum, og mæður upplifa
tíma sinn þar af leiðandi meira brotinn upp og í minni samfellu (Collins, 2020; Collins o.fl., 2020;
Sullivan og Gershuny, 2018). Það getur verið mikil áskorun þegar vinna hefur færst inn á heimilið
líkt og í Covid-19. Hér er enda um tíma- og orkufreka iðju að ræða en það getur reynst erfitt að
draga þessa þætti fram í rannsóknum þar sem þeir eru gjarnan duldir og samofnir annarri og sýni-
legri vinnu sem fram fer innan og utan heimilis (Robertson o.fl., 2019). Á krísutímum eins og þeim
sem við höfum upplifað á árinu 2020 er mikilvægt að fanga og draga fram félagslegan veruleika
fjölskyldufólks, því ætla má að á tímum óvæntra atburða opinberist duldir samfélagslegir strúktúrar
og leikreglur.
Aðferðir og gögn
Þann 28. febrúar 2020 greindist fyrsta kórónuveirutilfellið hér á landi og tveimur vikum síðar boð-
uðu stjórnvöld fyrstu aðgerðir samkomutakmarkana þegar lagt var bann við að fleiri en 100 kæmu
saman. Þann 16. mars var svo framhalds- og háskólum lokað en starfsemi grunn- og leikskóla var
skert til muna. Þann 24. mars voru síðan kynntar enn hertari aðgerðir og auk framhalds- og háskóla
var sundlaugum, líkamsræktarstöðvum, börum og söfnum lokað. Fjöldatakmarkanir voru í versl-
unum og á veitingastöðum. Allt íþrótta- og tómstundastarf var lagt af tímabundið og tónlistarkennsla
færðist inn á heimilin í gegnum fjarfundabúnað. Samkomutakmarkanir voru nú miðaðar við 20
manns og fólki var gert að halda tveggja metra fjarlægð. Fólk var eindregið hvatt til heimavinnu væri
þess kostur. Kapp var lagt á að halda grunn- og leikskólum opnum og var sveitarfélögum gert að út-
færa leiðir til þess. Takmarkanir urðu þó óhjákvæmilega miklar á skólastarfinu, sem hafði í för með
sér að nemendur voru mikið heima og færðist hluti námsins inn á heimilin meðan á ströngustu sam-
komutakmörkunum stóð (Samband íslenskra sveitarfélaga, 2021). Þetta er veruleikinn sem rann-
sóknin fór fram í, en dagbókarfærslur mæðranna voru skrifaðar í fyrstu bylgju faraldursins, nánar
tiltekið í mars og apríl 2020.
Notast var við rauntímadagbókarskráningar (Bolger o.fl., 2003), þar sem þátttakendur höfðu
frjálsar hendur við að skrá upplifanir, reynslu og daglegar athafnir. Þátttakendum var fylgt eftir yfir
tveggja vikna tímabil og fengu daglega rafrænt skráningarform þar sem þau voru beðin um að skrá
persónulegar hugleiðingar um breytingar á lífi sínu á tímum samkomutakmarkana, verkaskiptingu
á heimilinu og annað sem þau vildu deila með rannsakendum á þessu tímabili. Jafnframt voru þau
beðin um að merkja við hversu miklum tíma þau vörðu í umönnun barna, aðstoð við heimanám og
hin ýmsu heimilisverk. Þannig var rannsóknin sett upp sem blanda af stöðluðum skráningum á tíma