Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Side 52

Væntingar Íslendinga og hugmyndir innflytjenda um aðlögun innflytjenda að íslensku samfélagi
52 ..
ents (age, gender, education, income, labour market position and place of
residence) and whether their attitudes could be categorized as assimilation
or integration. We ran descriptive statistics and a linear regression analysis
of the relationship between socio-demographic variables and integration
expectations. Results indicate that both immigrants and locals felt that im-
migrants should try to learn Icelandic. Immigrants reported higher levels
of expectation for other immigrants compared to locals. Higher age, being
male and lower education are factors associated with increased expec-
tations of assimilation into Icelandic society. Inconsistent with previous
studies, our findings suggest there is little to no relationship between the
proportion of immigrants in their communities and Icelandic respondents‘
attitudes towards immigrant integration-assimilation.
Keywords: Integration policy – Immigrants– Group-threat – Assimilation
Inngangur
Síðastliðna tvo áratugi hefur hlutfall innflytjenda af heildarmannfjölda á Íslandi vaxið hratt. Sam-
kvæmt mælingum Eurostat (2019) voru að meðaltali um 33,5 innflytjendur á hverja 1000 íbúa á Ís-
landi árið 2018. Það hlutfall er það þriðja hæsta í Evrópu á eftir Lúxemborg (40,5) og Möltu (54,6)
(Eurostat, 2019). Saga innflytjenda á Íslandi er fremur stutt en að sama skapi er framvindan hröð.
Segja má að allt fram undir níunda áratug síðustu aldar hafi íslenskt samfélag verið fremur lokað og
einsleitt (Unnur Dís Skaptadóttir og Helga Ólafsdóttir, 2010) en í kjölfar uppsveiflu í íslensku at-
vinnulífi um miðjan 10. áratug síðustu aldar jókst mikið þörfin fyrir vinnuafl (Anna Wojtynska o.fl.,
2011) og með tilkomu alþjóðasamninga og inngöngu Íslands í Evrópska efnahagssvæðið (EES) árið
1994 opnaðist fyrir flæði erlends vinnuafls til Íslands (Utanríkisráðuneytið, 2019).
Á þessum tíma tók innflytjendum á Íslandi að fjölga verulega. Fyrir árið 1996 hafði hlutfall
erlendra ríkisborgara af mannfjöldanum verið undir 2%. Árið 2012 var sú tala komin upp í 8%
og svo upp í 13% árið 2018 (Hagstofa Íslands, 2018). Sambærilega þróun mátti einnig greina hjá
hinum Norðurlöndunum eftir stækkun ESB árið 2004. Átti það bæði við um fólk sem leitaði vinnu til
skamms tíma og þá sem vildu setjast þar að. Sú þróun var einna mest áberandi í Noregi og á Íslandi
(Dølvik og Eldring, 2008). Í upphafi árs 2018 voru 43.736 innflytjendur á Íslandi (Hagstofa Íslands,
2018). Umræða um áhrif þessarar þróunar á íslenskt samfélag hefur aukist undanfarin ár.
Hagstofa Íslands skilgreinir innflytjanda sem einstakling sem er fæddur erlendis og á foreldra
sem einnig eru fæddir erlendis, svo og báðir afar hans og báðar ömmur (Hagstofa Íslands, 2018).
Árið 2007 setti íslenska ríkið fyrst fram stefnu um aðlögun innflytjenda á Íslandi. Hún átti að tryggja
öllum íbúum landsins jöfn tækifæri til að verða virkir þátttakendur samfélagsins (Félagsmálaráðu-
neytið, 2007). Í stefnunni var ekki skilgreint til hlítar hvað felst í orðinu aðlögun. Í tillögu að nýrri
útgáfu af stefnu stjórnvalda í innflytjendamálum (Þingskjal nr. 305/2018–2019) er hugtakið aðlögun
heldur ekki skilgreint sérstaklega. Þó er talað um að rauði þráðurinn í umræðunni um aðlögun inn-
flytjenda sé ávallt sá að: „viðhorf heimafólks ráði úrslitum, mikilvægt sé að fram fari uppbyggileg
samfélagsumræða sem leidd er af stjórnvöldum og hnitmiðaðir og vel skilgreindir langtímaferlar séu
virkir“ (Þingskjal nr. 305/2018–2019). Hér skilgreinum við aðlögun sem ferlið þegar heimamenn og
innflytjendur lagast hvorir að öðrum.
Spurningar vakna um hvaða áhrif fjölgun innflytjenda hefur á íslenskt samfélag. Hverjar eru
væntingar og viðhorf Íslendinga til þessara nýju íbúa landsins og hverjar eru hugmyndir innflytjenda
um aðlögun að íslensku samfélagi? Með greiningu á gögnum úr rannsókninni „Samfélög án að-
greiningar?“ er í þessari grein leitast við að svara þeirri spurningu með samanburði á viðhorfum Ís-
lendinga og innflytjenda til aðlögunar að íslensku samfélagi. Í fyrsta hluta greinarinnar er fjallað um
fræðilega sýn á menningarlega aðlögun, samþættingarstefnu, samlögunarstefnu og hópógnarkenn-
inguna. Síðan er gerð grein fyrir fyrri rannsóknum á efninu sem þýðingu hafa fyrir þessa rannsókn.